کاربر:پژوهش


__روان شناسی ورزش_



در تقسیم بندی جدید بین کشورهای مختلف جهان مبنای اصلی توسعه و تحول در زمینه های مختلف اجتماعی، بکارگیری سریع علم و تکنولوژی است. کشورهایی که سرعت بکارگیری و توسعه علمی در آنها بیشتر باشد، کشورهای پیشرفته و آن دسته از کشورهایی که سرعت تولید و استفاده از نوآوری های علمی در آنها کم باشد جزو کشورهای عقب افتاده محسوب می شوند. با چنین دیدگاهی امروزه فاصله بین کشورهای پیشرفته و عقب افتاده را می توان با رفع موانع موجود و افزایش سرعت بکارگیری دانش فنی در همه زمینه ها کاهش داد.
در این راستا برای توسعه و ترویج پدیده های مختلف اجتماعی می توان رشد و گسترش ورزش را مورد توجه جدی قرار داد. زمینه های تحقیقاتی انجام شده و آثار و نتایج حاصل از آنها نشان می دهد که برای رسیدن به این هدف الزاما باید در گام اول به سراغ «روان شناسی ورزش» رفت.
امروز ضرورت انجام تحقیقات در روان شناسی ورزشی در سطح جهان مورد تأکید قرار گرفته است. موضوعات و روش های متفاوتی در این زمینه مطرح شده و مکانیزم های فیزیولوژیکی و روان شناختی و حتی روان درمانی و روان پریشی در ورزشکاران مرتبا مورد مطالعه و تحقیق صاحبنظران قرار می گیرد.
یکی از مباحث اصلی در این رابطه این است که آیا برای توسعه علم روان شناسی در ورزش روش ها و آزمون های ویژه ای مورد نیاز است و یا می توان از دیگر زمینه های روان شناسی آنها را قرض گرفت؟
در آغاز قرن جدید تأکید بر اهمیت فعالیت بدنی در بالا بردن کیفیت زندگی اجتماعی مرتبا افزوده می شود و تحقیقات میان رشته ای در زمینه مسائل تندرستی و بهداشتی در این رشته جایگاه واقعی و اصل خود را پیدا کرده است. ما باید بر همکاری نزدیک تر نظریه و عمل بین تحقیقات بنیادی و کاربردی در ورزش و دیگر عوامل اجتماعی اصرار ورزیم. در عین حال یک گام مثبت در جهت تمهید تازه ای در روان شناسی ورزش، همکاری های نزدیک بین طرح ها و برنامه هایی است که بیشتر جنبه بین المللی دارد تا انسان ها را در سراسر جهان در ورزش و فعالیت بدنی بهتر و بیشتر درک کنیم. نباید فراموش کنیم که به هر حال فشارهای روانی بیش از هر عامل دیگری باعث تحلیل انرژی جسمی ورزشکاران و افراد مختلف و کاهش لذت بردن آنها از ورزش و پیروزی و موفقیت در دیگر پدیده های اجتماعی می شود. به خوبی اثبات شده است ضعف روانی ورزشکاران عملکرد آنان را در مسابقات کاملا تحت تأثیر قرار داده است. به علاوه فشارهای روانی سبب تعارض در قهرمانان می شود و صدمات بدنی را به شدت افزایش می دهد، فشارهای شدید روانی ورزشکاران را زودتر به مرز بازنشستگی می رساند و می توان گفت که فشار روانی مرضی است که نه تنها ورزشکاران، بلکه تمامی افراد مختلف جامعه به آن مبتلا می شوند. خوشبختانه برنامه ها و روش های تنش زدایی مناسب و مطلوبی تشخیص داده شده که چنانچه با آموزش های اولیه و ضروری توسط افراد متخصص به کار گرفته شوند، این روش ها در زدودن تنش های مزاحم بسیار مؤثرند. فراموش نکنیم که مشاوران روانی می توانند در افزایش انرژی روانی ورزشکاران و همچنین تمامی مردم بسیار مؤثر باشند.
برای معرفی بهتر علم روان شناسی ورزش گفت وگویی با دکتر «حمید محمدزاده» مدرس روان شناسی انستیتو بین المللی کشتی ایران انجام داده ایم که آن را می خوانیم:
• روان شناس ورزش کیست و گروه هدف آن چه کسانی هستند؟
- در ابتدا بهتر است به جای روان شناس ورزشی، عنوان مربی مهارت های روانی را به کار گیریم چراکه این عنوان ترجمان بهتری از نقش روان شناس ورزشی را بیان می کند. مربی مهارت های ذهنی فردی است که به پرورش، افزایش و هدایت انرژی روانی و ذهنی ورزشکار در زمینه اعتمادبه نفس، تمرکز، مدیریت صحنه و جایگزینی سریع تر اثرات تمرینات جسمانی بر ذهن می پردازد. با این تعریف به سادگی می توان مربی تمرینات ذهنی را از روان پزشکان، متخصصان اعصاب و روان شناسان متمایز کرد. حیطه فعالیت مربی تمرینات ذهنی انسان های سالمی هستند که برای رسیدن به یک هدف خاص قابلیت های خود را می باید افزایش دهند و حیطه فعالیت روان پزشکی و روان شناسی براساس کمک به افرادی می باشد که باید با دخالتی درمانی به خط نرمال جامعه بازگردند.
با این تعریف صرفا یک روان شناس و یا یک روان پزشک را نمی توان یک مربی مهارت های ذهنی دانست؟
- روان شناسی ورزش تخصصی مستقل است که افراد فعال در این زمینه می توانند از شاخه های پزشکی (پزشکی ورزشی)، روان پزشکی، روان شناسی و یا متخصصانی از رشته های تربیت بدنی باشند. متخصصان در هر یک از این رشته ها می توانند با آموزش و آشنایی با این مقوله به فعالیت در آن بپردازند ولی الزامی در این که یک مربی تمرینات ذهنی یک پزشک، روان شناس یا کاوشگر تربیت بدنی باشد وجود ندارد.
آیا در حال حاضر متخصصینی در زمینه مهارت های ذهنی فعالیت دارند یا نه؟ در صورت مثبت بودن علت عدم توسعه و مقبولیت آن را چه می دانید؟
- همانطور که متذکر شدم خوشبختانه از تمامی رشته ها متخصصان قابلی در زمینه روان شناسی ورزشی داریم، ولی به علت پاره ای از موانع آن طور که باید این رشته جایگاه خود را پیدا نکرده است. به نظر بنده علت این امر دو چیز است: ۱- «عدم اطلاع رسانی صحیح و کامل از طرف متخصصان این امر» . توضیحاً این که به خاطر مشخص نبودن مرز بین روان شناسی ورزشی و سایر رشته های روان شناسی، عده ای از افراد با حسن نیت و عدم آگاهی از این مقوله وارد صحنه شده اند و چون مسیر حرکت صحیح نبوده به جامعه ورزشی چنین القاء شده که بودن یک روان شناس و یا روان پزشک بیانگر این است که حتما ما دچار مشکل روانی هستیم و چون چنین مشکلی در افراد احساس نمی شد مخالفتی نسبت به فعالیت این دسته از متخصصان بوده است. مثالی در این زمینه گویای این مطلب است: یک فرد ورزشکار وقتی در صحنه رقابت ورزشی قرار می گیرد، دچار اضطراب و ترس می شود روش برخورد با این مشکل در روان شناسی ورزشی با سایر روش ها کاملا متفاوت است، ولی چون این مشکل از نظر یک روان شناس و یا یک متخصص اعصاب به صورت یک بیماری تلقی شده در آن مسیر تعریف شده خود اقدام به حل مشکل می نماید، درصورتی که همانطور که قبلا اشاره شد روش برخورد در فردی که از سطح نرمال جامعه بالاتر است با فردی که تلاش می شود به سطح نرمال جامعه برگردد متفاوت می باشد. ۲- «عدم احساس نیاز به این رشته». در اینجا این نکته شایان ذکر است، مدت هاست که فرهنگ کار گروهی در بین آحاد جامعه رو به توسعه است به نحوی که افرادی که با این طرز تفکر هم مخالف هستند ژست افرادی که به کار گروهی علاقمند هستند را می گیرند. باید این باور در همگان اشاعه پیدا کند که همه چیز را همگان دانند. تمامی امور از جمله ورزش دارای زیرشاخه متعددی شده تا ورزشکار بهتر و سریع تر به آمادگی های لازم برای کسب عنوان های ورزشی برسد. اما متأسفانه هنوز عده ای در جامعه ورزشی عقیده به تک محوری عمل کردن دارند که خوب ماحصل آن همین خواهد شد که به چشم می بینیم، به هدر رفتن وقت و سرمایه ملی و در پایان ناکامی و سرشکستگی و توجیه!
شما بیان نمودید از شاخه های مختلف علمی می توان به روان شناسی ورزشی رسید، حال این سؤال مطرح می شود در بین این زیرمجموعه ها کدامیک در صحنه عمل مؤثرند؟
- هدف در تمامی مسیرها یکی است: افزایش توان روحی ورزشکار برای کسب موفقیت در زمینه ورزشی همانطور که برای طی کردن یک مسیر از وسیله های مختلف می توان استفاده برد، در این مقوله هم می باید با این دیدگاه به موضوع نگاه کرد. لذا می باید محاسن و معایب هر روش را شناخته و بهترین را به کار گرفت. اختلاف روش ها را می توان براساس سرعت عمل و میزان اثربخشی مقایسه نمود. تعدادی از این تکنیک ها در زمان کوتاه و به طور مستقیم بر روی ذهن اثر می گذارد که برای عده کثیری از ورزشکاران این روش مناسب است و تعدادی دیگر از تکنیک ها همراه مشاوره، برگزاری جلسات و پرداختن به اصلاح رفتاری به نتایج مربوطه می رسند.
  • اضطراب به عنوان یک عامل منفی در صحنه رقابت های ورزشی همیشه مطرح بوده. به نظر شما راه حل مناسب چیست؟

- اگر میزان اضطراب در یک فرد را بین صفر تا صد درجه بندی کنیم، تا شماره ۲۰ برای بلندشدن از خواب و شروع فعالیت های روزانه را لازم و مثبت می دانند. ولی با افزایش عوامل تنش میزان کارایی و بهره وری در افراد کاسته می شود. همچنین این عوامل می توانند تمرکز و هماهنگی عصبی عضلانی در فرد را کاهش دهند و در نتیجه افزایش خطا و اشتباه فاصله فرد را با نتیجه مطلوب زیادتر می کند.
اضطراب در یک ورزشکار به چندین عامل بستگی دارد که ۳ علت از همه مهمتر است:
۱- نگرش غلط ورزشکار نسبت به نقش خود در صحنه رقابت های ورزشی
2- عدم کسب نتایج مطلوب در مسابقات ورزشی
3- عوامل خارجی و محیطی
یکی از بهترین وظایف مربی تمرینات ذهنی کنترل اضطراب و افزایش توان روحی ورزشکار می باشد،برای این کار با تکنیک های مختلفی که قبلا ذکر شد می توان به طور مستقیم و یا با اصلاح رفتاری به تغییر نگرش و عملکرد او اقدام نموده تا توان و انرژی روانی ورزشکار به جای تخریب و از بین بردن قوای فکری و جسمی او به افزایش توان و کارایی منجر شود.
  • اشاره فرمودید که عوامل خارجی می تواند موجب ایجاد تنش و به تبع آن عملکرد ورزشکار را نیز تحت الشعاع قرار دهد، لطفاً در این زمینه توضیح بیشتری بدهید؟
- عملکرد یک ورزشکار در یک رقابت ورزشی تنها به خود برنمی گردد، در واقع یک ورزشکار خواست و اراده جمعی را به موفقیت یا شکست مبدل می کند. لذا توانایی ها و ضعف های گروهی نیز در نحوه اجرای وظایف یک ورزشکار مؤثر هستند. تشویق ها، خشم ها، نگرانی ها و یأس های جمعی به میزان زیادی می توانند در ورزشکاری که آمادگی روحی مناسبی را در زمان برگزاری رقابت ورزشی نداشته اند ایفا کند. از این گروه عواملی که با ورزشکار یا تیم ورزشی در ارتباط مستقیم تری هستند مثل مدیر تیم، مسئول فنی، مربی و سایر کادر فنی با اعمال و رفتار خود می توانند نتیجه مثبت و یا منفی را برای تیم ایجاد کنند. حل این مشکل نیازمند وقت و هزینه زیادی می باشد که بهترین عامل مؤثر در این زمینه نقش رسانه های جمعی جهت افزایش آگاهی و تنظیم خواست و رفتار تماشاگران می باشد. البته یک مربی تمرینات روحی می تواند با افزایش توان روحی و منسجم نمودن قوای فکری یک ورزشکار، نقش مؤثر عوامل محیطی را به حداقل برساند. به طور مثال یک مربی تمرینات ذهنی قادر است میزان اثرگذاری عوامل محیطی از قبیل هیجانات و هیاهوی تماشاگران را در برگزاری مسابقه در خانه خود یا خانه حریف به میزان قابل ملاحظه ای کم کند، تا ورزشکار بهتر بتواند قابلیت های خود را بدون توجه به تشویق و یا بی توجهی تماشاگران به نمایش گذارد

(ضرورت روانشناسی ورزشی)

آیا میدانید علت اینکه وزنه برداری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی صحنه میرود فراموش میکند به دستان خود گچ مخصوص بزند چیست؟
آیا میدانید علت اینکه تکواندو کاری در رده تیم ملی اعزامی به المپیک وقتی روی تشک مسابقه میرود فراموش میکند کلاه مخصوص خود را برسر گذارد چیست ؟
آیا میدانید علت اینکه دوچرخه سواری در رده تیم ملی اعزامی به مسابقات آسیایی وقتی در ابتدا خط استارت قرار میگیرد چنان پاهایش میلرزد که نمیتواند روی پنجه رکاب دوچرخه نیرو وارد کند و از مسابقه باز میماند چیست ؟
مسلما پاسخ شما شامل توضیح مسائل فنی این رشته های ورزشی نیست و بروی کلمه اضطراب متفق القول هستید.
اضطراب یکی از مهمترین مسئله هائیست که انسان با آن دست به گریبان است.بخصوص زمانی که پای رقابت در میان باشد .در اکثر کتابها و مقالات بیشتر به مسائل تخصصی رشته های ورزشی توجه شده است.
اما آیا میدانید طبق تحقیقات بعمل آمده بسیاری از عدم موفقیت های ورزشی ریشه در علل روانی دارد.
از آن رو تصمیم گرفتیم تا با طرح سلسله مقالات روانشناسی و آموزشی اضطراب، نقش کوچکی در موفقیت های آتی ورزشکاران شطرنجباز ایران عزیزمان داشته باشیم .
روانشناسی ورزشی
روانشناسی علم مطالعه رفتار انسان و روانشناسی ورزشی مطالعه رفتار ورزشی و کاربرد یافته های روانشناسی برای بهبود عملکرد و ارتقاء تندرستی است. از حوزه های مهم مورد مطالعه روانشناسی ورزشی که به ویژه در آمادگی قهرمانان کاربرد دارد، آمادگی روانی برای عملکرد است که ورزشکار را برای مسابقه آماده می سازد.


مرکز روانشناسی ورزشی
مرکز روانشناسی ورزشی آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک، فرصتی را برای ورزشکاران تیم های ملی فراهم می سازد تا در کنار تقویت عوامل جسمانی و فنی به تقویت آمادگی روانی در رشته ورزشی خود بپردازند و توانایی های خود را در همه ابعاد تکامل بخشند.
این مرکز برنامه هایی را برای کمک به ارتقاء عملکرد ورزشکاران تیم های ملی طراحی نموده است که در سال جاری به اجرا خواهد گذاشت. این برنامه ها شامل برگزاری دوره های آشنایی با روانشناسی ورزشی برای مدیران، مربیان و ورزشکاران تیم های مختلف، برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی با ورزشکاران تیم های ملی و ارائه تمرینات و توصیه های روانشناختی برای بهبود آمادگی روانی و ارتقاء عملکرد ورزشی است.

آمادگی روانی چیست؟
همه ما با مراجعه به حافظه خود می توانیم. لحظاتی را در مسابقات ورزشی به خاطر آوریم که تیم یا ورزشکاری با وجود آمادگی کامل جسمانی و فنی، به دلیل شرایط نامناسب روانی از ارائه بهترین عملکرد خود ناتوان مانده است.
ضعف آمادگی روانی در ورزشکاری که آمادگی جسمانی مطلوب دارد، به مثابه اتومبیل آماده و پرسرعتی است که راننده ای ناشی و نا آماده درآن نشسته باشد.
هر قدر هم که جسم آماده و ورزیده باشد، اگر ذهنی که آن را هدایت می کند فاقد ورزیدگی و آمادگی باشد جسم به درستی هدایت نخواهد شد.
احتمالاً در 30 سال پیش، واژه آمادگی جسمانی برای مربیان و ورزشکاران قدری نامفهوم بوده است، اما امروزه در پاسخ به مفهوم آمادگی جسمانی، بی درنگ عوامل متشکله آمادگی جسمانی مانند: قدرت، استقامت و ... به ذهن خطور می کند. همانطور که آمادگی جسمانی مستلزم صرف زمان کافی برای تمرین و تقویت عوامل آن است، آمادگی روانی نیز از عواملی همچون مهارت در توجه، مهارت در کنترل اضطراب و استرس، حفظ انگیزش، حفظ و افزایش اعتماد به نفس و ... تشکیل می شود. رسیدن به آمادگی روانی نیز به مرور و با صرف زمان و امکان پذیر می شود و مستلزم اینست که مدیران و مربیان آگاه چنین فرصتی را برای ورزشکاران فراهم آورند.


ضرورت آمادگی روانی
بسکتبالیستی که در تمرین همه پرتاب های پنالتی را تبدیل به گل می کند، چه می شود که در مسابقه از به ثمر رساندن یک پنالتی ناتوان می ماند؟ آیا وضعیت او با تمرین جسمانی و مهارتی بیشتر، بهتر خواهد شد؟ بعید به نظر می رسد، زیرا او مهارت لازم را دارد و این را در تمرین نشان می دهد، ممکن است مشکل او ناتوانی در حفظ توجه و کنترل اضطراب ناشی از هیجان مسابقه باشد. این مسئله با هدایت وی به سمت تمرینات توجه و تمرکز و یا مهارت کنترل اضطراب قابل حل است وگرنه انجام تمرینات جسمانی بیشتر، مشکل او را حل نخواهد کرد.

امروزه، قهرمانان سطوح عالی و المپیک بخشی از زمان تمرینات خود را صرف تمرینات آمادگی روانی می کنند. در بسیاری از رشته های ورزشی، تا 10 نفر اول مسابقات جهانی، به لحاظ فنی و جسمانی در یک سطح اند و آنچه نفرات برتر را متمایز می سازد، آمادگی روانی آنهاست (تفاوتی که ایجاد تفاوت می کند). در دنیای امروز رقابت دیگر فقط بر سر تکنیک برتر نیست، ورزشکاری پیروز است که از آمادگی روانی بالاتری برخوردار باشد.

کدام ورزشکاران به تمرین مهارتهای روانی نیاز دارند؟
بعضی به غلط تصور می کنند تمرینات روانی برای ورزشکارانی است که به مشکلات روانی دچارند. برخلاف این تصور غلط دستیابی به مهارت های روانی برای همه ورزشکاران ضروری است زیرا ورزشکاران به دلیل ضرورتهای مسابقه به آمادگی روانی بیشتر از افراد عادی نیاز دارند. درست به همان صورت که تمرین آمادگی جسمانی ورزشکاران به علت ضعف جسمانی نیست بلکه به خاطر ضرورت آمادگی جسمانی فوق عادی است.

درعین حال ورزشکارانی که:

• عملکردشان در تمرین و مسابقه تفاوت های فاحش دارد،
• عملکردشان، در مسابقات رسمی و غیررسمی (مهم و غیرمهم) تفاوت بسیار دارد،
• برای تمرین انگیزه کافی ندارند،
• اعتماد به نفس مطلوب ندارند،
• در اجرای مهارت ها یا در حین مسابقه تمرکز لازم را ندارند،
• تیم هایی که همبستگی لازم را ندارند،
به این تمرینات بیشتر نیاز دارند.
چه وقت آغاز کنیم؟
مهارتهای روانی آموختنی است و نیاز به تمرین کردن دارد لذا باید زمان کافی برای یادگیری و تمرین منظور شود. آغاز یادگیری مهارتها درست نزدیک مسابقه سودمند نخواهد بود. دستیابی به این مهارتها همانند آمادگی جسمانی نیازمند صرف وقت و تمرین است و از سه ماه تا یکسال به طول می انجامد.
بدترین زمان برای آغاز یک برنامه تمرین مهارتهای روانی بعد از شروع فصل مسابقات است، وقتی که ورزشکار با مسابقات پیاپی با فاصله های کم روبروست. در این موارد تمرین مهارتها یا مداخلات روانشناختی یک کار فوری و موقتی است که به ندرت ممکن است اثربخش باشد. عرضه برنامه تمرین روانی در میان فصل یا پیش از یک مسابقه مهم فرصتی برای یادگیری و تمرین مهارتها و اثرگذاری بر عملکرد به دست نمی دهد. همانگونه که نمی توان یک مهارت جسمانی را نزدیک مسابقه به ورزشکار آموخت و انتطار اجرای ماهرانه داشت، مهارت روانی نیز کوتاه مدت و به صورت عاجل اثربخش نخواهد بود.
ورزشکار باید امکان و فرصت فراگیری و تمرین مهارتهای روانی را داشته باشد. از آغاز یادگیری تا یافتن مهارت و به کار بردن آن در مسابقه برای بعضی ورزشکاران چند ماه تا یکسال طول می کشد. بهرحال برای ورزشکاری که برای اولین بار با مهارت های روانی آشنا می شود، حدود شش ماه وقت برای آموزش و تمرین و تلفیق مهارت های روانی تازه آموخته با تمرینات جسمانی لازم است.
فراگیری این مهارت ها، نه تنها عملکرد ورزشی بلکه حیطه های دیگر زندگی فرد را نیز ارتقاء می بخشد و دستیابی به موفقیت را تسهیل می نماید.
منبع : www.pajouhesh2004.persianblog.com

کاویانی



تعداد بازدید ها: 14547