طبقهبندي محصولات Microsoft در زمينة سيستم عامل ها
شركت مايكروسافت بطور كلي در مورد سيستمهاي عامل، 2 دسته محصول ارایه كردهاست:
- سيستم عاملهايي كه براي نصب و كاربرد در سرویس گیرنده.
- سيستم عاملهايي كه براي نصب و كاربرد در سرويس دهنده .
- در متن زير طبقه بندي اين سيستم عامل ها نشان داده شده است
Client Operating Systems :
- DOS Family : DOS (v1, … , v6.2 , v6.22 , v7.0 )
- Windows 3.x Family : Windows 3.1 , 3.11 (Windows for Workgroups)
- Windows 9x Family : Windows 95 , 97 (95 OSR2) , 98 , 98 SE , ME
- Windows NT Family :
- NT 3.51 Workstation
- NT 4.0 Workstation
- NT 5.0 : 2000 Professional
- NT 5.1 : XP (Home , Professional , Media center , Tablet PC)
Server Operating Systems :
- NT 3.51 Server
- NT 4.0 Server
- NT 5.0 : 2000 Server Family : (Server, Advanced Server, Data center)
- NT 5.2 : 2003 Server Family : (Standard, Enterprise, Data center, Web edition)
همانطور كه ديده ميشود ويندوز 2000 بنام NT 5.0 ، XP بنام NT 5.1 و 2003 بنام NT 5.2 نيز خوانده ميشوند . در كل به هر 3 سيستم عامل ، خانوادة NT 5.x گفته ميشود.
XP فقط در گروه سرویس گیرنده و 2003 فقط در گروه Server قرار گرفته . بعبارت ديگر XP نسخة سرويس دهنده نداشته و 2003 نيز نسخة سرويس گيرنده ندارد.
هرچند خانوادة 9x و XP جايي در گروه سرويس دهنده ها ندارند اما خيلي از كاربران تجربة اشتراك گذاري پوشهها و چاپگرهاي خود را در آنها داشتهاند، يعني كامپيوتري كه سيستم آن مثلاً 98 است تبديل به File Server يا Print Server ميشود. اين موضوع ناقض طبقهبندي فوق نيست ، بعبارتي هرچند 98 هم ميتواند در مواردي تبديل به سرويس دهنده شود اما قرار نگرفتن آن در گروه سرويس دهنده ها بمعني آنست كه 98 يا XP عمدتاً براي كاربرد در ايستگاه ها طراحي شدهاند.
مايكروسافت فقط خانوادة NT را براي كاربرد در سرويس دهنده ها پيشنهاد دادهاست.
نام برخي از محصولات شرکت های ديگر در زمينة سيستم عامل ها (كه عمدتاً براي كار در سرويس دهنده ها استفاده ميشوند)
- UNIX (SCO , Solaris , BSD , Free BSD , AIX , HP , Linux , . . .)
- Novell Netware
- IBM OS/2 , IBM LAN Server
- Apple Macintosh (Used in Graphic Stations)
. . .
خانوادة UNIX تقريباً در همة زمينهها كاربرد دارد . امروزه در ايران شبكههاي بانكي ، شركت نفت ، شهرداري ، بيمه و . . . همگي از اين خانواده بعنوان سيستم عامل اصلي در سرويس دهنده ها بهره ميبرند .
Novell در ايران عمدتاً بعنوان File Server و تا حدي Print Server بكار ميرود هرچند كه در خيلي از مكانها Database Server نيز روي Novell اجرا ميشود .
آشنايي با ويژگيهاي سيستم عامل های شبكهای
سيستمهاي عامل كه در شبكه استفاده ميشوند بايد ويژگيهايي را افزون بر سيستمهاي عامل كه در كابردهاي خانگي مورد استفاده قرار ميگيرند داشته باشند . هرچند امروزه اكثر كاربران خانگي به محض اتصال به اينترنت عملاً بعنوان كاربر شبكه محسوب ميشوند بنابراين خصوصيات سيستمهاي عامل شبكه براي سيستمهاي خانگي نيز (در حدي كمتر) معني پيدا ميكند . برخي از اين ويژگيها به ترتيب اهميت عبارتند از :
- Security
- Multitasking
- Multi Processor Support
- Reliable & Stable
- Fault Tolerance
- Backup Utilities
- Simple & Unified Administrative Tools
- Support
با برخي از این ویژگی ها قبلاً در درس سيستم عامل آشنا شده ايد.
1-7-1- Security:
امنيت ، مهمترين ويژگي است . متاسفانه دنيا ايدهال نيست لذا درنظر گرفتن مسايل امنيتي هرچند كه باعث كندي سيستم ميشود اما بعنوان ركن كار هر سيستم عامل شبكه محسوب ميشود . امنيت براي سيستم عامل را ميتوان در حوزههاي مختلفي بررسي كرد بعنوان مثال :
الف) امنيت در حوزة دسترسي به ديسك و فايل-سيستم (Disk & File-System Security)
ب) امنيت در حوزة عملياتي كه كاربرد عام دارند مانند :
• تغيير ساعت سيستم (Changing System time)
• نصب نرمافزار ، سختافزار و انجام تنظيمات (Hardware & Software Installation)
• اجراي برنامهها و تغيير در پارامترهاي مربوطه (Running Applications & Services)
ج) امنيت در حوزة شبكه و اطلاعات تبادلي (Network Security)
د) امنيت در ورود به سيستم (System Login)
مثال : Dos ، Win 3.1 و خانوادة 9x جزو آندسته از سيستمهايي هستند كه امنيت چنداني مخصوصاً در حوزههاي `الف` ، `ب` و `ت` ندارند . همه ميدانيم كه پس از روشن كردن يك كامپيوتر با سيستم 98 براحتي ميتوان بدون هيچگونه گذر واژه اي وارد آن شده، به هرجا روي ديسك دسترسي پيدا كرده (كه با FAT آماده شده)، هربرنامهاي را نصب ، حذف يا اجرا كرده و هرگونه تغيير سختافزاري را اعمال كرد ! در صورتيكه اين امر در خانوادة NT براحتي امكانپذير نيست ، فقط كاربراني كه عضو گروه Administrators باشند توانايي تام در انجام عمليات فوق را دارا هستند .
نكته : كاربراني كه هنگام نصب XP تعريف ميشوند همگي عضو گروه Administrators بوده و براي كاهش قدرت آنها بايد بعد از نصب از طريق برنامة مربوطه وارد عمل شد و گروه آن ها را به Lmited (users) تبديل كرد . چنانچه در XP فقط يك كاربر تعريف كنيم ، درآنصورت كامپيوتر پس از Boot شدن خودبخود وارد سيستم ميشود بدون آنكه گذر واژهي از ما خواسته شود ، در اين حالت سيستم عامل XP بطور خودكار همان يك كاربر را Auto Login ميكند و اين بمعناي نقض امنيت در ورود به سيستم نيست ، ميتوان اين ويژگي را غيرفعال كرد . ضمناً اين خصوصيت يعني Auto Login در بقية اعضاي خانوادة NT نيز وجود دارد .
Multi Tasking:
چند وظيفهاي ، توانايي اجراي همزمان چندين برنامه با هم . اين ويژگي نيازي به شرح بيشتر نداشته و امروزه در تمامي سيستمها وجود دارد و يك ويژگي عادي بشمار ميرود . DOS بعنوان يك سيستم قديمي Multi task نيست اما بقيه تقريباً همگي Multi Task هستند منجمله Windows 3.x .
تقسيم زماني بين كارهاي مختلف و گردش سريع بين آنها . اين تكنيك در اصطلاحات فني Time_Sharing يا `اشتراك زماني` خوانده ميشود . تكنيك اشتراك زمان نه تنها در اجراي برنامهها به وسیله CPU بلكه در مخابرات و شبكه نيز كاربردهاي فراواني در انتقال اطلاعات دارد و يكي از روشهايي است كه ميتوان اطلاعات چندين فرستنده را روي يك محيط انتقال بطور همزمان ارسال كرد . البته اين تكنيك در اصطلاحات مخابراتي Time Division Multiplexing = TDM خوانده ميشود .
Multi Processor Support :
پشتيباني از چندين پردازنده ، ميدانيم كه هرچه تعداد پردازندههاي موجود بر روي يك برد اصلي بيشتر باشد كارها سريعتر انجام ميشود . امروزه بردهاي چند پردازنده در 2 زمينة عمده كاربرد دارند :
- سرويس دهنده ها ، مخصوصاً App Server و DB Server كه قبلاً اشاره شد .
- كامپيوترهايي كه عمليات سنگين گرافيكي و پویا را انجام ميدهند . (Graphic Workstations)
بنابراين در مواردي كه نياز به استفاده از بردهايي با بيش از يك CPU باشد لازم است تا سيستم عامل نيز بتواند آنها را شناسايي كرده و استفاده كند . در خانوادة Microsoft فقط سيستمهاي NT قادر به شناسايي و بهرهبرداري از چندين CPU هستند .
تحمل خطا Fault Tolerance :
تحمل خطا ، عدم تأخير در ارائة سرويس و قدرت تحمل در هنگام بروز مشكل و خطاهاي عمدتاً سختافزاري است بعبارت ديگر Fault Tolerance (باختصار FT) قابليتي است در سيستم عامل كه ميتواند هنگام بروز مشكلات از تجهيزات جايگزين استفاده كرده و بدون تأخير (يا با تأخير بسيار كوتاه) بطور خودكار به سرويس دهي ادامه دهد . نكتة اصلي در FT اينست كه هنگام بروز خطا اولاً زمان قطعي سرويس صفر يا بسيار كوتاه بوده و ثانياً عمليات جايگزيني بدون عوامل انساني و بطور خودكار صورت ميگيرد . مسوول سيستم در فرصت مناسب ميتواند عيوب را بررسي و رفع كند .
مثال 1 : فرض كنيد كه يك File Server داريم كه تمامي اطلاعات خود را روي يك ديسك سخت ذخيره كردهاست . اگر براي ديسك مشكلي بروز كند مثلاً بر اثر يك شوك الكتريكي در برق بخشي از قطعات آن بسوزد چه اتفاقي ميافتد ؟ بديهياست كه سرويس قطع ميشود ، چكار كنيم كه سرويس قطع نشود ؟
الف) شرايط سختافزاري لازم را مهيا كنيد يعني از ابتدا 2 ديسك سخت روي سيستم نصب كنيد .
ب) سيستم عاملي را انتخاب كنيد كه داراي قابليت FT در زمينة ديسك باشد . سيستم عامل در شرايط عادي هر اطلاعاتي را كه روي ديسك اول مينويسد عيناً روي ديسك دوم نيز كپي ميكند بعبارتي ديسك دوم همانند آيينهايست از ديسك اول (Disk Mirroring , Disk Duplexing) حال اگر به هر دليل يكي از ديسكها از كار بيافتد سيستم عامل ميتواند بدون لحظهاي تأخير اطلاعات را با ديسك دوم تبادل كند . مثال فوق در اصطلاحات كامپيوتري Disk_Fault_Tolerance با تكنيك Mirror يا Duplex يا RAID 1 خوانده ميشود . از ميان محصولات مايكروسافت ، سيستمهاي NT كه در گروه سرويس دهنده قرار دارند همگي قابليت Disk Fault Tolerance را دارا هستند .
مثال 2 : يك سرويس دهنده داريم (از هر نوع دلخواه) كه با يك كارت شبكه (NIC) به شبكه متصل شده و كامپيوترها از آن سرويس ميگيرند . اگر براي كارت شبكه يا خط متصل به آن اتفاقي بيافتد چه ميشود ؟ بديهياست كه سرويس قطع ميشود اگر بخواهيم كه سرويس قطع نشود بايد:
الف) شرايط سختافزاري لازم را مهيا كنيد يعني از ابتدا 2 عدد NIC روي سيستم نصب كنيد .
ب) سيستم عاملي را انتخاب كنيد كه داراي قابليت FTدر اين زمينه باشد . سيستم عامل در شرايط عادي اطلاعات را تقسيم كرده و از هر 2 كارت براي ارسال و دريافت استفاده ميكند (كه البته باعث افزايش سرعت نيز ميشود) حال اگر به هر دليل يكي از كارتها از كار بيافتد ، سيستم از كارت ديگري براي ادامة كار استفاده ميكند . مثال فوق در اصطلاحات كامپيوتري NIC Fault Tolerance خوانده ميشود و در برخي از متون به آن Port Trunk يا Port Aggregation يا Link Aggregation ميگويند كه بعداً نيز مورد بحث قرار خواهد گرفت . از ميان محصولات مايكروسافت ، سيستمهاي NT اعم از سرویس گیرنده يا Server درصورتيكه كمپاني سازندة كارت شبكه درايور مناسب را براي محصول خود ارائه داده باشد ميتوان از اين خاصيت بهره برد.
مثال 3 : فرض كنيد كه يك سرويس دهنده داريم (از هر نوع دلخواه) و اين سرويس دهنده ممكن است هريك از موارد قبلي Fault tolerance را اعم از Disk يا NIC داشته باشد يا خير . اگر به هر دليل سرويس دهنده بطور كامل از كار بيافتد چه ميشود ؟ بديهياست كه سرويس قطع ميشود ، چكار كنيم اختلالي در سرويس دهي بروز نكند ؟
الف) شرايط سختافزاري لازم را مهيا كنيد يعني از ابتدا 2 يا چند سرويس دهنده را با تجهيزات ويژه به يكديگر متصل كنيد . به اين مجموعه از سرويس دهنده ها اصطلاحاً يك `خوشة سرويس دهنده ` يا Server Cluster گفته ميشود .
ب) سيستم عاملي را انتخاب كنيد كه داراي قابليت FTدر زمينة Clustering باشد . كلية سيستمها در شرايط عادي اطلاعات مورد نياز را با يكديگر تبادل كرده (Synchronize) و چنانچه يكي از اعضاي Cluster (يعني يكي از سرويس دهنده ها) از كار افتد بقيه ميتوانند بسرعت و بدون تاًخير كار او را جبران كنند . از ميان محصولات مايكروسافت فقط چند سيستم از مجموعة NT در خانوادة سرويس دهنده داراي قابليت Cluster هستند بعنوان مثال 2000 Server فاقد آن بوده اما 2000 Advanced Server و 2000 Data center Server داراي توانايي آن هستند .
- نرم افزار تهیه نسخه پشتیبان Backup Utilities:
امروزه اهميت تهية Backup براي يك كاربر باتجربه پوشيده نيست ، بالاخره هركس كه با كامپيوتر سروكار دارد با لحظهاي مواجه شود كه به هر دليل اطلاعات اصليش مخدوش يا غيرقابل دسترس شده است در اين حالت با نسخة پشتيبان مي توان اطلاعات را دو باره باز گرداند.
اطلاعات را در حالت كلي ميتوان به دو دسته تقسيم كرد :
الف) اطلاعاتي كه كاربر مستقيماً و كم و بيش از آن آگاه بوده و اهميتش بر او پوشيده نيست مانند انواع پروندهها يا حتي برنامههاي كاربردي كه تهيه و نصب كردهاست : (User Data)
ب) اطلاعاتي كه كاربر مستقيماً با آن سروكار ندارد بلكه براي سيستم عامل مهم است : (System Data)
اغلب كاربران پس از مدت كوتاهي با نحوة تهية Backup از اطلاعات خودشان يعني User Data آشنامي شود اما كمتر كاربر عادي پيدا ميشود كه طي مدت كوتاهي بتواند بطور كامل از System Data نيز Backup گرفته يا Restore كند چرا كه با توجه به پيچيدگي سيستم عاملها ، كسب آگاهي نسبت به ظرافتهاي سيستم عامل در زمان كوتاه امر سادهاي نبوده و نياز به تجربه و تخصص دارد .
چگونه مي توان از System Data بدون مهارت لازم Backup گرفت ؟
يك راهحل مناسب آنست كه سيستم عامل ابزارهاي قوي و عين حال User Friendly در اختيار كاربر بگذارد تا او بتواند اولاً براحتي اطلاعات را دستهبندي كند ثانياً بدون داشتن تخصص زياد قادر به تهية Backup از System Data باشد .خوشبختانه ابزارهاي تهية Backup در سيستمهاي NT 5.x داراي چنين توانائيهايي بوده و كاربر ميتواند در صورت داشتن مجوز ، تنها با علامتگذاري در قسمت “System State” اقدام به تهية پشتيبان از System_Data كند .
ممكن است بخواهيد بدانيد تفاوت بين ابزارهاي خاص تهية Backup (مانند NTBackup در NT 5.x) با ابزارهاي عمومي مديريت فايلها كه عملياتي مانند Copy-Paste را انجام مي دهند (مانند My Computer = Explorer) چيست ؟در جواب بايد گفت: قابليتهايي كه در ابزارهاي خاص وجود دارد در برنامههاي عمومي (مانند My Computer) نيست . اهم اين قابليتها عبارتند از :
الف) به كمك ابزارهايي مانندNTBackup براحتي از System Data نسخة پشتيبان تهيه ميشود .
ب) با اين ابزارها ، از فايلهايي كه در حال استفاده هستند (Open Files) مي توان به راحتي نسخه پشتيبان تهية كرد.
ج) سياستهاي تهية Backup يا بعبارت فني Backup Policy در ابزارهاي خاص تنوع بيشتري دارد ، بدان معني كه انتخاب فايلها براي Backup ميتوان با معيارهايي همچون `فقط فايلهاي تغييريافته` و . . . صورت گيرد . كه در ابزار هاي معمولي تنوع اين معيار ها كمتر است.
د) با ابزارهاي خاص ميتوان انجام عمليات را بطور خودكار در موعد دلخواه زمانبندي كرد (Scheduling) .
ه) ابزارهاي خاص ميتوانند از مجوزهاي امنيتي (ليست دسترسي افراد به فايلها =Access Control List ) كه باختصار ACL خوانده ميشود نيز Backup گرفته و Restore كنند . منظور از ACL ليستي است در فايل-سيستمهايي مانند NTFS كه تعيين ميكند چه افرادي چه عملياتي را با يك فايل يا پوشه ميتوانند انجام دهند . بديهي است كه ACL در FAT يا FAT 32 وجود ندارد چرا كه FAT امنيت ندارد .
فرايند Backup براي خود جزو مباحث مهم بوده و معمولاً در درس سيستم عامل پيشرفته يا سرويس دهنده مورد بحث قرار ميگيرد با اينحال براي تثبيت نكات ياد شدة فوق ، انجام اين كار را اكيداً توصيه ميكنيم كه بايد به كمك هنر آموز درس انجام شود .
الف) نشان دهيد كه با NTBackup ميتوان براحتي از اطلاعات سيستم Backup تهيه كرد .
ب) دقيقاً با كدام كاربر وارد سيستم شدهايد ؟ پس از پاسخ به اين سوال ، برنامة My Computer را اجرا كرده سپس پارتيشني را كه سيستم عامل روي آن نصب شده باز كرده (مثلاً ديسك C وارد پوشه Documents_and_Settings شويد . قاعدتاً بايد يك پوشه همنام با كاربري را كه با آن وارد سيستم شدهايد ببينيد . حال سعي كنيد كه (با استفاده از برنامة My Computer) از اين پوشه Copy-Paste بگيريد . آيا امكانپذير است ؟ قطعاً خير ! چرا كه يكي از فايلهاي موجود در اين پوشه (كه البته مخفي نيز هست) بنام NTUser.dat در حال استفاده بوده اصطلاحاً Open است و برنامة My Computer نميتواند از آن كپي تهيه كند . حال با استفاده از برنامة NTBackup از همين پوشه كپي بگيريد . نتيجه چيست ؟ بلي ، امكانپذير است . بنابراين نشان داديد كه NTBackup قدرت بيشتري نسبت به My Computer در تهية پشتيبان از فايلها و پوشه ها دارد .
ابزار های مدیریتی Simple and Unified Administrative Tools :
ابزارهاي مديريتي ساده ، قدرتمند و يكپارچه . هر سيستم عاملي هرچقدر هم كه قوي باشد اما اگر پيكربندي ، تنظيمات و بطور كلي مديريت آن پيچيده باشد با عدم استقبال عامه مواجه ميشود و اين دقيقاً يكي از دلايلي است كه UNIX بويژه نسخههاي قديميتر فقط در بين متخصصين محبوبيت پيدا كرد (البته امروزه نسخههاي جديدتر از اين حيث كامل هستند اما اندكي دير شده چرا كه مايكروسافت از اين طريق در بين كاربران عادي كاملاً جاي خود را تثبيت نموده است.
- قابلیت اطمينان و پايداری Reliable and Stable :
قابل اطمينان و پايدار ، با يك مثال مفهوم اين ويژگي براي ما تثبيت ميشود ، تجربه شده است كه سيستم عامل ويندوز 98 برخلاف سيستم عامل UNIX و LINUX پس از نصب چندين برنامة مختلف بهم مي ريزد حال بنظر شما چنين سيستمي مناسب شبكه و مخصوصاً سرويس دهنده است ؟!
خوشبختانه سيستمهاي NT و مخصوصا` NT 5.x در وضعيت بسيار بهتري نسبت به خانوادة 9x قرار دارند و بدين لحاظ براي كاربرد در شبكهها اعم از سرویس گیرنده يا سرويس دهنده مناسبترند .
پشتیبانی Support :
پشتيباني ، هر سيستم عاملي اعم از قوي يا ضعيف نياز به رشد و رفع مشكلات و نواقص دارد و اين ميسر نيست مگر با پشتيباني از طرف تهيهكنندهگان يا تيمهاي جنبي . خوشبختانه در زمينة محصولات مايكروسافت با وجود نواقص بسيار مخصوصاً در زمينة امنيتي ، پشتيباني آن قوي بوده و اكثراً تجربة بروز رساني سيستم عاملهاي NT 5.x را از طريق برنامة Automatic Update داشتهايم .
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامهريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!