• منشــــــاء
• طبقه بنـــــــدی
• اهمیت اقتصـــــــادی

گیاهان گلدار یکی از گروههای اصلی گیاهان نوین هستند و شامل انواعی می باشند که در اندامهای تناسلی خاصی به نام گل که درآنها تخمک یا برچه قرار دارد،تولید دانه می کنند.در سایر گیاهان دانه دار «Spermatophytes) که بازدانگان نامیده می شوند تخمک در گرده افشانی محصور نمی شود.

منشــــــاء

اولین شواهد نهاندانگان در فسیلهای متعلق به تقریبا" 140 میلیون سال پیش در دوران ژوراسیک ( 203-135میلیون سال پیش) نمایان شد. بر اساس شواهد کنونی به نظر می رسد که اجداد نهاندانگان و ژنتوفیتها در دوران تریاسه از هم جدا شدند( 220-202 میلیون سال پیش).گیاهان سنگواره ای با بعضی از خصوصیات قابل شناسایی نهاندانگان اما در اشکال نسبتا" ناچیز و ابتدایی در دوران ژوراسیک و اوایل کرتاسه پدیدار شدند ( 135-65 میلیون سال پیش). پراکندگی وسیع نهاندانگان در اواسط کرتاسه وجود دارد - هنگامیکه تنوع فراوانی از نهاندانگان درفسیلها دیده می شود( تقریبا" 100 میلیون سال پیش). به نظرمی رسد تا اواخر کرتاسه نهاندانگان گروه حاکم گیاهان روی زمین بودند وبسیاری ازگیاهان فسیلی قابل تشخیص که به خانواده های نوین تعلق دارند( مثل راش ، بلوط ،چنار و ماگنولیا) پدیدار شدند.

طبقه بنـــــــدی

گیاهان گلدار معمولا" در یک شاخه قرار می گیرند که سابقا" گیاه نهاندانه یا آنتوفیتا نامیده می شدند اما امروزه براساس نام طبقه ماگنولیا آنها را Magnoliophyta می نامند. وقتی نظرات درباره ارتباطات آنها تغییر کرد طبقه بندی آنها نیز دستخوش اصلاحات قابل توجهی گشت. سیستم Cronquist که Arthur Cronquistدر سال 1981 آنرا پیشنهاد کرد هنوز هم کاربرد زیادی دارد اما دیگرمنعکس کننده تبارزایی نمی باشد. اخیرا" یک توافق کلی در مورد چگونگی مرتب کردن گیاهان گلدارشروع به تکوین نموده است این طبقه بندی با روشAngiosperm Phylogeny Group می باشد که طبقه بندی موثری را از نهاندانـــــگان در سال 1998 منتشرکرده است ویک تحقیق جدیدتر و یکپارچه امروزی بصــــورت( APG(2003 منتشر شد.

گیاهان گلدار را بصورت سنتی به دو گروه دولپه ای و تک لپه ای تقسیم می کنند( به اختصار آنها را dicots و monocots می نامند). این تقسیم بندی عمدتا" براساس تعداد لپه ها یا رویانهایی موجود در دانه صورت می گیرد اما تفاوتهای دیگری هم وجود دارد. این گروهها معمولا" بصورت رده هایی ردیف می شوند که سابقا" آنها را دولپه ای و تک لپه ای می نامیدند ولی امروزه براساس نوع طبقه در هر مورد، طبقه Magnoliopsida و طبقه Liliopsida نامیده می شوند.

مطالعات اثبات نموده که تک لپه ایها ، تک تبار و دو لپه ایها دو تباری هستند. اما اکثریت به زیرگروهی به نام eudicotyledons یا tricolpates تعلق دارند که تمایزآنها بیشتربه علت شکل گرده می باشد. چون سیستمهای جدیدتراز گروههای دوتباری اجتناب می کنند ، ممکن است این گونه ها به شکل رده جداگانه Rosopsida یا منشعب درچندین رده متفاوت در نظر گرفته شوند. پس Magnoliopsida به دولپه ایهای بن روی یا palaeodicotyledons که گروهی است که امکان تقسیمات بیشتر آن نیزوجود دارد محدود می شود .

خانواده کاسنی که بیش از بیست هزار گونه مختلف ازآنها وجود دارد بزرگترین خانواده گیاهان گل دار را تشکیل می دهند گل های آنها در حقیقت خوشه ای از گلچه ها (گلهای کوچک) است گلچه های مرکزی لوله مانند بوده در حالیکه گلچه های بیرونی گلبرگهای تکی و بلندی دارند.

گوناگون ترین خانواده های گیاهان گلدار به ترتیب تعداد گونه ها عبارتند از:

1. آستراسیا ( خانواده گل مینا)25000 گونه
2. ارکیداسیا ( خانواده ثعلب)18000گونه
3. فاباسیا ( خانواده نخود)17000گونه
4. پوآسیا( خانواده غلات)9000گونه
5. روبیاسیا ( خانواده قهوه)7000گونه
6. یوفوربیاسیا ( خانواده شیرسک) 5000گونه
7. سایپراسیا ( خانواده جگن) 4000 گونه

در فهرست بالا ( که تنها نشان دهنده 7 خانواده بزرگ است) ارکیداسیا ، پوآسیا و سایپراسیا خانواده های تک لپه ای هستند و سایر آنها دولپه ای می باشند. تعداد تمام خانواده ها در ماگنولیافیتا بیش از 460 خانواده است.

اهمیت اقتصـــــــادی

گیاهان گلدار درصد بسیار بالایی از موارد غذایی اصلی انسان را تامین می کنند که یا مستقیما" مورد مصرف انسان است ویا بربعنوان غذای دام مورد مصرف قرار می گیرند. از میان کل خانواده های گیاهان گلدار، پوآسیا یا خانواده غلات مهمترین آنها است که بخش عظیمی از غذای دام را تشکیل می دهد « برنج ، ذرت ، گندم ،جو ، چاودار، جو دوسر ، ارزن ، نیشکر، ذرت خوشه ای) خانواده فاباسیا یا بنشن در رتبه دوم قرار دارد.همچنین سولاناسیا یا خانواده تاجریزی « سیب زمینی ، گوجه فرنگی و فلفل از بین سایر موارد) ، کیوکربیتاسیا یا خانواده خیار ( همچنین شامل کدو حلوایی و خربزه) ، براسیکاسیا یا خانواده خردل ( شامل شلغم روغنی و کلم) و اپیاسیا یا خانواده هویج از اهمیت زیادی برخوردارند. بسیاری از میوه های ما از خانواده مرکبات «روتاسیا) و روزاسیا ( خانواده گل سرخیان مثل سیب ، گلابی ، گیلاس ، زردآلو ، آلو و...) تامین می شوند.

در بعضی مناطق جهان گونه های جداگانه خاصی به علت کاربردهای متنوعشان از اهمیت زیادی برخوردار می باشند که نمونه آنها نارگیل «Cocos nucifera) جزایر مرجانی اقیانوس آرام است. مثال دیگر، زیتون مدیترانه «Olea europaea) می باشد.

بعلاوه ، گیاهان گلدار تامین کننده منابع اقتصادی به صورت چوب ، کاغذ ، الیاف « پنبه ، کتان و کنف و...) ، داروســــــــازی « دیژیتال ، کافور) ،گیاهان تزئینی و کاربردهای بسیار دیگر می باشد.