• ولادت :
• تحصیلات :
• اساتید :
• تدریس :
• شاگردان :
• تألیفات :
• گفتار بزرگان درباره وی:
• دوران :
• وفات :
• منابع:

رشید الدین الاسلام ابو عبدالله محمد بن علی بن شهر آشوب، فقیه و محدث شیعی معروف بود و در ادب و شعر عربی مهارت زیادی داشت. جد او، شهر آشوب، نیز محدثی فاضل بود و از شیخ طوسی روایت می‌کرد. او نزد بیشتر علمای زمان خود رسیده بود و اجازه روایت داشت.
از علمای زمان او می توان «شیخ ابوالفتح رازی» و « ابو علی طبرسی » (صاحب کتاب مجمع البیان) و «زمخشری» را نام برد.
ابن شهرآشوب در حلب اقامت گزید و در همانجا نیز در سال 588 ه.ق در گذشت .
مجموعه تالیفات او در کتاب « معالم العلما » گرد آمده است، که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های «مناقب آل ابی طالب» و «معالم العلماء» اشاره کرد.

ولادت :

این فقیه فرزانه در سال 488 هـ.ق ( و به قولى 489 هـ.ق) در خاندان علم و فضیلت به دنیا آمد.

تحصیلات :

او چون به هشت سالگى رسید تمام قرآن را حفظ و دروس مقدماتى و ادبى را فرا گرفت و بعد از آن به تحصیل علوم و معارف دینى مثل فقه اصول، حدیث، رجال، کلام و تفسیر پرداخت.
آغاز تحصیلات عالى او دقیقا معلوم نیست، وى پس از سالیانى اقامت در حوزه‌هاى علمیه ایران و استفاده از محضر دانشمندان و اساتید بزرگ و مسافرت‌ هاى علمى در سر زمین هاى مختلف ایران در سال 547 هـ.ق با کوله بارى از دانش و معنویت به بغداد عزیمت کرد. در بغداد که پایتخت بنى عباس و مشهور ترین مرکز علوم اسلامى آن روزگار بود و دانشمندان زیادى در آن زندگى مى کرد اقامت گزید و به تدریس علوم و فنون مختلف پرداخت.

اساتید :

شهر آشوب بیشترین علوم را از محضر اساتیدى که نام ایشان را ذکر مى نمائیم استفاده نموده است .
1 ـ شیخ شهر آشوب، جد بزرگوار وى.
2 ـ شیخ على، پدر دانشمندش.
3 ـ واعظ نیشابورى.
4 ـ شیخ ابو على فضل بن حسن طبرسى.
5 ـ ابو منصور طبرسى.
6 ـ قاضى شیخ ناصح الدین آمدى.
7 ـ ابوالفتوح رازى .
8 ـ عبدالجلیل رازى قزوینى.
9 ـ سید ضیاء الدین فضل الله راوندى کاشانى.
10ـ قطب الدین راوندى .
11ـ ابوالحسن على بن ابوالقاسم بیهقى .
ابن شهر آشوب همچنین از محضر علماى اهل سنت استفاده نموده است که عبارتند از:
1 ـ ابو عبدالله محمد بن احمد نطنزى .
2 ـ جار الله زمخشرى معتزلى.

تدریس :

ابن شهر آشوب از همان سالهاى جوانى که در ایران و عراق مشغول تحصیل بود، تدریس هم مى کرد. وى هر علمى از علوم اسلامى را که به حد کمال دارا بوده، شروع به تدریس آن علم مى کرده است.

شاگردان :

بزرگانى که از محضر ایشان استفاده نموده اند عبارتند از :
1 ـ علامه سید محمد بن زهرة حلبى.
2 ـ شیخ جمال الدین ابوالحسن على بن شعرة حلى.
3 ـ شیخ تاج الدین حسن بن على دربى.
4 ـ شیخ یحیى بن محمد سوراوى.
5 ـ یحیى بن ابى طى حلبى.
6 ـ سید کمال الدین حیدر حسینى.

تألیفات :

آثارى که از وى به یادگار مانده است عبارتند از :
1 ـ متشابه القرآن و مختلفه.
2 ـ مناقب آل ابى طالب (علیهم السلام).
3ـ معالم العلماء.
4 ـ مثالب النواصب.
5 ـ المخزون المکنون فى عیون الفنون .
6 ـ الطرائق فى الحدود و الحقائق.
7 ـ مائده الفائده.
8 ـ امثال فى الامثال.
9 ـ الاسباب و النزول على مذهب آل الرسول .
10 ـ الحاوى.
11 ـ الاوصاف.
12 ـ المنهاج.
13 ـ الفصول فى النحو.
14 ـ الجدیده.
15 ـ انساب آل ابى طالب (علیهم السلام).
16 ـ الاربعین حدیثا در مناقب حضرت فاطمه (علیها السلام).
17 ـ نخب الاخبار.
18 ـ الخصایص الفاطمیه.
19 ـ بیان التنزیل .
20 ـ الموالید.

گفتار بزرگان درباره وی:

1 ـ علامه میر مصطفى حسینى تفرشى نقل مى کند : رشید الدین محمد شهر آشوب، پیشواى طائفه شیعه و فقیه آنان، شاعرى بلیغ و نویسنده بود.
2 ـ شیخ ابو على حائرى مى نویسد : ابن شهر آشوب شیخ الطائفه است و پایه فضل او گفتگو ندارد.
3 ـ شیخ حر عاملى مى گوید : ابن شهر آشوب عارف به رجال و اخبار و احادیث، شاعر و ادیب و جامع همه خوبیها بود.
4 ـ علامه میرزا حسین نورى مى نویسد : فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریاى متلاطم ژرفى که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار و مناقب و فضائل، رشید المله و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهر آشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق مى باشد.
5 ـ دانشمند رجالى و محقق ملا على قراجه داغى دیز مارى علیارى مى نویسد : ابن شهر آشوب مازندرانى، پیشواى طایفه شیعه و نویسنده بود.
6 ـ صلاح الدین صفدى، یکى از عالمان بزرگ اهل سنت مى نویسد : محمد بن على بن شهر آشوب یکى از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگى قرآن را حفظ کرده بود و در علم اصول شیعه به حد نهایى رسید. وى در علوم قرآنى و مشکلات حدیث و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر در زمانى که مکتفى خلیفه عباسى در بغداد بود از دیگران تقدم داشت.

دوران :

ابو عبدالله محمد بن على بن شهر آشوب سروى مازندرانى معروف به رشید الدین از عالمان بزرگ و معروف شیعه در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجرى است.

وفات :

سر انجام ابن شهر آشوب، فقیه فرزانه اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) پس از گذراندن صد سال عمر و حدود هفتاد سال خدمت پر تلاش به تشیع، با تحصیل، تعلیم و تربیت، تحقیق و ترویج احکام الهى و تحمل محنتهاى بسیار در راه دین و استحکام حوزه هاى علوم دینى و رفع مسائل اجتماعى مردم و مشکلات شخصى زندگى، در سال 588 هـ.ق در شهر حلب به دیار باقى شتافت و پیکر عزیزش را در نزدیکى شهر در دامنه کوه جوشن، در جوار مرقد حضرت محسن بن ابى عبدالله الحسین (علیهم السلام) دفن کردند.

منابع:

• لغت نامه دهخدا.
• پایگاه اسلامی آل البیت