عبدالعزیز بن عمر
«زنده در 574 ق/ 1178م»
برهان الدین صدرجهان صدرالصدور عبدالعزیز بن عمر، فقیه ، پیشوای دینی و سیاسی و از برجستهترین شخصیتهای
آل برهان است که پس از برادرش محمد بن عمر، به پیشوایی رسید. گفتهاند که علم فقه را از سرخسی و حلوانی آموخته است. وی از قدرت سیاسی و دینی برخوردار بود و از این رو نفوذ اجتماعی فراوان داشت. نویسندگان از او به عنوان سلطان دستار داران جهان یاد کرده و گفتهاند از ثروتمندترین افراد روزگار خود بوده است. عوفی از او حکایت میکند که: وقتی دانشمندی غریب که به تعلم به
سمرقند آمده بود، خیانتی عظیم کرد، سلطان سمرقند او را بگرفت و خواست که برنجاند و گفت اگر چه بدین خیانت مستوجب کشتن است، اما چون دانشمند و غریب است، او را 30 تازیان بزنند. صدر جهان گفت: اگر پادشاه هر تازیانهای را به 1000 دینار زر سرخ بفروشد ، خزانه را توفیری تمام باشد و دانشمند غریب را آبروی نرفته باشد، پس 30000 دینار بداد و آن دانشمند را از آن ورطه بیرون آورد؛ و این واقعه در
ماوراءالنهر مشهور است. گفتهاند که وی در اواخر عمر بر اثر کتاب خواندن بسیار، بینایی خود را از دست داد. وی همان کسی است که
محمد بن زُفَرِبن عمر، تاریخ
بخارا تألیف
ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی را در 574 ق/ 1178 م به نام او تلخیص کرد. از تاریخ دقیق وفات عبدالعزیز بن عمر اطلاعی در دست نیست.
