اباقا خان ایلخان مغول




اباقا خان ایلخان

«681 - 663 ق / 1282 - 1265 م»

روی کار آمدن اباقا خان

پس از مرگ هلاکو، نخست پسر کوچکترش به نام یشموت به امید آن که جانشین او شود به اردوی پدر آمد ولی بزرگان مغول بر آن شدند که اباقا، پسر بزرگ هلاگو را که پدر نیز وصیت بر جانشینی او کرده بود، به ایلخانی برگزینند.

مضاف بر آن خواجه نصیر طوسی نیز در مدح اباقا، خطابه‏ای نیکو سرود. سرانجام او در روز 19 جمادی الاول 663 ق / 9 مارس 1265 م، وارد مراغه تختگاه ایلخانان شد و در رمضان / جولای همان سال بر تخت نشست.

با این حال شمس الدین جوینی نیز همچنان در جایگاه وزارت باقی ماند و زمام امور را با همان نیرومندی و کفایت پیشین در دست گرفت.

سیاست خارجی اباقاخان

اباقا خان نیز مثل پدر، با آن که آیین بودایی داشت معذلک نسبت به خان بزرگ - خان مغولستان - اظهار تبعیت می‏نمود.

وی طبق رسم مغولان مریم، دختر امپراتور میخائیل پالئولوگوس، فرمانروای بیزانس را که نامزد پدرش هلاگو بود، به عقد ازدواج خود درآورد تا این که تحت تأثیر این زن و همچنین تربیت مادر مسیحی خود، دو قوز خاتون «وفات 663 ق / 1265 م» نسبت به عیسویان علاقه بسیاری پیدا کرد ، به طوری که سعی کرد تا در شام علیه مسلمین با صلیبیان فرنگ اتحاد برقرار سازد.

از طرفی چند بار هم در بین سالهای 668 و 673 ق / 1270 و 1274 میلادی، نمایندگان او نزد پاپ و پادشاهان اروپا رفت و آمد کردند.

اما نتیجه این مذاکرات، بدان گونه که منافع واقعی پاپ و مسیحیان را به شکل قابل اعتمادی تأمین نماید و منجر به نوعی اتحاد و همبستگی شود، نبود، تنها نتیجه این سیاست، برانگیختن خشم و نفرت مسلمین شام و فلسطین بود که این خود موجب تقویت جناح دشمنان اباقا خان - ممالیک مصر - شد.


مشکلات داخلی اباقا خان

اباقا خان نیز که مثل پدر، با وضعی دشوار رو به رو بود سرانجام مجبور شد تا با شاهزادگان مغول که در مجاورت وی حکومت داشتند درگیر شود.
همین امر باعث شد تا اعتماد او به سرداران مغول متزلزل گردد.

  • از طرفی ماجرای درگیری او با برکامی، فرمانروای دشت قبچاق که شورش و تهاجم آنها از عهد پدرش آغاز و به عنوان میراثی به او رسیده بود، همچنان ادامه داشت
به طوری که بین قوای دو طرف چند بار در نواحی

شروان و
دربند

تلاقی روی داد «664 ق / 1265 - 6 م» تا این که عاقبت مرگ برکامی به این ماجرا خاتمه داد و اباقا به این ترتیب از یک کشمکش خانوادگی رهایی یافت.

مع هذا بلافاصله پس از این کشمکش، فتنه دیگری روی داد که آن

این کشمکش هم شدت گرفت به طوری که خراسان برای مدتی به دست رقیب افتاد «666 ق / 1267 - 8 م» به همین خاطر دفع شر مدتها به طول انجامید که در پی آن دشمنیها و سوءظنهایی را بین وی و برخی امیران مغول باعث شد.


شکست اباقا خان در شام و مصر

اباقا خان، که شکست عین جالوت را نمی‏توانست فراموش کند و
تلافی آن را برای نقشه‏های خود که شامل اتحاد با صلیبیها بود، لازم می‏دید، برای رفع اهانتی که از این شکست به حیثیت سپاه مغول وارد شده بود،

  • لشکر به شام ببرد.
اما از بَیبوس، حاکم مملوک مصر شکست خورد و به این ترتیب از پیشرفت بازماند «669 ق / 1270 م»،

علاوه بر این
  • در ابلستان، در ولایت کاپادوکیه نیز سپاه او نتوانست از ورود بَیبرس به قلمرو روم جلوگیری کند «675 ق / 1276 م».
اما این شکست به خیانت شحنه مسلمان وی، معین الدوله پروانه، که گفته می‏شد با بیبرس تبانی داشت، منسوب و به توقیف، محاکمه و اعدام او منجر شد.

  • جنگی هم که به فرماندهی برادر خود، منگو تیمور، در مصر به راه انداخت، پیروزی و نتیجه‏ای به بار نیاورد.
به علاوه قلاوون حاکم مملوک مصر، سپاه او را به شدت مغلوب و منهزم کرد. «رجب 680 ق / اکتبر 1271 م»

بدین گونه ایلخان مغول از اندیشه جبران واقعه عین جالوت مأیوس شد.
در اواخر عمر، اباقا خان، به خاطر سعایت مخالفان نسبت به شمس الدین جوینی صاحب دیوان، و برادرش عطا ملک جوینی، حاکم بغداد سوءظن پیدا کرد «679 ق / 1280 م»
به طوری که نفوذ آن خاندان در دربارش کاسته شد، اما منجر به سقوط آنها نشد.

عاقبت چندی بعد در محرم 681 ق / آوریل 1282 م، اباقا خان چشم از جهان فرو بست و پس از اباقا، برادرش تکودار جانشین او شد.



تعداد بازدید ها: 9641