اسلام به جای اصطلاحات دیگر برای نامیدن گروه انسانی که خود تشکیل می دهد کلمه امت را انتخاب کرده است.
کلمه امت از ریشه ام به معنی آهنگ و قصد و عزیمت کردن است و این معنی ترکیبی است از معنی حرکت، هدف و تصمیم خودآگاهانه! چون در ریشه ام مفهوم جلو، پیش روی نیز خفته است بنابراین چهار عنصر این معنی مرکب را می سازند:
1-انتخاب.
2-حرکت.
3-پیش رو.
4-مقصد.
با حفظ همه این معانی کلمه است در اصل به معنی طریق الواضح است: راه و روش یعنی:
جامعه یا گروه انسانی به معنی راه!
در اینجا نیز بینش خاص اسلام پیدا است و آن تکیه شگفتی است که بر اصل حرکت دارد اما حرکتی که دارای یک جهت مشخص و ثابت است تغییر همیشگی و ثبوت همیشگی را بدینگونه
اسلام با هم جمع کرده و
جهان بینی اسلام بر آن استوار است و همین اصل را در طواف کعبه بیان می کند.
طواف: حرکت ابدی (هفت بار)، بی توقف، بی انحراف، بی بازگشت اما بر یک محور ثابت. این است که در
فرهنگ اسلامی تمام اصطلاحاتی که برای نامیدن دین بکار می رود بمعنی راه است و این نوع نگرش را در غالب اصطلاحات اساسی مذهبی می یابیم. مذهب (راه)، سلک (راه)، شریعت (راه آب) طریق و طریقت (راه) سبیل الله (راه خدا)، صراط (راه معبد). . .
حج (آهنگ چیزی کردن، قصد جایی کردن) و رجعت (انسان در وجود) و
هجرت (مبدأ تاریخ اسلام به جای ولادت پیغمبر، فتح مکه و حتی بعثت پیامبر) طبیعی است که جامعه خویش را نیز با همین بینش ببیند و کلمه ای را که برای نامیدن آن اصطلاح می کند مفهومی دینامیک داشته باشد و دارد و آن کلمه امت است!
دکتر شریعتی پس از بررسی این کلمات می گوید:همین کلمه بود که برای من روزنه ای بسوی افق تازه و وسیعی گشود و صدها معنی تازه در برابرم جوشید و حتی بسیاری از مسائل که در فرهنگ اسلامی ما وجود دارد ولی بگونه ای که امروز مطرح می کنند و معنی برایم نامفهوم می نمود و حتی نامعقول و از این زاویه جدید که بدان نگریستم دیدم که نه تنها منطقی و قابل قبول است بلکه به طرز شورانگیز و بسیار زنده و امروز دینی، مترقی، سازنده، هوشیارانه و حتی در حد یک حقیقت انقلابی، اجتماعی است و این وسعت افق های تازه وقتی در پیش نظرم ناگهان پدیدار شد که متوجه شدم کلمه
امامت نیز با
امت همریشه است و به عقیده من صفت امی نیز هم.
انتخاب کلمات در فرهنگ اسلامی چگونه است؟
منبع:امت و امامت؛ علی شریعتی
