|
اطلاعات اولیه
لایه ازن در استراتوسفر زمین که انسان را از خطرات ناشی از تابش تشعشات فرابنفش خورشید مصون می‌دارد، بوسیله مواد شیمیایی ساخته دست بشر سریعتر از آنچه که دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند، در حال نابودی است. بنابراین ، خطر در انتظار آینده بشر نیست، بلکه هم‌اکنون در حال وقوع است. پژوهشهای انجام شده در اتمسفر ، وجود غلظتهای بسیار زیادی از منوکسید کربن (CO) را تایید کرده است.این ماده شیمیایی ، یک محصول فرعی کلروفلوئوروکربن‌ها ( فرئونها = CFCS ) است که مهمترین عامل تخریب ازن شناخته شده است. فرئونها در یخچالها ، دستگاههای تهویه هوا ، به‌عنوان حلالهای تمیز کننده در کارخانجات و به‌عنوان مواد پُف‌کننده در تولید نوعی اسنفنج پلاستیکی بکار می‌روند.
اقدامات بعد از ایجاد سوراخ لایه ازن
بعد از تأیید سوراخ لایه ازن در سر تا سر قطب جنوب ( در سال 1985 ) بسیاری از کشورها به توافق رسیدند که اقداماتی در این مورد انجام دهند. به همین منظور ، در سال 1987 پروتکل مونترال به تصویب بیش از 70 کشور جهان رسید که هدف آن کاهش 50 درصد تولید فرئون تا سال 1999 بود. برخی از کشورها بر قطع کامل تولید فرئون مصمم شدند.نقش حیات‌بخش گاز ازن
گاز حیات بخشی ( ازن )که از بین می‌رود، شکلی از اکسیژن است که مولکولهای آن به جای دو اتم معمولی دارای سه اتم اکسیژن است. این ساختمان ساده ازن قادر است اشعه ماورای بنفش را جذب کرده و اثرات منفی آن بر روی انسان را زایل سازد. این اشعه علاوه بر تاثیر بر عدسی‌های چشم ، موجب تغییر در DNA و نهایتاً سرطانهای پوستی می‌شود. ثابت شده است که به ازای 10 درصد کاهش در ازن موجود ، 26 درصد به سرطانهای پوستی افزوده می‌شود.اقدامات جهانی برای عدم تولید فرئون
گفته می‌شود با تخریب لایه ازن ، تغییر آب و هوایی در کره زمین اجتناب ناپذیر است. آنچه که دانشمندان را به وحشت انداخته است، این حقیقت است که فرئونها تا دهها سال پس از ورود به فضا ، در اتمسفر باقی می‌مانند، لذا اگر امروز تولید فرئونها متوقف گردد، میزان کلر استراتوسفر همچنان در حال افزایش خواهد بود و حداقل تا یک قرن به مقدار طبیعی برنخواهد گشت. اگر لحظه ای به میلیونها یخچال و تهویه هوا ، کوهی از اسفنج ، بالش و لایی مبلمان و تارو پود قالی ، رودخانه ای از حلالهای صنعتی و مواد پاک کننده که همگی حاوی ماده خنک کننده فرئون هستند، فکر کنید، مطمئناً عمق فاجعه را بیشتر حس خواهید کرد.اما آنچه که بنظر می‌رسد این است که کشورهای صنعتی و تولید کننده فرئونها باید به فکر ابداع سیستم‌های بازیابی مجدد مواد مورد استفاده کنونی باشند و هزینه زیادی را در این مورد متقبل شوند. البته باید خاطر نشان کرد که مصرف فرئونها در کشورهای عضو پروتکل مونترال به‌شدت کاهش یافته است.
اقدامات ایران
جمهوری اسلامی ایران در سال 1990 (1369) به عضویت کنواسیون وین در آمده و یکی از اعضای امضا کنندگان پروتکل مونترال می‌باشد. لذا از حدود 12 سال پیش اجرای مفاد این پروتکل در کشور ما لازم‌الاجرا بوده است. قوانین ( راهکارهای ) ملی و بین‌المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست بنا به اهمیت موضوع حفاظت از محیط زیست ، اصل 50 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و برنامه‌های توسعه همگی تاکید بر جلوگیری از اختلالات زیست محیطی شهری و روستایی دارند.علاوه بر آن ، قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست (مصوب 28/3/1353 و اصلاحیه 24/8/1371)در 21 ماده و چندین تبصره ، راهکارهایی را برای کنترل محیط و جلوگیری از تخریب آن ارائه داده است و این مهم را از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست دانسته است. این قانون در ماده نهم تاکید دارد براین که « اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست » را فراهم نماید، ممنوع است. منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا زمین به میزانی که زیان‌آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده و یا گیاهان و ... می‌باشد.
آنچه که در این قانون ( ماده 15 ) پیش بینی شده ، این است که مامورین سازمان حفاظت محیط زیست ضابطین دادگستری محسوب می‌شوند که نشاندهنده اهمیت موضوع است.
فعالیتهای گسترده‌تر جهانی
تشدید مشکلات زیست محیطی از سال 1970 میلادی ، متخصصین سازمان ملل متحد را وادار کرد که فعالیت گسترده ای را با ابعاد سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی و فنی انجام دهند، بطوری‌که ابتدا در سال 1972 کنفرانسی با عنوان « انسان و محیط زیست » در استکهلم سوئد و بعد در سال 1992 در ریودوژانیرو برزیل با عنوان « سران زمین » برپا گردید.اولین اصل بیانیه ریو چنین بود : « انسان محور اصلی توسعه پایدار و شایسته برخورداری از زندگی سالم ،پربار و هماهنگ با طبیعت است » و اصل 25 این بیانیه به صراحت چنین می‌گوید : « صلح ، توسعه و حفاظت از محیط زیست لازم و ملزوم یکدیگرند. » در راستای کمک به حفظ محیط زیست ، کنوانسیون‌های متعدد بین‌المللی از جمله کنوانسیون وین در مورد حفاظت از لایه ازن ، کنوانسیون تغییرات آب و هوا و کنوانسیون بین‌المللی آمادگی ، مقابله همکاری در برابر آلودگی نفتی ... به اعضای اکثر ممالک دنیا رسیده است که تقریباً در تمامی آنها جمهوری اسلامی ایران عضویت دارد.
با همه این ضوابط بین‌المللی و تلاشهای دفتر برنامه ریزی محیط زیست ملل متحد (UNEP) ، جهان نه تنها قادر به کاهش اثرات مخرب انسانی بر محیط زیست در چند سال گذشته نبوده است، بلکه مسائل حاد جدیدی مانند آلودگی شدید جو ، کاهش تنوع زیستی ، تخریب لایه ازن ، پدیده گلخانه‌ای گرم شدن کره زمین و بروز تغییرات جدی در سیستم‌های اقلیمی نیز به مشکلات پیشین افزوده شده است.