افول دین در نقشهای اجتماعی آن از دیدگاه امیل دورکیم
دورکیم همچون آگوست کنت معتقد بود که امروزه ادیان الهى و آنچه او غیر علمى مىداند قدرت خود را از دست دادهاند و تاب مقاومت در برابر رشد علمى و تجربى ندارند; مذهب قادر نیست با حذف علل عمیق شر به نابسامانى پایان دهد. اصولا ادیان در جوامع امروزى بیش از پیش انتزاعى شده و نقش اجبار اجتماعى خود را تا حد زیادى از دست دادهاند. ادیان اگرچه از افراد مىخواهند که از شهوات خویش بگذرند و بر اساس قانون معنوى زندگى کنند، لکن دیگر قادر به تعیین تکلیف یا قواعدى که انسان در زندگى غیر دینىاش باید از آنها تبعیت کند، نیستند. نفوذ مذهب با توسعه جوامع، رو به زوال مىگذارد، اعمال تشریفاتى و شعایر تنها بخش کوچکى از زندگى افراد را اشغال مىکند و دین سنتی ، که متضمن نیروهاى الهى است، در آستانه ناپدید شدن است.
در واقع دین، که در نظر دورکیم در گذشته شیرازه زندگى بود و وسیلهاى که مردم با آن از علایق گوناگون روزانهشان تا اندازهاى دست مىکشیدند و به پرستش مشترک چیزهاى مقدس روى مىآوردند، امروزه دیگر جهتگیرىهاى سنتىاش سپرى شده است. امروزه به اصطلاح خود او خدایان مردهاند و دین محور عقاید و الگوهایى است که در آن جوامع پیشرفت چندانى نکردهاند.او با این اصل نظرى خود، به گونهاى دیگر در عصر جدید از دین جدیدى سخن مىراند و آنرا اساس همین کارکردها عنوان مىکند در حقیقت، به عقیده او در جوامع فردگراى عقل باور امروزى، اقتدار عالى اخلاقى و فکرى در اختیار علم است، در حالى که چنین جامعهاى نیز مانند هر جامعهاى دیگر به اعتقادهاى مشترک نیازمند است، اما پیداست که دین سنتی پاسخگوى اقتضاى روح علمى نیست. پس دین دیگر نمىتواند اعتقادهاى مشترک لازم را تامین کند و تنها یک راه خروج مانده است.