آق قویونلو
« 908- 780 ق / 1502- 1378 م»
آق قویونلو، یا بایَنْدریان، اتحادیه ترکمانان در منطقه دیار بکر بودند
که از آغاز سده 9 ق / 15 م تا 908 ق / 1502 م یعنی سال چیرگی صفویان، در آناتولی شرقی و غرب ایران فرمان راندند.
به علاوه این اتحادیه را سران ایل بایندر رهبری میکردند.
ولی تاریخ پیدایش اتحادیه آق قویونلو که بایندر در رأس آنان قرار داشته، معلوم نیست.
خاستگاه آق قویونلو ها
ظاهراً ایل آق قویونلو، قرنها پیش از یورش
مغول، به
آناطولی کوچ کرده بودند به طوری که در زمان
سلجوقیان، حکومت دیار بکر به آنان واگذار شده بود.
سپس به تدریج به سوی
ارمنستان، شمال عراق و بخشهای دیگر
آسیای صغیر پیش روی کردند.
اما برخی مورخان، مهاجرت آنان را به آناطولی، معلول حمله ی
چنگیز خان انگاشتند.
«مینروسکی:
قراقویونلو و قطب شاهیه، ص 53».
بیشترین گزارش و اطلاعات درباره
خاستگاه آق قویونلو را ابوبکر طهرانی، قاضی و منشی
اوزون حسن در کتاب
دیار بکر در اختیار قرار داده است.
نویسنده، ضمن ذکر بنیادگذار این سلسله، نام 52 تن از نیاکان اوزون حسن را نیز برشمرده که تبار آنان را به
اوغوز خان رسانده، او همچنین نتیجه گرفته است که
آق قویونلو، قبیلهای از اوغوزهای ترکستان بوده اند که از ترکستان به قبچاق و از آن جا به ارّان کوچ کرده و سرانجام در آن سرزمین ماندگار شده است.
«دیار بکر، ج 1، ص 30 - 11»
فراز و فرود قدرت آق قویونلوها
یورش چنگیز خان، برای مدتی زیاده طلبی خواهی ترکمانان را متوقف ساخت، ولی پس از ضعف
ایلخانان مغول، مجدداً ترکمانان در نواحی غربی و شمال غربی ایران نیرو گرفتند.
تیمور با شکست دادن
سلطان بایزید «وفات 805 ق / 1403 م» که دشمن نیرومندی برای ترکمانان به شمار میرفت، به آنان فرصتی تازه بخشید تا به ایجاد مراکز قدرت دراین نواحی بپردازند.
با توجه به قراین موجود میتوان چنین پنداشت که قبایل و عشیرههایی که از هر سو پیرامون کانونی متشکل از جانشینان راستین بایندر گرد آمده بودند، در یورش تیمور به ایران «نیمه دوم سده 8 ق / 14 م» این امکان را یافتند تا آگاهانه در راه کسب قدرت گام بردارند.
«مینورسکی: ایران در سده پانزدهم ....، ص 161».
مطالب مرتبط
