|
مقدمه
ارزش و بهای گران گوهرها به علت برخی ویژگی ها از جمله رنگ و سختی و زیبایی و درخشندگی است. گذشته از اینها، کمیابی و قانون خلل ناپذر عرضه و تقاضا نیز در مطلوب بودن و بالا بودن بهای آنها بی تاثیر نیست.رنگ
سنگ های گرانبها و نیمه قیمتی ، ساده و بی رنگند و یا رنگ های زیبا و خیره کننده دارند. اگر گوهری صاف و بلوری و درخشان نباشند لازم است مانند فیروزه یا سافیر ستاره ای دارای رنگی دل پسند یا تظاهرات رنگی مخصوص باشند.رنگ که این اندازه در سنگ های گرانبها و سنگ های زینتی طرف توجه گوهرشناسان و گوهرفروشان و خریداران است در واقع یک خاصیت عارضی است و جزو خواص ذاتی و اصلی آن شمرده نمی شود. در این مورد نیز قانونی حکم فرماست که مدون نیست. یک قطعه سنگ گرانبها اگر دارای ترکیبات شیمیایی خالص باشد ، بی رنگ خواهد بود مانند الماس که کربن خالص است. اما اگر این الماس ناخالصی در شبکه خویش بپذیرد رنگین می شود. رنگ در کانی جذب برخی پرتوهای نوری ، از نور سفید تابیده شده به شبکه کریستال است. وجود ناخالصی ها سبب می شود که در شدت جذب تغییراتی در یک یا چند تایی از پرتوها داده شود. اتم های فلزی نور بیشتری را جذب می کنند و هر چه اتم درشت تر باشد ، میزان جذب نیز در آن بیشتر خواهد بود که در این صورت همه پرتوها جذب می شود (آن چه به درون نفوذ کند) تنها سطح کریستال برخی پرتوها را بازتاب می داهد.
| |
وجود اندکی اکسید آهن در یاقوت ، سبب جذب پرتوها و گذراندن بخش قرمز پرتو نور می شود. همچنینی وجود اکسید کروم ، به تنهایی ردیف سبز از پرتوها اجازاه گذر کردن از درون کریستال را می دهد (البته عوامل دیگری هم برای رنگین نمودن سنگ های کانی وجود دارد که از ذکر آنها صرف نظر می شود). یک نفر گوهر شناس در سنگ کروندم که اغلب به رنگ های گوناگون یافت می شود ، بها و ارزش های متفاوت تشخیص می دهد. گوهرفروشان یاقوتی را که دارای رنگ سرخ تیره شفاف مشابه لعل باشد بر الماس ترجیح می دهند و ارزش بیشتری برای آن قائلند ، در صورتی که کروندم خاکستری رنگ و خشن به هیچ وجه مورد توجه آنان نیست.
شفافیت و درخشندگی
افزون بر رنگ ، ویژگی های دیگری همچون شفافی و تناسب شکل و جلا ، بر زیبایی و درخشندگی گوهرها و. سنگ های نیمه قیمتی می افزاید. تفاوت نسبت سرعت سیر نور بین هوا و سنگ های شفاف استعداد درخشندگی یک گوهر معدنی را معین می سازد و الماس این استعداد را بیش از هر سنگ دیگر داراست.گذشته از این ها ، زوایای تاج یا قسمت بالای یک نگین و همچنین زوایای قاعده آن باعث تشدید درخشندگی و تشعشع و چند رنگی می شود. بنابراین هر چه تناسب تراش سنگ بهتر باشد، زیبایی و جلوه آن بیشتر خواهد بود. به طوری که گفته شد ، نور سفید در گذشتن از سنگ شفاف بنابر اختلاف طول امواج اختلاف سرعت پیدا می کند و همین امر باعث تجزیه نور و بازتاب های مختالف و چند رنگی سنگ می گردد. این خاصیت را تشعشع و درخشندگی یا لمعان می نامند. گوهرهای بدلی و الماس و یاقوت سبز اتین استعداد تشعشع را بیش از سنگ های دیگر دارا می باشند. بعضی از سنگهای معدنی ، نور را به دو قسمت تجزیه می کنند که آن را بازتاب دو گانه می گویند. در بعضی از سنگ ها بازتاب های نامساوی و به رنگ های مختلف وجود دارد که زیبایی انواع یاقوت ها از همین در آمیختگی موزون رنگ های تجزیه شده به دست می آید.
سختی ودوام گوهرها
گوهرها اصولا از همه اشیا و اجناسی که ما در زندگانی خود مورد استفاده قرار می دهیم ، سختی و دوام بیشتری دارند و پربهاترین آنها سخت ترین آنهاست. در سنگ های گرانبها ، اغلب ترک هایی دیده می شود که اصطلاحا در جواهر سازی به انها مو می گویند و چنین سنگ های مودار نامیده می شوند. مو برداشتن یک قطعه گوهر معمولا در نقاطی روی می دهد که در آنجا پیوند بلور سست و ضعیف باشد ولی شکستن یک گوهر مربوط به این امر نیست. سنگ از سخت ترین نقاط خود نیز می شکند. مقاومت سنگ های مختلف در مقابل مو برداشتن و یا شکستن متفاوت است. مثلا یشم بسیار پر دوام است ولی اپال و سنگ ماده و زیر کن از همه کم دوام تر هستند.
| |
کمیابی
گوهرها علاوه بر مزایا و خواص فوق ، دارای خاصیت دیگری هم هستند و آن کم یابی و پراکندگی معادنشان در نقاط مختلف و دور افتاده جهان است. پیداست گوهری که خواص یاد شده را به میزان بیشتری در خود جمع کرده باشد ، مانند الماس و یاقوت البته گرانبهاتر و مرغوب تر است و با کمبود این خواص ، از ارزش آن نیز کاسته می شود.سنگ هایی که میزان سختی آنها برابر با کوارتز و یا کم تر از آن است و در ضمن نمودهای رنگ ویژه ای نیز ندارد ولی به علت آرایش داخلی مساوی و همسان و اشکال مخصوص از سایر سنگ ها متمایز هستند ، در برابر گوهرهای گرانبها و یا "احجار کریمه" سنگ نیمه قیمتی یا سنگ های زینتی نامیده می شوند. هر چند از نظر حد فاصل معینی میان این سنگ ها و گوهرهای گرانبها و مواد کانی دیگر نمی توان قائل گردید.