زمان کاشت قلمه نیشکر تابع شرایط جوی است و در مناطق مختلف متفاوت است معمولاً برای آنکه عملیات کاشت و برداشت نیشکر همزمان انجام نشود در ایران نیشکر را قبل از شروع فصل برداشت می کارند و بهترین زمان کاشت قلمه در جنوب ایران ( هفت تپه) از اواخر مرداد تا اواسط یا اواخر مهرماه می باشد.
چون سرعت و رشد تولید جوانه در نیشکر سریع انجام می گیرد پس از ظهور جوانه ها در صورتیکه تعدادی سبز نشدند باید بلافاصله عمل واکاری انجام گیرد. در اینگونه شرایط آخرین زمان واکاری نباید از اواسط آذرماه تجاوز کند.
از زمان کاشت تا ظهور جوانه و خروج جوانه از زمین حدود 4 تا 6 هفته طول می کشد. برای تولید جوانه در نیشکر عواملی باید وجود داشته باشند تا تولید جوانه بسرعت انجام گیرد این عوامل عبارتند از:
1- واریته 2- درجه حرارت ( 31 تا 33 درجه) 3- رطوبت ( رطوبت مناسب 25% ) 4- هوا 5- عمق کاشت
6- شرایط خاک7- چگونگی قرار گرفتن قلمه ها در خاک
پس از آنکه ساقه اولیه از خاک خارج شد فواصل بین گره اضافه شده و مدام به طول ساقه اضافه می شود و پس از مدتی جوانه های جانبی درجه دوم خارج می گردند.
فصل رشد اصلی در ایران از فروردین شروع شده و تا مهرماه ادامه می یابد و معمولاً در این دوره روزانه 5/2 سانتی متر به طول گیاه اضافه می شود.
در فصل زمستان به علت کاهش درجه حرارت رشد نیشکر خیلی کم بوده و به طول آن زیاد افزوده نمی شود پس از شروع رشد و تولید جوانه های جانبی پنجه زدن نیز آغاز می شود. گیاه نیشکر در صورتی می تواند محصول خوب تولید کند که پنجه کافی از آن بوجود آمده و در نتیجه تعداد ساقه ها زیادتر شده و موجب افزایش محصول و مقدار قند در واحد سطح می گردند. اصولاً پس از تولید پنجه ساقه ها شروع به طویل و قطور شدن می نمایند عوامل موثر در تولید پنجه نیشکر عبارتند از: نور، حرارت، رطوبت، مواد غذائی، عمق کاشت قلمه ها، موقع کاشت، آفات و امراض، خم شدن ساقه، فواصل گره های هر قلمه، فواصل بین ردیفها
نیشکر گیاهی است که برای ادامه زندگی و رشد و نمو کامل خود و همچنین تولید و ذخیره قند کافی در ساقه به آب زیادی نیاز دارد. برای اینکه آب کافی به نیشکر داده شود باید برای کشت سال اول حدود 35 مرتبه در دوره رشد نیشکر را آب داد و برای مزارع راتون ( پس از برداشت سال اول ) 28 بار آبیاری لازم است و مقدار آب مصرفی در هر دوره آبیاری 100 تا 120 میلی متر می باشد ( 1000 تا 1200 متر مکعب در هکتار) فواصل آبیاری در ماههای گرم سال مانند تیر و مرداد هر 5 تا 6 روز یکبار است در این مدت از شهریور به بعد بایستی زیادتر و طولانی تر شود و حدود 20 تا 30 روز قبل از برداشت باید آبیاری را قطع کرد تا نیشکر بهتر رسیده و برداشت به موقع انجام شود.
دوره آبیاری نیشکر در فصول مختلف بقرار زیر است:
زمستان هر 15 روز یکبار بهار هر 10 روز یکبار، تابستان هر 5 تا 6 روز یکبار پائیز هر 20 تا 30 روز یکبار در صورتیکه آب مصرفی شور باشد لازم است قبلاً در تصفیه خانه املاح را گرفته و بعد برای آبیاری استفاده نمود. یکی از اثرات مهم آبیاری گل دهی نبات است که با پیش آمدن چنین وضعی می توان درموقع مناسب از آبیاری خودداری نمود تا بطور موثر از گل دهی و کم شدن درصد قند جلوگیری شود.
شامل خاک دادن پای نباتات، کودپاشی سرک، سله شکنی، واکاری ، مبارزه با آفات.
خاک دادن پای بوته ها: خاک دادن یکی از کارهای ضروری است که هم سبب گسترش بیشتر ریشه شده و هم گیاه را در مقابل باد و آب مقاوم می کند. عمل خاک دادن با دیسک های مخصوصی انجام می شود و تا زمانی که ارتفاع نبات به یک متر رسید عمل خاک دادن را بعد از هر آبیاری باید انجام داد. بعد از خاتمه خاک دادن که معمولاً حدود 6 ماه بعد از کشت می باشد بتدریج در اثر خاک دادن پشته ها تبدیل به جوی و جوی ها تبدیل به پشته می گردند.
سله شکنی نیز در رشد و نمو نیشکر موثر بوده و بخصوص در اوائل رشد باید نسبت به شکستن سله ها اقدام نمود تا جوانه ها به آسانی از خاک خارج شده و به رشد خود ادامه دهند و عمل سله شکنی را بهتر است بعد از هر آبیاری انجام داد.
معمولاً حدود 20 روز پس از قلمه کاری در صورتی که قسمتی از مزرعه سبز نشده بود باید نسبت به واکاری اقدام نمود تا تمام سطح مزرعه یکنواخت باشد.
مبارزه با علف های هرز: در مزرعه نیشکرعلفهای هرز زیادی وجود دارند که مهمترین آنها اویارسلام است که برای کنترل آن باید : الف) از بین بردن ساقه های جوان اولیه اویارسلام برد. ب) از بین بردن قدرت تکثیر غدد زیر زمینی ج) کنترل نقاط آلوده به وسیله سمپاشی و عملیات زراعی و غیره
برداشت ساقه های نیشکر برای استخراج قند زمانی صورت می گیرد که مقدار قند ذخیره شده در داخل ساقه به حداکثر خود رسیده باشد. در برداشت نیشکر دو مسئله باید مورد توجه قرار گیرد :
(1)- رسیدن محصول: بهترین زمان برداشت نیشکر در جنوب ایران از اوایل آبان تا اواخر دیماه می باشد گاهی اوقات برداشت نیز تا اواخر فروردین ماه نیز ادامه می یابد.
نیشکر برای رسیدن کامل به یک دوره خشکی قبل از برداشت نیاز دارد و بنابراین برای رسیدن کامل لازم است مدتی قبل از برداشت آبیاری را بطور کلی قطع نمایند تا رسیدن کامل گردد.
رسیدن نیشکر در زمین های خشک زودتر از اراضی مرطوب صورت می گیرد. علائم رسیدن عبارتست از : زرد شدن برگها و ساقه ها و عدم رشد ساقه نبات
(2) نحوه برداشت نیشکر
برگهای نیشکر فاقد قند می باشند. لذا قبل از آنکه عمل قطع نی ها انجام شود بهتر است نسبت به از بین بردن برگها اقدام شود برای اینکار در بیشتر ممالک نی ها را آتش زده تا برگها بسوزند عمل آتش زدن نی ها هیچ گونه صدمه ای به ساقه ها وارد نمی آورد.
پس از آتش زدن برگها عملیات درو شروع می شود. درو با قطع ساقه ها به وسیله ماشین و یا داس انجام می گیرد. در صورتیکه قطع به وسیله داس و کارگر انجام شود لازم است قبلاً داس ها را توسط شعله آتش و یا مواد ضد عفونی کننده ضدعفونی نمایند تا بدین طریق از سرایت امراض مختلف جلوگیری شود. در صورتیکه اینکار با ماشین برداشت انجام گیرد. ماشین ابتدا برگهای سبز انتهایی را قطع و سپس تمام ساقه ها را برداشت کرده و به قطعات 50 تا 60 سانتی متری تقسیم می نماید. ماشین های برداشت نیشکر می توانند روزانه بین 150 تا 500 تن نیشکر برداشت نمایند در حالتی که از ماشین برداشت استفاده شود قبل از شروع کار ماشین لازم است نسبت به سوزاندن برگها اقدام لازم به عمل آید.
هر کار در روز می تواند 6-8 تن ساقه را قطع نماید که در هوای گرم این مقدار کمتر می شود. مقدار متوسط عملکرد نیشکر در ایران بین 100 تا 120 تن در هکتار نوسان دارد که مقدار شکر سفید حاصله در هکتار حدود 9 تا 10 تن می باشد. در سالهای اول بهره برداری مقدار محصول در ایران حدود 170 تن و در سالهای آخر حدود 90 تن خواهد شد.
علاوه بر استخراج قند از نیشکر برگهای سبز نیشکر برای تغذیه دام ها بکار رفته و از برگ خشک آن به عنوان سوخت استفاده نموده و یا در کارخانجات تهیه کمپوست بکار می رود.
باگاس:
پس از آنکه قند با عصاره ( شیرخام) موجود در ساقه نیشکر در کارخانه استخراج گردید، باقیمانده مواد سلولزی ساقه آن باگاس یا تفاله نام دارد که یکی از فراورده های فرعی و با اهمیت نیشکر می باشد و از آن بطور مستقیم و یا غیر مستقیم مواد و عناصری مانند سنگ فندک، فیبر، خمیر کاغذ برای تولید کاغذ در کارخانجات کاغذ سازی و مقوا سازی، تخته، مواد پلاستیکی، سیمان باگاس، صابون و غیره تهیه گردیده و یا به عنوان سوخت کوره های بخار مولد برق کارخانه نیشکر مصرف می شود.
ملاس:
باقیمانده شربت غلیظ شده نیشکر را که امکان استخراج مواد قندی آن وجود ندارد ملاس می نامند که از ملاس می توان برای تهیه الکل صنعتی، مواد پروتئینی، اسید استیک، اسید سیتریک، سرکه، استن، شربت، کود و خوراک حیوانات استفاده نمود.
گل صافی:
این ماده نیز یکی از محصولات فرعی نیشکر می باشد که پس از استخراج قند در کارخانه حاصل شده و می توان از آن به عنوان کود برای تقویت زمین های زراعتی و یا تهیه لاک، شمع و مواد چرب استفاده نمود.
مواد تخمیری: این مواد شامل : استن، بوتانول، اسیدلاکتیک، اسیدنیتریک، اسیدگلوتامیک، اسیدایتاکوئیک، گلسیرین، لوورخوراکی می باشند.
از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
