در ادامه فرآيند جريان انتقال انرژي در لايه همرفتي، در فاصله‌هاي بسيار دور از مركز خورشيد، گاز آن قدر رقيق ميشود كه ماده لازم براي اينكه جریان همرفتي شکل بگيرد، وجود ندارد. بنابر نظريه‌هاي ساختار خورشيد، اين ناحيه همان لايه نور سپهر است. در اينجا جريان همرفتي به جو خورشيد ادامه پيدا نمي‌كند. گاز در اينجا آنقدر رقيق ميشود كه دوباره در مقابل نور شفاف ميشود. فوتون‌هايي كه به نور سپهر مي‌رسند، كم و بيش آزادانه به خارج مي‌گريزند و نورسپهر مثل هر جسم داغ ديگري، انرژي گرمايي را به صورت تابش گسيل مي‌كند.
1-نور سپهر (Photospher)
هنگامي كه از درون تلسكوپي كه مجهز به صافي‌هاي مخصوص است به خورشيد نگاه كنيم سطح آن را به صورت قرصي یکنواخت خواهيم ديد. اما واقعيت آن است كه خورشيد سراسر از گاز است و بنابراين سطح جامدي ندارد. به اين سطح نور سپهر مي‌گويند. در واقع آنچه سطح خورشيد نامیده ميشود نور سپهر است، سرچشمه نور خورشيد اين لايه است و بيشترين نور مرئي خورشيد از اين قسمت گسيل ميشود. نور سپهر 400 كيلومتر ضخامت دارد. چگالي آن يك صدم درصد چگالي جو زمين است. دماي آن، كه همان دماي سطحي خورشيد است، 5800 كلوين است.
لايه‌هاي بالاتر از نور سپهر نيز جو خورشيد را تشكيل مي‌دهند. اين لايه‌ها به ترتيب از سطح خورشيد به بيرون آن، فام سپهر، تاج و باد خورشيدي است
2-فام سپهر يا رنگين كره (CHROMOSPHERE)
پايين‌ترين لايه جو است كه بر فراز نور سپهر قرار دارد. به خاطر رنگ زرد مايل به قرمزي كه به ويژه هنگام طلوع آفتاب و يا در پايان گرفت كلي به خود مي‌گيرد، به رنگين كره موسوم شده است. درخشندگي فوق‌العاده نور سپهر مانع از ديدن اين لايه ميشود و فقط در زمان گرفت كلي و يا با استفاده از فيلترهاي تك رنگ، مي‌توان آن را همانند هاله نازكي در پيرامون خورشيد مشاهده كرد. در هنگام كسوف كلي اين لايه كه ضخامتي حدود 500 كيلومتر دارد به صورت نواري صورتي رنگ دور خورشيد ديده ميشود. دماي فام سپهر حدود 4500 كلوين است. دليل كم نور بودن آن به خاطر چگالي بسيار كمي است كه دارد. اين باعث خواهد شد تعداد فوتون‌هايي كه گسيل مي‌كند آن قدر ناچيز باشد تا در مقابل درخشندگي نور سپهر جلوه‌اي نداشته باشد. درمواقع غيركسوف كلي فقط مي‌توان آن را با صافي‌هاي مخصوص مشاهده كرد. فام سپهر محيط بسيار پرتلاطمي است. در تصويرهاي بسيار دقيق از خورشيد، نشان مي‌دهد كه رشته‌هايي از گاز با سرعت‌هاي بسيار از فام سپهر خارج ميشود. اين رشته‌ها با سرعت 72000 كيلومتر بر ساعت از فام سپهر خارج مي‌شوند و تا ارتفاع 10000كيلومتري اوج مي‌گيرند و دوباره به سطح خورشيد باز مي‌گردند.
3-تاج (Corona)
بيروني‌ترين لايه جو خورشيد است. ارتفاع آن تا چندين ميليون كيلومتر فراتر از سطح فام سپهر است. اگر نورسپهر خاموش مي‌شد، تمامي نوري كه از تاج گسيل ميشود آسمان را مانند ماه شب چهارده روشن مي‌كرد؛ علاوه بر زمان كسوف، با استفاده از تاج نگار كه در تلسكوپ كار گذاشته ميشود نيز مي‌توان در شرايط عادي به مشاهده و بررسي تاج پرداخت.
شكل ظاهري تاج رابطه‌ي نزديكي با دوره‌ي يازده ساله فعاليت‌هاي لكه‌هاي خورشيدي دارد. هنگامي كه خورشيد در حداكثر فعاليت است، تاج به شكلي مستدير كه چند شعاع برجسته از آن بيرون زده است، ديده ميشود. اما در هنگام حداقل فعاليت‌اش، شكلي كشيده در راستاي استوا كره خورشيد با زائده‌هاي بزرگ و درخشنده دارد.
دماي 5800 كلوين نورسپهر كه در فام سپهر به 4500 كلوين مي‌رسد در ارتفاعي حدود 1500 كيلومتر از سطح نور سپهر، به سرعت افزايش مي‌يابد به طوريكه در ارتفاع 10000كيلومتري به يك ميليون درجه كلوين مي‌رسد و تقريباٌ ثابت مي‌ماند. از اين ارتفاع تاج شروع ميشود. با اين وجود چگالي تاج بسيار كم است. در مقايسه با چگالي زمين، چگالي تاج يك تريليونيوم رقيقتر است. به دليل همين چگالي ناچيز است كه نور تاج ديده نمي‌شود. دانشمندان هنوز علت دماي بسيار بالاي تاج را نمي‌دانند. يك فرضيه آن است كه انرژي از فام سپهر در مسير خطوط ميدان‌هاي مغناطيسي پيچيده به آنجا منتقل ميشود و اين خود باعث افزايش دما خواهد شد.
4-باد خورشيدي (Solar Wind)
همان طور كه به دليل نيروي گرانش زمين، جو در فضاي اطرف زمين ماندگار شده است، جو خورشيد نيز بر اثر نيروي گرانش خورشيد در فضا پخش نمي‌شود و در فضاي اطراف خورشيد باقي مي‌ماند اما در دور دست‌ترين نواحي جو، يعني جايي كه تاج به فضاي دروني منظومه شمسي مي‌پيوندد، ذرات پر انرژي، كه عمدتاٌ الكترون و پروتون‌اند، مي‌توانند با سرعت بسيار زياد خود، از دام گرانش خورشيد رهايي يابند. اين ذرات، انرژي خود را از دماي بسيار زياد تاج مي‌گيرند. در جايي حدود 10000000 كيلومتر بالاتر از نورسپهر جرياني از ذرات باردار با سرعت‌هايي در حدود 500 كيلومتر بر ثانيه به فضا پرتاب مي‌شوند. بخشي از اين جريان، كه به باد خورشيدي معروف است، به زمين مي‌رسد و در ميدان مغناطيسي زمين گرفتار ميشود. معمولا بيش از يك روز طول مي‌كشد تا بادهاي خورشيدي به زمين برسند. در زمان اوج فعاليت‌هاي خورشيد، ميزان شدت بادهاي خورشيدي افزايش چشمگيري مي‌يابد به طوريكه با فوران شديد بادهاي خورشيدي كه به طوفان‌هاي مغناطيسي مرسوم‌اند، اين ذرات تحت تأثير ميدان مغناطيسي زمين به سمت قطب‌هاي مغناطيسي زمين رانده مي‌شوند. به علت انرژي زياد اين ذرات، طي برخورد با ملكول‌ها و اتم‌هاي جو توليد نورهايي مي‌كنند كه به شفق قطبي معروف است.
اما با وجود آن كه بادهاي خورشيدي اين شفق‌هاي قطبي زيبا را به ارمغان مي آورند، اما باعث ايجاد اختلال در سيستم‌هاي مخابراتي هم مي‌شوند. به خصوص هنگام فعاليت‌هاي شديد خورشيد كه با افزايش تعداد اين ذرات باردار، اختلالات شديدي در مخابرات راديويي به وجود مي‌آيد، حتي بر كابل‌هاي انتقال برق و از آن مهم‌تر بر حساسه‌هاي ماهواره‌هاي گرانبهاي فراز زمين نيز اثر منفي مي‌گذارند.
ذراتي كه از تاج به صورت باد خورشيدي خارج ميشود، مواد از درون خورشيد و با فعاليت‌هاي سطح خورشيد دوباره جايگزين ميشود. بنابراين خورشيد به طور پيوسته در حال از دست دادن جرم است. اگرچه ميزان اين مقدار جرم حدود يك ميليون تن در هرثانيه است، با اين حال تمامي جرمي كه خورشيد در كل مدت حياتش تاكنون از دست داده است فقط 1/0 درصدجرم كلش بوده است.
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
ارسال ها: 1615
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!