چند روز پیش اتفاقی به این سخن حکیمانه امام علی علیه‌السلام برخوردم که در واپسین لحظه های زندگی خود فرمود: «الله، الله فی القرآن، لایسبقکم بالعمل به غیرکم؛ بترسید از خدا، بترسید از خدا درباره قرآن، مبادا دیگران در عمل به آن از شما پیشی گیرند!»...
نمی دونم چرا بعد از خوندن این زنهار و توصیه امام یاد این جمله افتادم :
«در غرب رفتم اسلام دیدم و مسلمان ندیدم ، به شرق برگشتم مسلمان دیدم و اسلام نیافتم !»...
این جمله رو به سید جمال الدین اسدآبادی نسبت میدن... روحانی بزرگ، اندیشمند، متفکر و آزادیخواه و بیدارگر جهان اسلام...اتفاقا چند روز پیش(فکر کنم 18 اسفند) سالگرد درگذشت سید جمال بود...روحش شاد
سیر زندگی سید جمال الدین اکنون تا حدودی مبهم و برخی از مسائل زندگی وی مورد اختلاف پژوهشگران می باشد ، مثلا اینکه سید ایرانی بوده است یا اهل افغانستان ، یکی از مسایل مبهمی است که تحقیق درباره او را دشوار می سازد . گرچه حکم درباره ملیت سید ، با توجه به اینکه خود نیز چندان مایل به اینکار نبوده ، جای تامل و درنگ دارد . او خودرا از لحاظ فکری متعلق به هیچ سرزمین و طایفه ای نمی دانسته و از این قیود آزاد بوده ، وی در سفرهای دور و دراز خود در پی مقصود واحدی بوده است ، آن مقصود عبارت از آزادی و سر بلند کردن مسلمانان بوده و در ین راه از هیچگونه فداکاری و کوششی خود داری نمی کرد .
سید اسامی متعددی داشته و در هر مملکتی که می رفته با توجه به روحیات مردم آنجا ، پسوندی را به اسم خود می افزود . او به نامهای گوناگونی چون حسینی ، افغانی ،کاببلی ، استامبولی ، اسسد آبادی و در همه جا ظاهر می شده است .
پیش از آنکه عقاید سید جمال الدین در مورد اتحاد اسلام مورد بررسی قرار گیرد ، ذکر یک نکته دیگر لازم است ، بررسی آراء افکار سید به منظور تعیین جایگاه و نقش فکری وی در بیدارگری مسلمانان به کار می رود . این تحلیل عمدتا معطوف به تفکرات وی در زمینه مشکلات مسلمین و اتحاد اسلام است . آن چیزی که درباره شخصیت سید جمال جالب توجه است ، عزم و اراده ای است که او در مبارزاتش از آن برخوردار بود . او به هر جا که می رفت جمعی را شیفته خود می ساخت . قدرت سخنوری و سحر بیانی که در کلمات آتشین سید بود ، جمع مرده ای را حیات و نشاط دوباره میبخشید . محمد عبده یار وفادار سید که خود یکی از مصلحین بزرگ مصرر اسست در نامه ای به ویی می نویسد : از سوی تو به من حکمتی رسیده است که با آن دلها را منقلب می کنم و عقول را در می یابم و در خاطره های مردم تصرف می کنم روح حکمت تو مردگان ما را زنده کرد و عقلهای ما را روشن ساخت . ما برای تو اعدادیم و تو واحدی ، ما مخفی و تو آشکار . عکس روی تو را من قبله نمازم گذارده ام و آن را ناظر اعمال و کردار خود قرار داده ام .
علاوه بر این سید جمال دارای نبوغی فوق العاده بود . وی به چند زبان خارجی کاملا مسلط بود و می توانست علاوه بر زبان فارسی به زبان عربی ، ترکی ، انگلیسی و فرانسه سخن بگوید . از میان آثار قلمی به جا مانده از سید مقالات چرا اسلام ضعیف شد ، لکچر در تعلیم و تربیت ، فواید فلسفه و پاسخ به ارنست زنان برای شناخت مواضع سید جمال در مورد علل انحطاط و عقب ماندگی مسلمانان و رهنومدهای وی برای پیشرفت و اتحاد جهان اسلام حائز اهمیت است . مقاله چرا اسلام ضعیف شد به تحلیل عقب ماندگی مسلمانان می پردازد . این مقاله اخیرا به همت دکتر عبدالهادی حائری به چاپ رسیده است .
تحلیل افکار و آرای سید جمال الدین با توجه به نقش فعالی که وی در بیدارگری مسلمانان داشته ، از اهمیت خاصی برخوردار است . حضور او در آغاز این راه ، برای سالهای بعدی تعیین کننده است . تحلیل از وی در واقع بررسی بخش مهمی از یک جریان مذهبی است که نسبت به مسایل و مشکلات متعدد جامعه اسلامی واکنش نشان داده است . در سالهای اخیر همراه با اوج گیری نهضتهای اسلامی ، سید جمال و میراث فکری او پیش از بیش مورد توجه قرار گرفته است . تا جائیکه اودر میان توده های مسلمان تبدیل به یکی از چهره های افسانه ای مبارزه علیه غرب شده است . جهان اسلام در بخش مهمی از حرکت اسلامی خود از این میراث سود جسته . این میراث را می توان چنین بر شمرد : اعتقاد به توانایی ذاتی دین اسلام برای رهبری مسلمانان و تامین نیرومندی و پیشرفت آنان ، مبارزه با روحیه تسلیم به قضا و قدر و گوشه نشینی و بی جنبشی ، بازگشت به منابع اصلی فکری اسلام ، تفسیر عقلی تعالیم اسلام و فراخواندن مسلمانان به یاد گرفتن علوم نو ، مبارزه با استعمار و استبداد به عنوان نخستین گام در راه رستاخیز اجتماعی و فکری مسلمانان .
شما باید یک عنوان و متن وارد کنید!