__بخش سی و چهارم
نگاهی به تجمل‌پرستی در دوره ساسانی و بررسی زندگی حاکمان ساسانی از انوشیروان تا یزدگرد سوم، آخرین پادشاه این سلسله. __
فصل اول: تجمل‌پرستی و شاهان ساسانی و نتایج آن. از نظر تجمل‌پرستی مردم مقلد پادشاهان خود بودند. عادت به تجمل و جمع‌آوری جواهرات و کشیده شدن به زندگی راحت ایرانیان و رومی‌ها را دچار رخوت و سستی کرد به طوری که پادشاهان ساسانی مجبور بودند که برای جلوگیری از طمع زردپوستان آسیای مرکزی در سرزمین‌های ماوراءالنهر همواره در حال جنگ باشند زیرا اطلاع آن اقوام زردپوست آسیای مرکزی از ثروت موجود در ایران دیگ طمع آن اقوام را به جوش آورد و از طرفی قوم تجمل‌پرست رومی و بیزانسی نیز به ثروت موجود در مدائن چشم دوخته بودند و خود را به مرزهای سوریه رسانیدند و ثروت‌های موجود را به صورت مسکوک و جواهرات را غارت کردند. دست آخر اعرابی که هیچ چیز نداشتند در سایه اعتقاد به اسلام و این موضوع که اگر کشته شوند و یا اگر از ایرانیان در بین‌النهرین و رومیان در شام را بکشند پیروز هستند، توانستند این دو قوم تن‌پرور ساسانی و بیزانسی را شکست دهند و حدود متصرفات خود را تا مرزهای شبه قاره هند و آسیای مرکزی گسترش دهند. تجملی که در کاخ‌های ساسانیان دیده می‌شد بیشتر در نتیجه جواهرات و پارچه‌های زربفت و ظروف سیمین و زرین و مرصع بود که صنعت‌کاران و هنرمندان و سازندگان آن‌ها، مردم عادی بودند که به صورت مالیات و یا به صورت پیشکش به پادشاهان می‌دادند به طوری که لباس‌های پادشاهان ساسانی مزین به بهترین جواهرات بود که حتی رومیان به جز پوشیدن لباس‌هایی به صورت شنل نمی‌توانستند تن‌پوش‌های خود را مزین به انواع جواهرات نمایند. چون رومیان مانند ایرانیان ثروتمند نبودند.
ظروف سیمین و زرین مرصع در دوره ساسانی یکی از بهترین نمونه‌های آثار صنعتی که شاید عالی‌ترین شعبه‌های هنری عصر ساسانیان باشد، ظروف نقره‌ای و طلایی مرصع (جواهر نشان) است که در این دوره به دست هنرمندان ایرانی ساخته می‌شده و نمونه‌های بسیاری از آن به عنوان هدیه از جانب هنرمندان و صنعتگران ایرانی به پادشاه هدیه می‌دادند و بسیاری از آن‌ها به عنوان هدیه به حاکمان کشورهای دیگر داده می‌شد و یا برای فروش به کلیه ممالک متمدن آن زمان صادر می‌شده و مورد تحسین و تقلید قرار می گرفته است که نمونه‌های آن در موزه‌های آرمیتاژ لنین گراد سابق (سن پطرزبورگ کنونی)، برلین، پاریس، امریکا و آلمان یافت می‌شوند. این ظروف که از دوره ساسانی در موزه‌های دنیا موجودند عبارتند از انواع بشقاب در اندازه‌های متفاوت، جام، تنگ و ابریق، تنگ طلایی و نقره‌ای. در روی این ظروف، نقش‌هایی از انواع حیوانات، مجالس شکار، مراسم تاجگذاری شاهان دیده می‌شوند و از شکل تاج منقوش در روی هر ظرف می‌توان تشخیص داد که متعلق به دوره کدام پادشاه ساسانی است.
عالی‌ترین و پرقیمت‌ترین نمونه‌ای که از ظروف مرصع (مزین به جواهر) دوره ساسانی در عصر ما وجود دارد و آن جامی است که سابقاً در خزاین کلیسای، سن دنی (Saint-denis) در نزدیکی پاریس بوده و در حال حاضر درکتابخانه ملی پاریس در درون ویترینی نگهداری می‌شود. در نگاه به این جام که یک پارچه از طلاست هنرهای ویژه قلم‌زنی،زرگری و مرصع‌کاری دیده می‌شود. در اطراف این جام طلا نقش‌هایی از ترنج وجود دارد که میناکاریست.
این جام نمونه بزرگ هنر دوره ساسانی است که قطر آن 28 سانتی‌متر است که شرق‌شناسان ابتدا آن را مربوط به دوره خسرو پرویز می‌دانستند و برخی آن را مربوط به زمان قباد پدر انوشیروان می‌دانستند.
جام‌ها و بشقاب‌های دیگر دوره ساسانی: دیگر از ظروف قیمتی مربوط به دوره ساسانی که هنردوستی، هنرمندان آن دوره را به ما می‌فهماند، جام بهرام گور است که از نقره، طلا ساخته‌شده که در روی آن حکایت جنگ بهرام گور را با دو شیر نشان می‌دهد و ظاهراً مربوط به تصرف تاجی است که این پادشاه از بین دو شیر درنده برداشته و لیاقت خود را برای شاهی ثابت کرده‌است. در این نقش بهرام گور شیر ماده‌ای را که جسدش بر روی زمین افتاده است و هلاک شده نشان می‌دهد و در حال کشتن شیر نری است که بهرام یال او را در دست گرفته است.
بهرام در این نقش همان تاج که دو لبه دندانه دارد و در روی مسکوکات او هست بر سر دارد و از مشاهده آن دیگر شکی در هویت او نمی‌ماند. جام بهرام گور که 295 میلی‌متر قطر و 1532 گرم وزن آن است و نزدیک کلکسیونر پاریسی است.
جام نقره‌ای یزدگرد سوم این جام دربردارنده نقش شکار این پادشاه است به قطر 30 سانتی‌متر و به وزن 2070 گرم که در ویترینی در کتابخانه ملی پاریس نگهداری می‌شود.
بشقاب‌های این دوره که در موزه آرمیتاژ وجود دارند؟ 1- بشقابی از نقره و مطلا است که روی آن نقش شاپور سوم ساسانی را دارد که در حال کشتن شیری است.
2- بشقابی نقره‌ای مطلا مربوط به دوره شاپور ذوالاکتاف که در حالی سوار بر اسب است، گوزنی را دنبال می‌کنند.
3- بشقابی نقره‌ای و مطلا دربردارنده مجلس شکار بزکوهی است که مربوط به زمان شاپور دوم (ذوالاکتاف) است.
4- بشقابی که نقش شیر روی آن است که تمام طلاست و مربوط به شاپور دوم ساسانی است.
بقیه بشقاب‌های موجود در دوره ساسانی که در امریکا موجود است. 1- بشقاب نقره مطلا حاوی مجلس شکارگران به توسط شاپور ذوالاکتاف در موزه متروپولیتن امریکا
2- بشقابی از نقره مطلا که در روی آن مجلس شکاری از بزکوهی به توسط هنرمندان دوره انوشیروان منقوش گردیده که در موزه متروپولیتن امریکا موجود است.
بقیه بشقاب‌های موجود از عصر ساسانیان که مربوط به دوره خسرو پرویز است در موزه کتابخانه ملی پاریس موجودند و بخش‌های دیگر از این بشقاب‌ها در موزه آلمان است که مربوط به دوره پادشاهی نرسی است. در موزه بریتانیا (بریتیش میوزیم) بشقابی وجود دارد که شکار شیر را توسط بهرام گور نشان می دهد.
چون بر روی ظروف طلا و نقره عهد ساسانی به ویژه جام‌ها و بشقاب‌ها بیشتر مجالس شکار یا بزم شاهان نمودار شده است این مطلب را می‌رساند که شاهان ساسانی در غیر از جنگ همواره در بزم و شکار بوده‌اند و چیزی که مهم‌تر است آن‌است که در ایران به ویژه درخوزستان، شیر بسیار بوده و در اثر شکار در طی قرن‌ها و تغییرات آب و هوا نسل این حیوان از میان رفته‌اند. این که می‌بینیم که این جام‌ها و بشقاب‌ها در اروپا و امریکا فراوان دیده می‌شوند این است که اولاً پادشاهان ساسانی به سفیران خود که به دربارهای روم می‌رفتند به عنوان هدیه به حاکمان کشورها از این جام‌های مطلا به خاطر احترام به آن‌ها می‌داده‌اند.
کثرت این جام‌های مطلا ما را به این مطلب رهنمون می‌شود که به امر پادشاهان ساسانی کارخانه‌هایی برای ساختن جام و بشقاب مطلا و نقره‌کاری بوده و هنرمندان و صنعتگران زیادی از اقصی نقاط ایران در آن‌ها کار می‌کرده‌اند.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 94
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!