مقدمه
در سالهای اخیر تلاش بسیار زیادی شده است تا ترکیب آواریهای یک
ماسه سنگ را با وضعیت تکتونیکی منطقه منشا آن مرتبط سازند. چگونگی تشکیل
ذرات آواری ، هم در ماسههای ، هم در ماسههای قدیم و هم در ماسههای عهد حاضر ، در این مطالعات مورد استفاده قرار گرفته است. چهار ناحیه منشا اصلی ماسه سنگها تشخیص داده شده است که عبارتند از کریتونهای پایدار ، بالا آمدگی پی سنگ ، قوسهای ماگماتیکی ، کوهزاییهایی که در طی چندین چرخه ایجاد شده است. کراتونهای پایدارپی سنگ تشکیل بلوکهای قارهای را میدهند و از نظر تکتونیکی مناطق سخت شدهای از کمربندهای کوهزایی قدیم در هم ریختهای میباشد که تا عمق زیادی فرسایش یافتهاند.
قوسهای ماگماتیکی شامل جزایر قوسی و قارهای همراه با
فرورانش میباشد که نواحی آتشفشانی ،
سنگهای آذرین درونی و رسوبات دگرگون شده را شامل میشود. کوهزاییهای چند چرخهای شامل سنگهای تغییر شکل یافته و بالا آمده زیر پوسته است که رشته کوهها را تشکیل میدهد و بیشتر از رسوبات تشسکیل شدهاند، ولیکن دارای رسوبات دگرگون شده و آتشفشانی نیز هستند. بطور کلی ذرات آواری حاصل از سنگهای منشا متفاوت ، ترکیبات خاصی را دارا هستند و این ذرات در حوضههای رسوبی که از نظر موقعیت تکتونیک صفحهای تعداد محدودی هستند، رسوب کردهاند.
کراتونهای پایدار
بطور کلی در کراتونهای پایدار با ارتفاع کم ، ماسههای کوارتزی از پی سنگ گنایسی - گرانیتی و از چرخه مجدد لایههای قبلی تولید میشود. این ذرات در روی کراتونها رسوب کرده یا اینکه به حاشیههای قارهای غیر فعال حمل میشوند.
پیسنگهای بالا آمده
پیسنگ بالا آمده ، مناطق مرتفعی هستند که در طول
دلفیتها و مناطق گسلی امتداد - لقر قرار دارند که عمدتا ماسههای کوارتزی - فلدسپاتی با مقدار کمی خرده سنگ در حوضههای کششی و جدا شده رسوب کردهاند.
قوسهای ماگماتیکی
قوسهای ماگماتیکی ماسههای با مقدار زیادی
خرده سنگ ولکانیکی را تولید میکنند و همانطوری که به طرف پایین ، ریشههای پلوتونیکی بیشتری را قطع میکند، خردههای کوارتزی - فلدسباتی تولید میشود. بنابراین ممکن است یک روند ولکانیکی - پلوتونیکی حاصل گردد. ماسهها در حوضههای جلوی قوسی و بین قوسی رسوب میکنند. دانههای ولکانیکی معمولا دارای ترکیب آنرزیتی بوده و غالبا میکرو زیتی هستند. بعد از
دیاژنز ، ممکن است
ماسه سنگهای گری وکی تولید شود.
ماسه سنگهای کوهزایی
ذرات آواری که از سیکلهای مجدد کمربندهای کوهزایی سرچشمه گرفتهاند، دارای ترکیب بسیار متغییری هستند که منعکس کننده انواع مختلف کوهزایی است. رسوبات حاصل از سیکلهای مجدد کوهزایی ، ممکن است حوضههای مجاور جلوی خشکی و حوضههای اقیانوسی باقیمانده را پر کنند یا بوسیله سیستمهای رودخانه اصلی به حوضههای دورتری در موقعیتهای تکتونیکی غیر وابسته حمل شود.
اکثریت دانهها در بسیاری از ماسه سنگهای حاصل از سیکل مجدد کوهزایی با دانههای سنگی و آنهایی که از رشته کوههای حاصل از برخورد قارهها سرچشمه گرفتهاند. اکثریت دانهها باکوارتز بعلاوه خرده سنگهای رسوبی است و همانطوری که سطوح عمیقتر کوهزایی بالا میآید، معادن دگرگون شده
خرده سنگهای رسوبی فراوان میگردد. بنابراین ، این ماسهها بیشتر از دانههای کوارتزی - سنگی با مقدار کمی
فلدسپات و دانهها ولکانیکی تشکیل شدهاند.
رخسارههای سنگی ماسه سنگ
مطالعه رخسارههای سنگی
ماسه سنگ در یک حوضه را میتوان برای تشریح
تاریخ زمین شناسی ناحیه منشا بکار برد. در جایی که بالا آمدگی در ناحیه منشا ، قسمتهای عمیقتر را در معرض فرسایش قرار میدهد، ترکیب ذرات آواری به تدریج تغییر میکند. یکی از مطالعات کاملا مستند ، برسی رخسارههای سنگی ماسه سنگهای کرتاسه است، که حوضههای جلوی قوسی در دره بزرگ کالیفرنیا را پر کرده و از بالا آمدگی قوسهای ماگماتیکی سیرانوارا سرچشمه گرفته است. ماسه سنگها بیشتر کوارتزی - فلدسپاتی هستند و به طرف بالا مقدار کمی خرده سنگ دارند و همانطوری که
سنگهای آتشفشانی در قوسها نسبت به
پلاژیوکلاز در این سنگها افزایش مییابد.
مباحث مرتبط با عنوان