"تاجیکستان از جگرگوشه های ایران است بنابراین عشق و عاشقی ما با ایران زیاد است"
این سخنان مردی از تبار کهن ماست. مردی که از فراسوی تاریخ با زبان شیرینی با ما سخن می گوید که شاید در دربار سامانیان به آن تکلم می شده است. صفر سلیمانی فوق دکترای فرهنگ ایران از آکادمی سن پترزبورگ که در مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به ریاست جمهوری تاجیکستان و در حوزه های فرهنگ، تمدن، گفت و گوی تمدن ها و برنامه ریزی های فرهنگی فعالیت می کند، این روزها در میهمان سرای بنیاد ایران شناسی مهمان ایران است.
او درباره پیشینه برگزاری نوروز در تاجیکستان می گوید:« پیش از فروپاشی شوروی نوروز در خانه ها جشن گرفته می شد. به خاطر اینکه این تصور وجود داشت که نوروز یک جشن اسلامی است، از سوی حکومت غدغن شده بود و به جای آن جشن های نو بلشویکی و کمونیستی مطرح می شد.»
او ادامه می دهد: «در زمان شوروی نوروز را از متون آموزشی، پرورشی و پژوهشی بیرون کرده بودند و مراسم تازه ای پدید آورده بودند که با بهار، کشت و کار و حفظ و گرامی داشت آب و گیاهان مرتبط بود. اما بعداز فروپاشی جامعه دگر شد، دولت و تمام محیط فرهنگی دگر شد و کشور ما استقلال فرهنگی گرفت.»
سلیمانی درباره نوروز امروز تاجیکستان می گوید:« نوروز و دیگر جشن ها مانند مهرگان، عید قربان و عید فطر به صورت رسمی و دولتی برگزار می شود و کوشش رییس جمهور ما این است که هویت ملی تاجیکستان را بشناساند. ما روابط خود را با افغانستان و ایران قوی کرده ایم و بزرگداشت نوروز، مهرگان، عید قربان و عید فطر را رسما برگزار می کنیم.»
وی درباره دیگر تلاش های تاجیکان برای برگزاری نوروز می گوید: «اهمیت نوروز به حدی است که از 5 سال قبل در کشور نوروزگاههایی درست کرده اند که مردم برای برگزاری نوروز درآنها جمع می شوند و غذاهای سنتی مثل آش و پلو می پزند، در مسابقات ورزشی مثل کشتی و اسب سواری و بزکشی شرکت می کنند. البته بزکشی یک رسم نوروزی نیست و ما هم به آن انتقادهایی کرده ایم که نباید حیوان را در این روز عذاب داد ولی سنت شده است.»
او می گوید: «مردم در برخی مناطق تاجیکستان در نوروز به روی هم آب می پاشند و در همه مناطق هفت سین چیده می شود و خانه تکانی می شود. شاید مردم متوجه سنت ها و ارزش های معنوی این آیین ها نباشند اما در نوروز خانه تکانی می کنند. شیرینی تحفه کردن هم در دهات تاجیکستان رسم است و معنی این را دارد که زندگی شیرین داشته باشند. ابوریحان بیرونی هم در کتابی آورده است که شاهان قدیم شَکر می دادند به همدیگر که رمز شیرینی و فراوانی است.»
او درباره هفت سین تاجیکان می گوید: «بیشتر کسانی که به فرهنگ ایرانی اعتقاد دارند در خانه های خود هفت سین می چینند. هفت سین ما شبیه هفت سین ایرانی هاست اما ماهی در آن وجود ندارد و در عوض گل، آب، آینه و قرآن روی سفره می گذارند. سُمَنَک (سمنو) پختن هم رسم است و حتی در ادارات، دانشگاهها و موسسات هم مردم شب را می مانند و آتش درست می کنند، سمنک می پزند، شعر می خواننند و پایکوبی می کنند واین آیین برای آنها جدی است.»
وقتی از او درباره «تخمه مرغ بازی» که از رسوم روز اول نوروز است می پرسم، می گوید: «بازی های کودکان در روستاهای تاجیکستان خیلی حفظ شده و الان هم هست. تخم مرغ ها را رنگ می کنند و بعد با آنها بازی می کنند و هر کس که برنده شد تخم مرغ دیگران را ازآن خود می کند. کلان سال ها هم به این سنت توجه می کنند و تحفه کردن تخم مرغ را رسم می دانند.»
سلیمانی در پاسخ به این سوال که آیا آیین های دیگر مرتبط با نوروز در تاجیکستان برگزار می شود، می گوید: «ما سیزده بدر و چهارشنبه سوری نداریم اما در طرف های بدخشان سنت های زرتشتی مثل آب پاشی برگزار می شود.»
از او درباره چگونگی شناختن روز اول فروردین و تقویم تاجیکان می پرسم، پاسخ می دهد: « روز بیست و یکم مارس را برابر نوروز می دانیم. تقویم و روزهای هفته ما میلادی است اما مردم ماههای ایرانی و تاریخ جشن ها را از حفظ می دانند.
سلیمانی درباره نوروز آینده می گوید: «امسال به افتخار اینکه برداران ایرانی ما در شرکت صابر تونل انزاب را درست می کنند، جشن نوروز را از آنجا آغاز می کنیم. رییس جمهوری ما از این تونل عبور می کند و به ناحیه «عَینی» می رود که نوروزگاه در آن برپا می شود. در نوروزگاهها موسسه های فرهنگی خیلی فعال می شوند و کنسرت و اپرا و باله هم فعال می شود.»
او می گوید: آیین های نوروزی از نظر دولتی در تاجیکستان مقام بالایی دارد. احیای سنت های نوروزی و ایرانی افتخار همه ماست؛همان طور که در ارمنستان، آذربایجان، لبنان و هند هم نوروز را جشن می گیرند و سنت ها را حفظ کرده اند.
امروز ما یک میلیون تاجیک در روسیه داریم که رفته اند دنبال تحصیل و کار. آنها دارند سنت های نوروزی را تبلیغ می کنند. روس ها هم در تحقیق و پژوهش نوروز کارهای زیادی کرده اند و نوروز در کشورهای منطقه شناخته می شود و تاجیک ها هم سنت های خود را احیا می کنند. ما 15 سال است که شروع کرده ایم اما باید خیلی کار کرد تا مردم متوجه شوند چرا این کارها می شود.»
«جوانان امروز بنیادکاران و سازندگان زندگی نو تاجیکستان هستند و نوروز برای آنها از جشن های سنتی و بابایی است که از نیاکان مانده. به خاطر همین جوانان برای برگزار کردن این جشن با سنت های نیکو خیلی تلاش می کنند و کمیته جوانان در بخش فرهنگ بسیار موفق عمل می کند.»
نوروز تنها مراسمی در تمام جهان است که قربانی ندارد...!
بخشی از مصاحبه ی مرتضی هنری با میراث خبر ،
وی استاد اکولوژی دانشگاه استرالیا و مشاور بانک جهانی است و از نوروز می گوید :
--از پرونده میراث معنوی نوروز در یونسکو چه خبر؟
--«پرونده میراث معنوی نوروز. دست بردارید. مگر با ثبت آن چه می توان کرد که بدون آن نمی توان. متاسفانه کسانی که متولی فرستادن پرونده به یونسکو هستند خود نوروز را نمی شناسند.»
مرتضی هنری ، مدتی مطالعات مردم شناسی داشته و از روند پیشرفت این دانش در کشور شکایت می کند:« در تمام دنیا مردم شناسی در خدمت بهتر زندگی کردن مردم است. مثلا اینکه کسانی که دیابت دارند چگونه از غذاهای سنتی سرزمینشان برای رفع بیماری استفاده کنند. در تمام روزنامه ها و مجله ها حرف از آیین ها و رسم ها می زنند اما چند گزارش یا مقاله تحلیلی خوانده اید. مردم شناسی ما در مردم نگاری محدود می شود اینکه هنوز در فلان روستا در تنور نان می پزند چه اهمیتی دارد.»
او یاد سفره هفت سین مادر می کند:« ما نوروز را نه به فرمایش کسی جشن می گیریم نه به فرمایش کسی جشن نمی گیریم.
سال 1320 بود در تخت جمشید، سرباز های امریکایی در کنار آنها در مرو دشت چادر زده بود. اما در نوروز همه با هم دیده بوسی می کردند و به سرباز ها محل نمی دادند. نوروز فقط سفره هفت سین نیست.»
نوروز وقتی می آید، 9 ماه از درو گذشته، یکسال از شیر دادن حیوانات، سه ماه سخت، انبار ها از غله ها خالی شده، اما به ناگاه چیزی اتفاق می افتد، زمین گرم می شود. زمین از زیر گرم می شود. خاک خشکی که به دماغمان می خورد سرفه می کردیم تازه می شوید. هوا تغییر می کند، گلها حرکت و رنگ دارند. نوروز رنگ است و حرکت.
تمام اکوسیستم یک پشتوانه ای فراهم می کند که ما بگوییم نوروزت مبارک.
یکی از مقاله هایش سال 79 در شماره ای از مجله هنر چاپ شده است. این مقاله به بررسی محیط زیست در بستر فرهنگ اشاره می کند:« ما با دو بال پرواز می کنیم. یک بال محیط طبیعی و دیگری فرهنگی. این دو در نوروز به هم می رسند. شکوه نوروز در این است که مردم از کوچک و بزرگ در آن مشارکت می کنند.
نوروز از نخستین جشن هایی ست که کودکان و زنان در آن نقش دارند. بیشتر ما از یاد می بریم روز تولد پدر یا مادرمان چه زمانی است. ولی هیچ وقت نوروز را از یاد نمی بریم. بر سر این ایران چه آمده که هیچ گاه نوروز را فراموش نکرده ایم.
همه اینها نیازمند تلاش معنوی یک ملت است. نوروز طبیعی ترین زمان و انسانی ترین شکل برای جشن گرفتن است.
محیط زیست ایران در نوروز در تمام فرهنگ ایران بافته و تجلی گاه همه زیبایی ها می شود. مهمترین میراث فرهنگی ما در ساختمان هایمان نیست ، در مغز ماست. در شعر حافظ . میراث فرهنگی ما این است که هیچ کس در این مملکت نیست که شعری نداند و نخواند. فرهنگ ما چیزی را می گوید: در زندگی کیفیت مهم است. همه مردم کره زمین غذا می خورند اما فقط ما هستیم که قورمه سبزی می خوریم. سفره را فقط ما می اندازیم. علاقه ما به خانواده از اینجا شکل می گیرد. این است که غذای مادر مزه ای دیگر دارد، بر سر سفره است که مزه غذای مادر شناخته می شود. کارکرد سفره در تمام زندگی ما جریان دارد. سفره را در همه مراسم شادی می اندازیم در سال تحویل، عقد، مراسم سنتی و مهمانی ها.
نوروز تنها مراسمی است که کسی را دعوت نمی کنیم. هر کس آمد لطف کرده است.
نوروز تنها مراسمی در تمام جهان است که قربانی ندارد. انسانی ترین شکل جشن.
مهم ترین امتیاز نوروز روح است. ایرانی ها در این روزها اگر لباس کهنه هم داشته باشند، می پوشند. اصل این است که درون نو شود. همه در هر جا یک روح را جشن می گیرند اگرچه جایی خرما بر سر سفره می گذارند جای دیگر قیسی. از سفره تحویل سال و خان نوروزی می گوید و خسته از کار روزانه خواستار اتمام بحث می شود. به نظر من هفت سین، هفت سینی بوده که در هر کدام هر چه داشته اند می گذاشتند.
در دیار من" خور بیابانک " انار دانه با گلاب و خرما و هرچه داشتیم. در خان نوروزی سمبل سازی وجود ندارد اما هر چه در سفره تحویل سال است سمبلیک و نمادین است. هر چیزی که در سفره می گذاریم نماد چیز دیگری است.
آینه نماد کیهان صفا و راستی است. قرآن تنها چیزی است که از دنیایی فراتر از ما آمده از جایی که تکلیفش با ما نیست. تخم مرغ نماد کره زمین و سبزه نمادی از رستنی ها و یاد آور دورانی که ایرانی ها گندم را به تازگی شناخته بودند.
در سیستان قدیم هر سال 12 ماه سی روزه داشته است و 5 روز اضافه را جزء سال به حساب نمی آورده اند.
مردم زابل این پنج روز را با عنوان «پنجک» جشن می گیرند و در کوه خواجه مراسمی را برگزار می کنند. این مراسم جشن و شادی در گذشته به صورت گسترده ای اجرا می شده و سنگ پرانی و آتش افروزی از مشخصه های آن بوده
اما امروز تنها با شادی و رقص شمشیر اجرا می شود. این آیین همزمان با وزش نخستین باد بهاری برگزار می شود.
"محمد علی ابراهیمی" کارشناس مردم شناسی اداره میراث زابل می گوید:
مردم سیستان به مناسبت نوروز آیین علفه یا سبزه رویاندن را در کنار ورودی خانه های خود اجرا می کنند و اعتقاد دارند که اگر در هنگام ورود به خانه به سبزه نگاه کنند سال سبز و پربرکتی خواهند داشت.
مردم سیستان به جای عمو نوروز به بی بی هور اعتقاد دارند و اگر در روزهای پایانی سال باران ببارد می گویند که او دارد موهایش را می شوید.
آیین «نوروز خوانی» به همراه ساز و دهل و اجرای ابیات و ترانه های محلی در هنگام تحویل سال از دیگر آیین های مردم سیستان است. مردم استان همچنین شیرینی های محلی مخصوصی برای نوروز دارند که از میان آنها می توان به چلبک، قلیسی، تجگی (سمنو) و لندو اشاره کرد. مردم این استان در آخرین پنج شنبه سال شیرینی چلبک را بر مزار مردگان خود میان فقرا خیرات می کنند.
آیین های نوروزی سیستان برگرفته از آیین زرتشت است که از میان آنها می توان به روشن کردن آتش در چهارشنبه سوری اشاره کرد که امروز با آتش زدن پارچه های روغن مالی شده جایگزین شده است. کوه خواجه را نیز محل ظهور سوشیانت موعود آیین زرتشت می دانند.
بله اینکه دوست عزیز بیان می کنند درست است ولی خوب از طرفی هم این نتیجه زندگی های مدرن امروزی است اما
از طرف دیگر ارائه کردن ، جذاب کردن و خلاصه روز آمد کردن این سنت ها تنها راه حفظ آنها است در غیر این صورت شاهد کم رنگ تر شدن آنها خواهیم بود.
امتیاز: 0.00
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!
برای پاسخ دادن به این ارسال باید از
صفحه قبلی
اقدام کنید.
در قرقیزستان، تنها یک روز به عنوان نوروز جشن گرفته میشود. تمامی مراسمی که پیش از این به این مناسبت انجام میگرفت در زمان قدرت اتحاد جماهیر شوروی به دست فراموشی سپرده شد. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این مراسم اهمیت خود را دوباره
بازیافت و اکنون هر ساله به شیوهای بهتر برگزار میشود. در شهرها برگزاری جشن نوروزی با دولت است. این مسئولیت در روستاها برعهده بزرگان آن مناطق است. جشن نوروزی در میادین بزرگ شهرها و زمینهای وسیع اطراف روستاها برگزار میشود. پخت
خوراکیهای خاصی نظیر «بش با رماق»، «مانتاه»، «برساک» و «کاتما» در این ایام بسیار متداول است، به ویژه آنکه غذا به صورت رایگان در بین مردم توزیع میشود. مسابقاتی هم به همین مناسبت در قرقیزستان برگزار میشود.
نوروز در پاکستان
نوروز در پاکستان «عالم افروز» نامیده میشود این به معنای روزی جدید است که دنیا را با فرا رسیدن خود روشن میکند. این روز در بین مردم از اهمیت خاصی برخوردار است در همین رابطه گروههای اجتماعی و مذهبی مختلف در تقویمهایی که منتشر میکنند به تفصیل در این رابطه توضیح میدهند. این تقویم جانتری نامیده میشود.
خانهتکانی، پوشیدن لباسهای نو، آماده کردن شیرینیهای خاص همچون «لودو»، «گلاب جامن»، «روس مالای»، «کیک»، «بارنی»، «شکرپره»، «کریم رل»، «سوهان حلوا»، دادن و گرفتن هدایا (عیدی) در زمره مراسمی هستند که در پاکستان برگزار میشوند.
در طول نوروز مردم با یکدیگر به بدی صحبت نمیکنند و نسبت به همدیگر با صمیمیت برخورد می کنند. تصنیف آهنگها و خواندن اشعار به زبان اردو، دری و عربی نیز متداول است. مردم در پاکستان معتقدند که امیدواری، صلح و آرامش و دوستی در دنیای اسلام هدف نوروز است.
آنها معتقدند که از این طریق، آزادی، اقبال خوب، شادی، اخوت و برادری بر روح و جان مردم مستولی خواهد شد.
نوروز در تاجیکستان
نوروز در بین مردم تاجیکستان به ویژه مردم بدخشان که این مراسم را سنت باستانی اجداد خود میدانند از اهمیت بالایی برخوردار است. آنها این روز را از نظر حفظ اسرار دوستی مورد توجه قرار میدهند و آنها را «ایام خیدیر» (عید بزرگ) مینامند.
مردم در تاجیکستان و به ویژه در بدخشان خانهتکانی فصلی انجام میدهند و ظرفها را میشویند. طبق یک سنت قدیمی خانم هر خانه دو جاروی قرمز رنگ را که در پانیز از کوهها جمع کرده است در بیرون خانه زمانی که خورشید شعاعهای نورانی خود را در همه جا گسترده است شعلهور میکند.
آنها به رنگ قرمز توجه دارند چرا که معتقدند این رنگ برای مردم خوشبختی به همراه خواهد آورد. پختن برخی خوراکیها و شیرینیها نیز در بین مردم تاجیک در این ایام مرسوم است. مسابقاتی نظیر کشتی، چرخش (چرخیدن دور خود شبیه آنچه در ورزش باستانی ایران مرسوم است)، تخممرغ غلطانی، بزکشی، جنگ خروسها و کبکها نیز بسیار متداول است.
نوروز در ترکیه
نوروز جزو معدود مناسبتهایی بود که عثمانیها در ترکیه جشن میگرفتند. در این روز حکیمباشی (دکتر دربار) داروی خاصی را که نوروزیه نامیده میشد و متشکل از 40 ماده بود آماده میکرد. اعتقاد به این بود که این شربت قوای فیزیکی را تقویت کرده و بسیاری از بیماریها را التیام میبخشد.
نوروز احیای مجدد طبیعت محسوب میشود و معتقدند که این روز مصادف با شب مقدس قدر، میلاد امام علیعلیهالسلام و ازدواج ایشان با حضرت فاطمهسلاماللهعلیه است.
نوروز در ترکمنستان
فرا رسیدن سال نو دوبار در ترکمنستان جشن گرفته میشود. یک بار در ژانویه همزمان با سال مسیحی و بار دیگر در قالب نوروز که نمایانگر سنت باستانی است. آنها معتقدند که جمشید، چهارمین پادشاه سلسله پیشدادیان روز به قدرت رسیدن خود را نوروز نامید.
ترکها نوروز را با پختن خوراکهای خاص نوروزی همچون «نوروز کجا»، «نوروز بامه» «بسمنی» (سمنو) و اجرای بازیها و مسابقات مختلف توسط جوانان جشن میگیرند.
از دیگر مسابقاتی که در نوروز برگزار میشود میتوان به سوارکاری، کشتی، جستوخیز، جنگ خروسها و گوسفندها، شطرنجبازی، مهرهبازی و چرخش اشاره کرد. دید و بازدید از اقوام و دوستان از اهمیت بالایی بین ترکها برخوردار است.
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!