نسبت دین و زمان

دگرگونی های زمان بر زندگی انسانها اثرات زیادی دارد. تغییر آداب و رسوم و رفتارهای اجتماعی همه و همه در برهه های مختلف تاریخ دچار تحول شده است، به همین دلیل قوانین و مقررات اجتماعی و حتی بعضی از مسائل اخلاقی در جوامع و زمانهای مختلف با هم تفاوت دارد. مسأله مهمی که در اینجا مطرح می شود نسبت دین و زمان است یعنی دین با جوهر ثابت خود چطور با زمان که جوهری متغیر دارد قابل جمع است. در ظاهر نیز می بینیم که برخی مسائل در ادیان مختلف و حتی اسلام در تحولات تاریخی طور دیگری به نظر می رسد. سؤال مهم دیگری که مطرح می شود این است که دین با مسائلی که در قبل سابقه ای نداشته است چه رفتاری دارد ؟ دخانیات مثال خوبی است.

مقتضیات زمان یکی از مسائلی است که در فقه و کلام شیعه به آن توجه فراوانی شده است و به همین دلیل پس از غیبت امام زمان (عج) باب اجتهاد در شیعه بسته نشده و هنوز هم احکام شرعی باید توسط مجتهد حی و زنده بدست بیاید. در رهگذر بحث مقتضیات زمان به شبهاتی برخورد می کنیم که در اینجا به برخی از آنها پرداخته می شود. باید گفت که جواب شبهاتی از قبیل اینکه «آیا دینی که 14 قرن از ظهور آن می گذرد، می تواند به نیاز های امروز بشر پاسخ دهد؟» در اینجاقابل بحث و پیگیری است.

مقتضیات زمان یعنی چه؟
تعریفی بر قضیه خارجیه و حقیقیه
باب تزاحم چیست؟
استعمال دخانیات و حکم اولی و ثانوی
اهم و مهم در فقه شیعه
منصوص العله و مستنبط العله
زکات یا مالیات
اختیارات حاکم شرع نشانه انطباق با نیازهای زمان
مخطئه و مصوبه کیستند؟

بسیاری از افعال دینی افعال اخلاقی است و یکی از مهم ترین بزنگاههای بحث مقتضیات زمان درباره معیارهای فعل اخلاقی است، یعنی اگر ما بفهمیم که معیار فعل اخلاقی چیست؛ثابت است یا متغیر، در جوامع مختلف تفاوت دارد یا خیر، و ... آنگاه می توانیم بگوییم که دستورات دینی که اکثرا اخلاقی است می تواند برای همیشه بشر کاربرد داشته باشد یا خیر.







منبع:مقتضیات زمان؛ مرتضی مطهری