اصل انجیر از آسیای صغیر است و از آنجا به سایر نقاط جهان مثل اطراف مدیترانه ، چین ، ژاپن ، آفریقای جنوبی ، آمریکا جنوبی برده و کاشته شده است.
درخت انجیر ساقه ای به ارتفاع 3 تا 10 متر و شاخه های منشعب و کم مقاومت دارد. برگهای آن دارای پهنکی لوبدار و منقسم به 3 تا 5 تقسیم عمیق است سطح برگهای آن ظاهر ناصاف و خشن دارد. و در اعضاء درخت انجیر شیرابه فراوان شیری رنگ با طعم تند و سوزاننده جریان دارد. گلهای آن بر 2 نوع نر و ماده و واقع در جدار داخلی گل آذین گلابی شکل است. قسمت فوقانی محفظه گلدبی شکل دارای سوراخ کوچکی است که گلهای نر در مدخل آن و در زیر فلسهای زیر جای دارد. گلهای ماده گل آذین عموماً در قسمت داخلی محفظه گلابی شکل جایگزین است و از آمیزش این گلها میوه های فراوان ریزی در درون قسمت گوشتدار نهنج تشکیل میشود. عمل آمیزش توسط حشره بسیار کوچکی به طول 2 تا 3 میلی صورت می گیرد این حشره که تخمک گذاری آن در گلهای ماده انجام می گیرد دانه های گرده را از گلهای نر به گلهای ماده منتقل می کند و با این عمل گلهای ماده تبدیل به میوه کوچکی (فندقه) میشوند که با پایه های گوشتدار به دیواره نهنج چسبیده اند ضمناً در این هنگام نهنج گل آذین که ظاهر گلابی شکل دارد تدریجاً گوشتدار و دارای اندوخته های فراوان موادقندی و غیره می شود. چون درختان انجیر پرورش یافته به علت گزینشی که طی سالهای متمادی به منظور بدست آوردن میوه مرغوب تر در آنها صورت گرفته تغییراتی حاصل کرده اند که درآنها غالباً گلهای نرمشاهده نمی شود از این جهت برای بارور کردن آنها روشهای مختلف بکار می رود که یکی تکان دادن شاخه های درختان وحشی انجیر در یک زمان معین بر روی شاخه های درختان پرورش یافته است که کاپریفیکاسیون (Caprification) نامیده میشود و یا آنکه پنس باریکی را در گل آذین گلابی شکل درخت انجیر وحشی داخل کرده و سپس آنها را درون گل آذین درخت انجیر پرورش یافته وارد می کنند. تا با این عمل دانه های گرده را به گلهای ماده گل آذین درخت انجیر پرورش یافته انتقال دهند.
گلهای ماده انجیر وحشی دارای لارو حشره ای بنام Blastophago glossorun می باشند. این لارو پس از آنکه رشد نمود تبدیل به حشره کامل میشود و چون ضمن خروج از سوراخ فوقانی نهنج اندامها یش به دانه های گرده گلهای نر آلوده می گردد. در نتیجه اگر به درون نهنج درختان پرورش یافته نفوذ یابد آنها را بارور می سازد تخم ریزی حشره مذکور در درون گل آذین درختان پرورش یافته به این علت که گلهای ماده اینگونه درختان خامه بلند دارند معمولاً میسر نمی شود.
گاهی برای بدست آوردن میوه مرغوب و اطمینان از انجام عمل لقاح پایه های چندی از انجیر وحشی را در مزارع درخت انجیر می کارند تا انتقال دانه گرده به گلهای ماده درختان مقدور شود. درختان انجیر معمولاً سه مرتبه در سال یکی اواخر بهار دومی در تابستان و سومی در پائیزه میوه میدهند. میوه های پائیزه معمولاً کوچکتر از دو فصل دیگر است.انواع انجیرهای خوردنی را از لحاظ زمان رسیدن به 2 دسته؛
الف) انجیرهای سه وقته که از اوایل تابستان میوه های آن شروع به رسیدن کرده و این کار را تا اواسط شهریور ماه حتی اغلب دیرتر ادامه می دهند و میوه های رسیده و آنها به رنگهای سبز یا سیاه می بایستند.
ب) انجیرهای یزدی با میوه هایی معمولاً شیرین تر از انجیر سه وقته ولی ریزتر از آنها به بزرگی گردو و به رنگهای سبز و زرد و بیشتر از همه سیاه به بازار عرضه می شوند بر خلاف انجیرهای سه وقته میوها‌یشان معمولاً در یک زمان (حدود شهریورماه) می رسند از نظر بیولوژی گلهای انجیر را به سه گروه تقسیم کرده اند .
(1) انجیرهای آدریاتیک؛ (2) انجیرهای ازمیری؛ (3) انجیرهای سان پدرو
انجیر در مناطق استوایی، نیمه استوایی و مناطق معتدل می روید بهترین آب و هوای برای تولید میوه های زیاد و خوشمزه و بزرگ ، آب و هوای خشک مدیترانه ای و مناطقی است که در آن زیتون می روید. درخت انجیر باید تابستانهای گرم و زمستانهایی معتدل داشته باشد تا بتوانند محصول زیادی بدهند. در ارتفاعات نباید. در سرمای زمستان از 12 درجه سانتی گراد زیر صفر نزول بکند متوسط گرمای دی ماه برای درخت انجیر بهتر است بین 5/0 تا 2 درجه باشد بطورکلی نهالهای انجیر در سالهای اول زندگی در مقابل سرما حساس تر از درختان چند ساله هستند. درخت انجیر قادر است گرمای زیاد و خشکی هوا را تحمل کنند وحتی به گرمای نسبتاً زیاد تابستانی علاقه مند است ولی با رطوبت زیاد هوا به سختی کنار می آید. از آنجایی که درخت انجیر در مقابل کم آبی مقاوم است در مناطق کم آب وخشک زیادتر کاشته میشود ولی کمبود آب همیشه مانع رشد طبیعی شده و باعث کم شدن محصول درخت می شود. آبیاری فوری و زیاد پس از کاشت نهالها لازم است تا ریشه ها بتوانند با زمین و خاک تماس گرفته و مواد غذایی بویژه مواد معدنی را هر چه زودتر دریافت کنند و رشدشان را آغاز کنند. از هر نوع خاک برای کشت انجیر می توان استفاده نمود. مهم این است که خاک تا اندازه ای عمیق بوده و مقدار باران یا آبیاری طوری باشد که در تمام سال درخت به اندازه کافی آب در اختیار داشته باشد در زمینهای سنتی که خاک آن قادر به نگهداری آب درمدت زیادی نیستند باید دفعات آبیاری را زیادتر کرد.بهترین pH برای گیاه 6 تا 8 است معمولاً در زمینهای نسبتاً قلیایی بهترین رشد را دارد. نوع خاک برای کاشت درخت انجیر می تواند شنی یا شنی – رسی یا رسی شنی و یا حتی رسی باشد. ولی بهترین خاک برایش خاکهای شنی – رسی است و در خاکهای شنی این خطر وجود دارد که از نماتدها آسیب ببیند.
چاله هایی که در آنها نهالها کاشته میشوند به طول 50 و عرض 50 و عمق 50سانتی متر می باشد و درختان در فواصل 6 تا 12 متری (بستگی به قدرت نهایی درختان) کاشته میشوند.
انجیر از راههای غیر جنسی و جنسی قابل تکثیر است.
الف) ازدیاد غیر جنسی :
1- ازدیاد به وسیله قلمه : شاخه های 2و3 ساله یا شاخه های رسیده یک ساله را به بزرگی حدود 20 سانتی متر در پائیز و یا زمستان پس از ریختن برگهایشان بریده و دسته بندی کرده تا بهار سال آینده در خاک مرطوب نگه می دارند در بهار آنها را می کارند هنگام کاشت تنها آخرین جوانه باید از خاک بیرون باشد. قلمه ها خیلی زود و آسان ریشه می دهند یکسال بعد قوی ترین آنها که بهتر از سایر قلمه ها رشدکرده اند جدا کرده در اردیبهشت ماه در محل کاشت اصلی می کارند.
این روش آسانترین راه ازدیاد درختان انجیر است. در پائیز یا زمستان قلمه را فوراً در گرمخانه نیز می توان کاشت و در بهار به باغ انتقال داد.
2- ازدیاد به وسیله پا جوش : درختان انجیر معمولاً پاجوش زیاد می دهند که از آنها در ازدیاد آن استفاده میشود. بدین طریق که پس از جدا نمود نشان از درخت مادر ابتدا آنها را در خزانه می کارند تا خوب و به انداره کافی ریشه ایجاد کنند سپس تنها قویترین و بهترین و سالم ترین آنهارا به جایی که باید کاشته شوند انتقال میدهند. ازدیاد. وبه وسیله قلمه این برتری را نسبت به پا جوش دارد که گیاه حاصل از قلمه مقاومت بیشتری در مقابل سرما از خود نشان میدهد.
3- پیوند : در موارد بخصوص انجیر را بوسیله پیوند شکمی نیز زیاد می کنند. برای این کار بذر Ficus Carica یا Ficus sycomorus را کاشته و از گیاهی که تولید میشود به عنوان پایه استفاده می شود و در روی آن واریته ای را که می خواهند زیاد کنند، پیوند می کنند درختهای پیوند شده، قادرند در زمینهای نا مساعدتری هم رشد کرده و به اندازه کافی میوه دهند.
4-خواباندن : شاخه های انجیر را در حالیکه از درخت مادر جدا نشده باشند.هر گاه در خاک بخوابانند پس از مدتی ریشه داده از هر جوانه یک نهال به وجود می آید. ولی از آنجایی که قابلیت انعطاف چوب انجیر کم است و خیلی آسان می شکند معمولاً از این روش کمتر استفاده می شود.
ب)ازدیاد جنسی
ازدیاد جنسی به وسیله بذر تنها برای انواعی از انجیرها ممکن است که پس از گرده افشانی میوه‌هایشان بذر می دهند یعنی انجیر هایی که هنگام خوردن بذرهایشان زیردندانها صدا می دهند. بخاطر تفرق صفات از ازدیاد به وسیله بذر برای ایجاد باغ انجیر استفاده نمی کنند برای گرفتن بذر، انجیر رسیده را با انگشتان دست فشار داده خوب له می کنند. آنگاه آنها را در غربال خیلی ریز ریخته زیر شیرآب می گیرند. با فشار آب گوشت میوه از سوراخهای غربال عبور کرده و بذرها باقی می مانند. بذرها را در سایه خشک کرده و می کارند.
قبل از کاشت درخت انجیر باید خاک آنرا پس از کود پاشی سطحی (مقدار کود موردنیاز 80 کیلو ازت به صورت ,N 50 کیلو فسفر به صورت P2O5 و 50 کیلو کود پتاسه به صورت K2O در هر هکتار توصیه می شود).شخم عمیق زد. آنگاه چاله هایی که نهالها در آنها باید کاشته شوند به طول 50 و عرض 50 و عمق 50 سانتی متر کنده ، نهالها را داخلشان کاشت. هنگام ریختن خاک به داخل چاله ها مقداری کود فسفره نیز با آن مخلوط کرد. فاصله ها مطابق قدرت نهایی درختها محاسبه می شوند. برای درختان قوی و پر رشد فواصل 12 متری در نظر گرفته و برای درختان نسبتاً ضعیف تر فواصل تا 6 متر نیز در نظر گرفته می شود. طرز کاشت درختان مربع یا مستطیل روی خطوط مستقیم توصیه می شود هنگام کاشت نهالها مقداری از ریشه هایشان را قطعه می کنند. زمین را خوب شخم زده و نرم کرده برای کاشت آماده می کنند در ماههای اول پس از کاشت نهالها باید سعی کرد که خاک همیشه مرطوب باشد. البته مقصود فقط مرطوب بودن است خیس نگهداشتن زمین به نهالها صدمه میزند.ایجاد بادشکن به رشد نهالها می تواند کمک کند. در سالهای اول اغلب نهالهای انجیر به یک قیم نیاز دارند. نهالها را معمولاً در زمان خواب زمستانی می کارند چون خطر خشک شدنشان از هر زمان دیگر کمتر است. درختان کاشته شده 5 تا 7 سال بعد اولین محصول قابل توجه را می دهند. کاشت نهالها بایداواخر زمستان یا اوایل بهار و قبل از جوانه زدن صورت پذیرد ولی امروزه ترتیب نهالها در گلدانهای پلاستیکی کاشت آنها را در هر زمان ممکن ساخته است.
آبیاری نهالهای انجیر در سال اول باید به صورتی منظم انجام گیرد. کمبود باران را همیشه به کمک آبیاری باید جبران نمود.
از دیگر مراقبتها هرس است. هدف از هرس درخت انجیر تقویت قدرت بازدهی آنها و ایجاد تعادل فیزیولوژیکی بین رشد شاخه ها از یک طرف و تولید میوه هایشان از طرف دیگر است هرس شاخه های امسال به طول چند سانتی متر باعث می شود که هر شاخه سال بعد تعدادی شاخه های جانبی بوجود آورد روی همین شاخه های جانبی است که گل ها و بعدش میوه ها تشکیل می شوند برای درختان انجیر بلند تنه اصلی را معمولاَ 30 تا 90 سانتی متر حساب کرده و برای هر درخت 3 تا4 شاخه اصلی را گذاشته بقیه را قطع می کنند.
مبارزه آفات از دیگر مراقبتها می باشد مهمترین انگلهای درخت انجیر حشرات سپردار می اشد که بوسیله سموم روغنی مثل ترکیبات آلی فسفره که اثراتشان سیستمی باشد با آنها مبارزه می شود.
از دیگر انگلهای تنه و چوب های درخت عبارتند از :
Hypoborus Ficus و همچنین Batoceron rufonacula می باشند که ساده ترین راه مبارزه با آنها قطع شاخه های خشک و سوزاندن آنهاست.
درخت انجیر در سال دوم یا سوم پس از کاشت اولین میوه هایش را می دهد و در 5 تا 7 سالگی به حداکثر باردهی می رسد. مقدار محصول انواع مختلف و همچنین مناطق متفاوت با یکدیگر فرق دارد. محصول سالیانه هر هکتار انجیر کاری در باغهای خوب و در زمانی که درختهای آن در حداکثر باردهی هستند بین 15 تا 20 تن انجیر تازه بوده که این خود معادل 4 تا 5 تن انجیر خشک است.
زمان باردهی در انجیرهای سه وقته چند ماه (نیمه دوم خرداد تا نیمه اول شهریور) طول می کشد. زمان معین چندین میوه ها مطابق با هدفی است که در نظر داریم. اگر هدف فرستادن محصول تازه باشد باید میوه ها رسیده و رنگ ویژه خود را گرفته ولی آنقدر سفت باشد که حمل و نقل را تحمل کنند.
ولی اگر هدف خشک کردن انجیر باشد باید آنها را روی درخت گذاشت تا کاملاَ برسند سپس آنها را چیده و در هوای آفتابی و یا به وسیله ماشین های ویژه هوای داغ خشک کرد.
غالب جنگلهای نواحی شمالی ایران و سواحل دریای خزر – در آستارا، مازندران ، آذربایجان کلیبر، اهر (در 1200 متری) اصفهان، جنوب ایران، شیراز (1600 تا 2000 متری) کازرون ، دالکی ، کوه سیوند، خوزستان ، خراسان
از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
