قایم خلیفه عباسی
« 467-422 ق / 1074-1031 م»
قادر خلیفه عباسی در سال 414 ق / 1023 م، پسرش ابو جعفر عبدالله را با لقب القایم به امرالله به جانشینی خود برگزید. قایم که به مدت 9 سال به همراه پدر در
خلافت شرکت داشت، در دادگری و انصاف کوشش فراوانی میکرد. وی مردی فاضل و دانشمند بود و اشعاری زیبا میسرود.مدت خلافت او چهل و چهار سال و دوازده روز بود.
در زمان خلافت وی در 437 ق / 1045 م، واپسین امیرالامرای
آل بویه در
بغداد «ملک رحیم» به دست
طغرل سلجوقی گرفتار و در دِژ تَبَرک زندانی شد و بدین ترتیب نفوذ امرای آل بویه در دربار خلافت به پایان رسید.
از بزرگ ترین رویدادهای چیرگی آل بویه بر بغداد، برپایی حکومت
خلفای فاطمی مصر بود که در سال 297 ق / 907 م، در تونس امروزی برقرار شد و در 356 ق / 967 م، نفوذشان تا کرانههای رود نیل گسترش یافت و شهر قاهره به یادگار این پیروزی و به عنوان پایتخت این کشور بنا شد.
در دوره خلافت
قایم، بغداد نیز سخت در معرض خطر فاطمیان قرار گرفت. پیدایش
سلجوقیان ، که از ناتوانی غزنویان سود جسته به خراسان آمده و در آن جا سلسلهای بر پا داشتند، برای خلیفه بغداد نعمتی بس بزرگ به شمار میرفت، زیرا بر خلاف آل بویه، سلجوقیان سنی مذهب بودند و آشکارا به خلیفه دلبستگی نشان میدادند.
روابط خلیفه و طغرل به صورتی بود که بعد از فتنه ی بساسیری ، قایم به پاس خدمات طغرل برای بازگرداندن مجدد او به خلافت ، او را به لقب «السلطان الشرق و الغرب» یا پادشاه خاور و باختر مفتخر ساخت.
قایم در 452 ق / 1060 م، پسر خود عبدالله را با لقب المقتدی جانشین خود نمود. او تا سال 467 ق / 1074 م، زنده بود و شاهد دوران طغرل و جانشینش بود تا این که در زمان پادشاهی ملک شاه پسر اَلپ ارسلان در سن 76 سالگی چشم از جهان فرو بست. ابوالفتح منصور شیرازی و ابونصر محمد موصعی از کسانی بودند که وزارت این خلیفه را بر عهده داشتند.
شورش های دوره ی قائم
از رویدادهای بزرگ این دوره،
- شورش شافعیان
- حنبلیان
- سرکشی مردم بغداد به گلایه از ستم و بیداد سپاهیان طغرل
- شورش بساسیری
را میتوان نام برد.
دربار قائم و سلجوقیان
مقارن ورود طغرل به بغداد، اختیار کارها در دربار قایم، در دست نوکرانی از غلامان پیشین بهاءالدوله دیلمی، به نام ابوالحارث ارسلان بساسیری بود که سرکرده و فرمانده لشکریان ترک نیز بود و خلیفه در برابر او و یارانش، نیرو و توانی نداشت، به ویژه از سال 446 ق به بعد که پنهانی با
مستنصر فاطمی علیه خلیفه سازش هایی در نهان کرده بود.
از این رو، پایان بخشیدن به کار بساسیری و نفوذ وی در بغداد کار آسانی نبود.
طغرل به مدت 13 ماه در بغداد ماند و به فرمان خلیفه قایم در روز جمعه، هشت روز مانده به آخر ماه مبارک رمضان سال 447 ق / 16 دسامبر 1055 م، در بغداد به نام خلیفه خطبه خواند.
خلیفه دختر داود، برادر طغرل و خواهر اَلپ اَرسلان را به همسری گرفت، به این ترتیب بین دو خاندان سلجوقی و عباسی پیوند خویشاوندی برقرار شد.
