|
مقدمه
گیاهان تیره ماگنولیاسه (Magnoliaceae) از دولپه‌ایها شامل درختچه‌ها یا درختانی با برگهای ساده و منفرد هستند. گلها بسیار بزرگ ، دارای گلپوش مضاعف و پرچمهای فراوانی هستند که بطور مارپیچ قرار دارند. برچه‌ها آزاد و بسیار مشخص هستند. میوه‌ها دارای اشکال مختلف و دانه‌ها آلبومن دارند. ماگنولیاسه‌ها دارای چوب ثانویه با ساختاری کهن و قدیمی و همچنین واجد سلولهای ترشح کننده محتوی اسانس در بافت پارانشیم هستند.
|
اختصاصات عمومی
ماگنولیاسه‌ها از گیاهان درختی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آسیا و آمریکا با برگهای متناوب و سلولهای محتوی اسانس هستند. گلها در این تیره ساختار ویژه‌ای دارند که باید آن را در واقع تیپ اولیه و مبدا گلهای گیاهان دولپه‌ای به شمار آورد و حتی می‌توان آن را با گل سیکادالها مقایسه کرد و از این طریق ارتباط اجدادی موجود بین بازدانگان و نهاندانگان را نشان داد.گلهای این درختان غالبا منفرد و انتهایی هستند و آرایش آنها از نوع مارپیچی-حلقوی است. گلپوش شامل 3 چرخه سه پر است که چرخه آخری کاسه‌ای بی‌دوام و زودافت را تشکیل می‌دهد و 2 چرخه درونی جام سفید رنگ گل را بوجود می‌آورند. گلپوش در برخی از جنسها مانند ایلیسیوم از قطعات متعدد بوجود آمده و در وسط دارای نهنج مخروطی و برجسته است.
در پایین نهنج پرچمهای متعدد و بی‌شماری به صورت مارپیچ قرار دارند ولی بخش بالایی آن محل استقرار تعداد بی‌شماری برچه است که در ادامه وضع قرار گرفتن پرچمها استقرار مارپیچی دارند. این برچه‌ها دو تخمکی یا چند تخمکی هستند که پس از عمل لقاح تغییر شکل می‌دهند و به میوه نوع برگه تبدیل می‌شوند. تخمک آویخته است و در انتهای پایه‌ای حاصل از دراز شدن رافه قرار دارد. دانه‌ها واژگون و سرشار از بافت ذخیره‌ای آلبومن هستند.
گلها جز در درمیس که تک جنس است، دوجنس یا نرماده و تخمکها معمولا دارای دو پوشش هستند. میوه که به صورت برگه است در ایلیسیوم به شکل ستاره ، در لیریودندرون به صورت سامار است. ماگنولیاسه یکی از تیره‌های بسیار قدیمی است که در ساختار تشریحی گیاهان آن هنوز آثار و نشانه‌های بازمانده از گیاهان دیرینه و کهن وجود دارد. مثلا در چوب ثانوی برخی از جنسهای ماگنولیاسه ، عناصر تراکئیدی با تزئینات هاله‌ای مانند بازدانگان ، بویژه مخروطیان در کنار آوندهای کامل و پیشرفته دیده می‌شود.
|
شرح برخی از گونه‌های این تیره
درخت میشلیا کامپاکا دارای گلهای زرد رنگ و معطری است که در آسیا از آن برای تهیه عطر استفاده می‌شود. از گونه‌های ایلیسیوم ماده‌ای به نام بادیان و مواد دارویی دیگر بدست می‌آورند. ماگنولیای سفید یا گل درشت که سالهای درازی است که در نواحی شمالی ایران و باغها و پارکهای تهران کاشته می‌شود. در اصل بومی آمریکای شمالی است. ارتفاع این درخت گاهی به 7 تا 8 متر می‌رسد. برگ آن سبز ، چرمی ، ضخیم ، براق و پایاست و طولش به 12 تا 20 متر می‌رسد. این درخت به علت همیشه سبز بودن و داشتن گلهای سفید و درشت عنوان زینتی دارد.میوه آن نیز که به صورت مجموعه‌ای از برگه‌های متعدد است و پس از رسیدن باز می‌شود و دانه‌های سرخ آن پس از گل خود منظره زیبایی به درخت می‌دهند. ماگنولیای بنفش (M.soulangiana) نیز درختچه‌ای است از تیره ماگنولیا که برگهای آن در پاییز می‌ریزد، گلهای آن در اوایل فروردین ظاهر می‌شوند و برگهای گیاه بعدا در اردیبهشت پدید می‌آیند. این گیاه در اوایل تابستان نیز با حضور برگها دوباره گل می‌دهد. این درختچه در نواحی شمال کشور و در تهران به فراوانی کاشته می‌شود.