حاکم نیشابوری


محمد بن عبدالله، مشهور به «ابن البیح»، فقیه، قاضی، محدث، حافظ قرآن و از فقها و محدثین بزرگ نیشابور بود.
او در سال 321 قمری در نیشابور به دنیا آمد، از خردسالی به تحصیل علم پرداخت، از اساتید زیادی بهره جست و به مقامات عالی علمی نایل آمد.
او در عصر خود «امام اهل حدیث» لقب یافت و جلالت او نزد همگان مسلم گردید. تعداد کسانی که از درس حدیث او استفاده می‌کردند بیش از دو هزار نفر می‌شد.
شهرت علمی ابن البیح باعث شد وی در سال 359 قمری از طرف سامانیان به قضاوت نیشابور منصوب گردد و به همین جهت به «حاکم نیشابوری» نیز معروف شد. او چندی نیز وزارت ابو نصر عیسی را بر عهده داشت و پس از آن قاضی گرگان شد و چند بار به سفارت ملوک آن سامان برگزیده شد.
حاکم نیشابوری تألیفات ارزشمند فراوانی بر جای گذاشت. او می گفت از آب زمزم خورده و توفیق نوشتن کتاب را از خدا خواسته است. به هر حال، تألیفات او منحصربفرد و بی نظیر بود و تا آن زمان سابقه نداشت.
گویند که وی نخستین کسی است که «علم درایه» را وضع نمود و کتاب «معرفة علوم الحدیث» را در آن موضوع تألیف کرد. برخی دیگر از تألیف او عبارت است از:

1- اصول علم الحدیث.
2- الا کلیل فی الحدیث.
3- الامالی.
4- تاریخ نیشابوری یا تاریخ علمای نیشابور.
5- تخریج الصحیحین.
6- فضائل فاطمة الزهراء.
7- المستدرک علی الصحیحین و. . .

برخی مورخین، حاکم نیشابوری را از علمای اهل سنت دانسته‌اند ولی جمعی از علمای سنی و شیعه به تشیع وی تصریح نموده اند. علامه آقا بزرگ تهرانی در الذریعه که فهرست مؤلفات شیعه را بر می‌شمارد، تألیفات وی را نام برده است. محدث حرّ عاملی کتاب تاریخ نیشابوری او را از کتابهای قابل اعتماد شیعه دانسته و صاحب ریاض نیز او را از علمای شیعه بر شمرده است.

حاکم نیشابوری در روز سه شنبه سوم ماه صفر سال 405 قمری در 84 سالگی در شهر نیشابور چشم از جهان فرو بست.

منابع:
ریحانه الادب،‌ ج 7،‌ ص 427؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه،‌ ج 16، ص 261؛ لغت نامه دهخدا،‌ ج 1، ص 264 و ج 5، ص 7516


تعداد بازدید ها: 16658