برای پاسخ دادن به این ارسال باید از
صفحه قبلی
اقدام کنید.
ناشناس
در : پنج شنبه 13 تیر 1387 [18:11 ]
چند نوع قطب شمال داریم؟
زمین ما بیشتر از یک قطب شمال دارد! قطب شمال چیزی بیشتر از یکی از راس‌های سیاره‌ی ماست.
مردم معمولا قطب شمال را شمالی‌ترین نقطه‌ی زمین می‌دانند. حتی کوچک‌ترها خیال می‌کنند آن‌جا خانه‌ی بابانوئل است! اما شاید شگفت‌زده شوید اگر بگوییم گروهی از قطب‌های شمال ( و جنوب) روی زمین وجود دارند.
ساده‌تر از همه، شهر کوچکی به نام قطب شمال در آلاسکا وجود دارد که نزدیک هیچ‌کدام از قطب‌های دیگر نیست اما هر سال هزاران نامه برای بابانوئل به آن‌جا پست می‌شوند. دومی، قطب شمال جغرافیایی است که قطب واقعی هم نامیده می‌شود. این قطب نقطه‌ای در اقیانوس شمالگان است که تمام خط‌های فرضی به نام نصف‌النهار در آن‌جا به هم می‌رسند. خیلی‌ها کوشیده‌اند این نقطه را پیدا کنند و پرچم کشورشان را در آن به اهتزاز در آورند.
قطب دیگری که تا حدی به قطب جغرافیایی ارتباط دارد قطب شمال لحظه‌ای است. در این نقطه محور چرخشی زمین سطح زمین را قطع می‌کند. قطب شمال سماوی هم داریم که جایی است که محور چرخشی با کره‌ی تصوری آسمان (کره‌ی سماوی) تقاطع دارد. قطب لحظه‌ای ثابت نیست و در دایره‌ای نامنظم جابه‌جا می‌شود. عامل این جابهجایی پدیده‌ی رقص محوری چاندلر است.، که توسط Seth Carlo Chandler ستاره‌شناس در سال 1891 کشف شد. با این کشف او توانست نقطه‌ی مرکزی دایره‌ی جابهجایی قطبی را به عنوان قطب شمال تعادلی معرفی کند.
همه‌ی این اصطلاح‌ها با این‌که در قطب شمال بودن‌شان اشتراک دارند، هر کدام بار معنایی متفاوتی دارند. اما دو مفهوم غیرقراردادی هم داریم که به میدان مغناطیسی واقعی زمین مربوط می‌شوند. حرکت سیال درون هسته‌ی سیاره که تحت تاثیر چرخش آن هم قرار می‌گیرد یک ژنراتور الکتریکی طبیعی به‌وجود می‌آورد که نگه‌دارنده‌ی میدان مغناطیسی است. قطب‌های مغناطیسی دو نقطه در سطح زمین‌اند که در آن‌جا میدان مغناطیسی عمودی است. اگر با یک قطب‌نما به قطب شمال مغناطیسی بروید عقربه‌اش کج می‌شود و سعی می‌کند به‌طور عمودی رو به زمین قرار گیرد. یه همین دلیل به دو نقطه ( در شمال و جنوب ) قطب‌های میل مغناطیسی هم می‌گویند. در قطب میل جنوبی عقربه‌ی قطب‌نما رو به بالا می‌ایستد.
اما یک قطب شمال مغناطیسی دیگر هم وجود دارد: ممکن است گیج‌کننده به نظر برسد اما قطب شمال مغناطیسی با قطب شمال ژئومغناطیسی متفاوت است. دومی یک مفهوم تاریخی و کمی کهنه است. قطب‌های ژئومغناطیسی حاصل ساده کردن میدان مغناطیسی پیچیده و متغیر زمین به صورت یک آهن‌ربای معمولی میله‌ای هستند. در همان زمانی که قطب میل شمالی در شمال کانادا قرار دارد قطب ژئومغناطیسی در حال دور شدن از ساحل گرینلند است.
قطب های ژئومغناطیسی در فضا سودمندترند. با دور شدن از زمین میدان مغناطیسی بیشتر به یک دوقطبی مثل یک آهن‌ربای میله‌ای می‌ماند هر چند واقعا یک دوقطبی ساده نیست. یک اخترفیزیک‌دان بیشتر به این دوقطبی کج‌شده اهمیت می‌دهد، در حالی‌که از نظر یک دریانورد قطب میل مغناطیسی مهم‌تر است.
گیج‌کننده‌تر این است که قطب‌های میل مغناطیسی( حتی با فرکانس روزانه) در حال جابه‌جا شدن‌اند. قطب شمال مغناطیسی در سال‌های اخیر با سرعتی در حدود 10 تا 50 کیلومتر در سال به سوی سیبری حرکت می‌کند.
چیز گیج‌کننده‌ی دیگری که در مورد قطب شمال مغناطیسی زمین وجود دارد این‌است‌که این قطب در نیم‌کره‌ی شمالی مانند قطب جنوب یک آهن‌ربای میله‌ای عمل می‌کند. در یک آهن‌ربای میله‌ای خط‌های نیرو از قطب شمال به سوی قطب جنوب کشیده شده‌اند اما در مورد زمین درست برعکس است. پس در قطب شمال مغناطیسی خطوط نیرو مثل قطب جنوب آهن‌ربای میله‌ای به درون سیاره کشیده شده‌اند. می‌دانیم قطب‌های ناهم‌نام مغناطیسی یک‌دیگر را می‌ربایند، پس قطبی که سر شمالی یک آهن‌ربا رو به آن می‌ایستد قطب شمال نیست! یعنی قطب جنوب مغناطیسی در شمالگان قرار گرفته است. به همین دلیل برخی پیشنهاد می‌کنند به جای قطب شمال مغناطیسی از واژه‌ی قطب شمال‌یابی مغناطیسی استفاده کنیم.
پس بهتر است از این به بعد هنگام سخن گفتن در مورد قطب شمال به طور دقیق مشخص کنیم منظورمان کدام قطب است!
کیمیاگری
امتیاز: 0.00
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!