Bayer
قطران به عنوان فرآورده جانبی ، سیاه رنگ و چسبناک صنایع
ذغال سنگ را می توان به رنگ های روشن و براق تبدیل کرد. کشف این موضوع در قرن نوزدهم در عالم
شیمی غوغایی به پا کرد که موجب تحقیقات بسیار گسترده ای جهت تهیه رنگ های صناعی به جای رنگ های طبیعی ولی گرانقیمت گردید. در همین زمان یعنی دقیقا در سال
1863 این موضوع توجه یک بازرگان ابریشم به نام
Fridrich Bayer و یک تولید کننده منسوجات به نام
Friedrich Weskott هر دو اهل آلمان را به خود جلب کرد و این دو تصمیم به سرمایه گذاری در این زمینه گرفتند که نتیجه آن تاسیس شرکت Bayer & Co در سال
1863 بود. شرکت جدید به زودی به صورت یکی از عمده ترین تولید کننده های رنگ در
اروپا درآمد. شهرت شرکت بایر به عنوان یک تولید کننده مواد دارویی نتیجه توانایی بسیار بالای این شرکت در تولید فرآورده های شیمیایی بوده است.
شیمی دان های شاغل در بایر تا سال
1900 کلیه فرآورده های جدید شیمیایی تولید شده را از نظر کارایی دارویی آن ها نیز مورد آزمایش قرار می دادند. اولین موردی که باعث شد بایر وارد جرگه
داروسازان شود در سال
1888 اتفاق افتاد. در این سال یک شیمیدان برجسته آلمانی به نام
Carl Duisberg متوجه شد که بین یک داروی جدید به نام
Acetophenetidinو ضایعات حاصله از فرایند تولید رنگ های
آنیلین تشابهاتی وجود دارد. چندی بعد بایر ضایعات قبلا غیر قابل استفاده را در مقادیر زیاد به عنوان دارویی با نام
phenacetin به بازار عرضه کرد که به طور گسترده ای در مقابله با
اپیدمی انفولانزا طی سال های 1892 ـ 1888 مورد استفاده قرار گرفت. شیمیدان گفته شده به سرعت در بایر ارتقاء مقام یافت و طی پنجاه سال بعد موفقیت های بسیاری را در این شرکت سرپرستی کرد. در آستانه قرن بیستم بایر دو داروی بسیار برجسته را به بازار معرفی کرد. بای ردر سال 1898 مسکنی به نام Diacetylmor phine را با نام تجاری
Heroin و سال بعد
Acetyl salicylic acid را تحت نام تجاری معروف
Aspirin تولید و به بازار فرستاد. نکته جالب این که هر دوی این داروها قبلا توسط
شیمی دان های دیگر و در سایر شرکت های داروسازی تولید شده بودند ولی بایر اولین شرکتی بود که ارزش درماین و آتیه این دو دارو را درک کرد. در اوایل قرن بیستم
آسپرین به عنوان مسکن کاملا در بازار جا افتاده بود و مطالعات روی سایر موارد به کارگیری آن شروع شده بود.
هروئین در ابتدا به عنوان مهار کننده سرفه و در درمان اعتیاد به مرفین و کدئین به کار می رفت ولی به زودی اثرات اعتیاد آور و خطرناک آن ( سال 1905 ) مشخص شد. بایر تا سال 1913 به سومین شرکت بزرگ شیمیایی دنیا با بیش از 1000 کارمند تبدیل شد. بایر صاحب 8000 مورد patent برای
رنگ ها ،
داروها و مواد شیمیایی تولید ی خود از جمله
لاستیک صناعی بوده است. طی
جنگ جهانی اول بایر به کمک دولت
آلمان آمد و کارخانجات تولید رنگ و مواد شیمیایی را برای تولید مواد منفجره بسیج کرد. حتی پس از اتمام جنگ نیز بایر به تولید
تی ان تی برای دولت
آلمان ادامه داد. سایر سلاح های شیمیایی تولید شده توسط بایر Chlorine phosgene و
گاز خردل بوده اند. در زمان جنگ و برابر قرار داد ورسای کلیه مایملک آلمان در خارج از این کشور مصادره شد که این شامل شرکت های وابسته به بایر نیز گردید.
به همین علت املاک بایر ، امتیازات متعلق به این شرکت و حتی اسامی تجاری معروف متعلق به بایر از جمله داروی آسپرین در امریکا توسط شرکتی به نام ssterling Drug فعال در
نیویورک تصاحب شد. پس از اتمام جنگ رکود و عوارض باقیمانده از جنگ چهرة آلمان را کاملا تغییر داد. شرکت های آلمانی برای مقابله با وضعیت پیش آمده سریعا با یکدیگر متحد و ادغام شده و در سال 1952 بزرگ ترین گروه صنعتی جهان را تحت نام
I.G.Farben تشکیل دادند که شامل چند شرکت معظم از جمله بایر،
گروه BASF و
گروه صنعتی بوش می شد. بخش دارویی شرکت جدیدالتاسیس عملا با نام بایر در بازار حضور یافت.
مطالعات انجام شده توسط بایر در زمینه تولید رنگ های مختلف طی نیمه اول قرن بیستم داروهای بسیاری را در اختیار جامعه پزشکی قرار داد. در سال 1908 تولید نوعی رنگ صناعی نارنجی ـ قرمزاساس تولید داروهای سولفا قرار گرفت که در درمان
پنومونی موثر بودند. Germanin داروی مشتق از رنگ دیگری بود که توسط بایر برای درمان بیماری خواب آفریقایی به بازار عرضه عرضه شد. مشتقات جرمانین طی دهه سی قرن بیستم ابتدا در درمان مالاریا و سپس در دهه چهل در کوری رودخانه ای به کار گرفته شدند.
مطالعات مربوط به تولید داروهای سولفا به خصوص نسل جدیدتر این اقلام که در سال 1939 به بازار عرضه شدند جایزه نوبل را برای محقق
بایر به نام Gerhard Domagk به ارمغان آورد گرچه ممنوعیت اعمال شده توسط هیلتر مانع دریافت این جایزه توسط دکتر دوماگ گردید. تیره ترین دوران فعالیت بایر به عنوان بخشی از I.G.Farben در زمان جنگ جهانی دوم رقم خورد. از جمله مواردی که بسیار بحث برانگیز بوده است انجام آزمون های مربوط به داروهای جدید بایر بر روی زندانیان جنگی بود. موضوع دیگر تامین مالی آزمایشات وحشتناک انجام شده توسط Joseph mngele یا فرشتة مرگ توسط شرکت بایر است. تولید گاز ZY Klon B که در اعدام های دسته جمعی زندانیان به کار گرفته شد توسط I.J.Farben انجام شد. سیزده تن از مدیران ارشد I.G.Farben در سال 1947 توسط
دادگاه نورنبرگ به عنوان جنایتکار جنگی تحت محاکمه قرار گرفتند و به زندان های حداکثر هشت ساله محکوم شدند. کمیسیون عالی رسیدگی کننده به جنایت های جنگی دستور انحلال I.G.Farben را در سال 1950 صادر کرد و گروه عظیم مورد نظر به دوازده شرکت مستقل تبدیل شد که شرکت بایر به عنوان بخشی از گروه Farbenfabtiken Bayer Aktiengesell schaft از سال 1951 مجددا به صورت فعال در زمینه تولید مواد شیمیایی و دارویی وارد بازار شد. بزرگ ترین موفقیت بایر در دوران پس از جنگ علاوه بر بازسازی کلیه صدمات و خرابی های باقیمانده از جنگ در حضور قوی این شرکت در بازارهای جهانی ، تولید قابل توجه از هر دو نظرکیفی و کمی و نیز توجه خاص به موفقیت در بازار امریکا بوده است. برای درک موفقیت بایر بد نیست بدانید که طی کمتر از دو دهه یعنی تا اواسط دهه هفتاد قرن بیستم بایر مجددا با بیش از 6000 فرآورده شیمیایی و دارویی در بازار جهانی حضور داشت.
بایر برای تقویت توان دارویی خود در سال 1974 لابراتورهای دارویی cutter و سپس در سال 1978 دو شرکت دارویی Alka – Seltzer و Miles را خریداری کرد. تلاش بایر برای بازپس گییری امتیازات از دست رفته در امریکا تا سال 1988 ادامه یافت. در این سال بایر شرکت دارویی sterling را خریداری و برای اولین بار پس از
جنگ جهانی اول حق استفاده از نام بایر و امتیازات
patent خود را مجددا به دست آورد.
در حال حاضر بایر با بیش از 120000 پرسنل و تولید بیش از ده هزار فرآورده حضوری قوی در بازار جهانی دارد. شرکت بایر هنوز هم به عنوان یک کاشف و تولید کننده فرآورده های شیمیایی شناخته می شود امری که هر سال بیش از یک میلیارد دلار برای آن هزینه می شود.
دکتر بهنام اسماعیلی