دید کلی
از دیر باز گوهرهای متنوعی در جهان طبیعت وجود داشته که در مسیر تاریخ مورد توجه قرار گرفته است. تمدنهای مختلف بر حسب نوع فرهنگی که دارند از آنها استفاده می‌کردند. از گوهرهای مختلف در کارهای تزئینی ، علمی ، صنعتی و ... بهره برداری می‌شود. برخی از گوهرهای معروف را در اینجا می‌آوریم.
طی دوره تاریخی ، الماس در بیشتر زمانها ، برجسته‌ترین مقام را به عنوان پرطرفدارترین
گوهر داشت. اما در میان پیشینیان ، گوهر کمیابی بوده است. پلینی در سال 100 پس از میلاد اظهار می‌دارد که الماس با ارزشترین
گوهر سنگها است، اما فقط پادشاهان آن را می‌شناسند. ارزش بالای الماس حاصل سختی بالا ، جلای درخشان و پراکنش بالای آن ( که در آن برق رنگهای طیفی ایجاد می‌کند ) است. افزون بر این ، در
اسیدها با
قلیاها کاملا انحلال ناپذیر است. به دلیل همین مقاومت است که به آن adamas ( از واژه‌ای یونانی به معنای شکست‌ناپذیر ) گفته می‌شد که بعدها واژه Diamond به معنی الماس از آن گرفته شد.
معروفترین الماسهای قدیمی ،
الماس کوه نور بوده که پس از تراش مجدد ، وزن آن به 108.83
قیراط رسید و اکنون جزو گوهرهای تاج پادشاهی بریتانیاست.
الماس مغول کبیر به وزن 180 قیراط که به تفصیل توسط
تاورنیه تاجر معروف فرانسوی در اواسط سده هفدهم توصیف شده پس از تاراج دهلی در سال 1739 ناپدید شد.
الماس آبی امید ( به وزن 45.52 قیراط ) که تاریخی طولانی از تراژدی و مصیبت به همراه داشته ، اکنون جایی را در وسط مجموعه گوهرهای
موسسه اسمیتسونین واشنگتن دی.سی اشغال می‌کند. بزرگترین الماس گوهری دنیا به نام
کولینان به وزن 3106 قیراط در سال 1905 در
آفریقای جنوبی کشف شد.
کانی بریل به عنوان یک گوهر به صورت بلورهای شفاف به رنگهای گوناگون یافت شده و به هر کدام از آنها نامی داده می‌شود. گوشنیت نوع بی‌رنگ ، مورگانیت نوع صورتی ، آکوامارین نوع سبز آبی فام و بریل طلایی نوع زرد آن است. این بریلها ، گوهرهای زیبایی هستند و فقط گونه سبز پر رنگ آن یعنی زمرد ، به عنوان یک
سنگ قیمتی رده بندی می‌شود. از روزگار باستان ، ارزش زیادی برای
زمرد قائل بودند و امروزه نیز ارزش آن می‌تواند مساوی یا حتی بالاتر از الماس یا یاقوت باشد.
این گوهرها که گونه‌هایی از
کرندم هستند، از روزگار باستان ارزش بسیار زیادی داشته و هرماه با الماس و زمرد به عنوان با ارزشترین گوهرها در نظر گرفته می‌شدند. نام ruby ( یاقوت سرخ ) از واژه لاتین Rubber به معنی سرخ گرفته شده است و Sapphir ( یاقوت کبود ) نیز از واژه لاتین Sapphires به معنی آبی گرفته شده و در آغاز به همه
گوهر سنگهای آبی اطلاق می‌شد. امروزه تمامی کرندومهای گوهری به استثنای رنگ سرخ آن را
سافیر می‌نامند. اما رنگ آن نیز بیان می‌شود برای مثال : سافیر زرد ، سافیر ارغوانی و غیره. در هر حال ، در تجارت گوهر ، سافیر به گونه آبی آن گفته می‌شود. یاقوتهای سرخ ، سایه‌های مختلفی از سرخ دارند، اما یاقوتهای سرخ سیر ( که به خون کبوتری معروف است ) بیشترین ارزش را دارد. گوهر سنگهای بی‌عیب با این رنگ به ندرت وزنی بیش از سه قیراط دارند و سنگهای با وزن بیش از 10 قیراط بی‌نهایت کمیاب است.
اپال قیمتی فاقد سختی بالا ، شفافیت و درخشندگی بسیاری از گوهرهای مهم دیگر است، اما حتی بدون این خواص نیز ارزش بالایی دارد. ارزش بالای اپال قیمتی ، خاصل زیبایی ظریف ناشی از نمایش درونی رنگهای براق در آن است. اپال قیمتی ، نامهای مختلفی دارد مانند اپال سیاه ( که بازی رنگ سیاه درخشانی از درون آن خارج می‌شود ) و اپال آتشی که در آن زمینه‌ای نیم شفاف ، رنگهای سرخ تا نارنجی ایجاد می‌کند ) مجاریهای زیبایی روی اپال انجام شده است اما به صورت گوهر ، محدب تراشیده می‌شود.
واژه پشم ( ژاد ) به دو کانی متفاوت اطلاق می‌شود:
ژادئیت ( یک نوع پیروکسن ) و
ترمولیت +
اکتینولیت ( نوعی آمفیبول که نفریت هم نامیده می‌شود). این دو کانی بسیار سفت بوده و به طور کلی رنگی سبز دارند.
رایجترین کریزوبریلها با سایه‌های زرد ، سبز یا قهوه‌ای یافت می‌شوند. سختی بالای این کانی ( 8.5 ) شفافیت و رنگ دلپذیر آن باعث شده که کریزوبریل گوهر مطلوبی شود. در هر حال گونه کمیابتر آن یعنی
چشم گربه و
الکساندریت معروفتر و با ارزشتر است.
قرنها بود که در مورد کاربرد نام توپاز اشتفاههایی رخ می‌داد که البته هنوز هم بین گوهرسازان و عامه این اختلاف وجود دارد. بدون شک پیشینیان این واژه را برای اولیوین گوهری یعنی زبرجد به کار می‌بردند که از
جزیره زبرجد در
دریای سرخ به دست می‌آمد. در بیشتر مواقع توپاز ، بی‌رنگ بوده اما می‌تواند صورتی ، سرخ ، نارنجی ، سبز فام ، آبی کمرنگ یا قهوه‌ای نیز باشند. افزون بر این ، برخی توپازهای بی‌رنگ را می‌توان با تابش دهی و سپس گرما دادن به رنگ آبی دریایی سیر در آورد. بیشتر این توپازها از
برزیل که منشا بیشتر توپازهای قیمتی می‌باشد به دست آمده است.
کوارتز به دلیل کمیابی یا ارزش بالا در فهرست کانیهای گوهری مهم قرار نگرفته است، بلکه قرار گرفتن آن در این لیست به دلیل گونه‌های متداول و فراوان گوهری آن است. کوارتز به احتمال زیاد نخستین کانی‌ای بود که انسان اولیه از آن برای تزئین خود استفاده کرد و از آغاز تاکنون جای خاصی در میان دیگر گوهرها به خود اختصاص داده است. دست کم نیمی از 12
گوهر سنگ بکار رفته در زره کاهن اعظم گونه‌هایی از کوارتز بوده‌اند.
فیروزه گوهری است باستانی که ارزش آن به دلیل رنگ آن می‌باشد. قدیمی‌ترین معادن فیروزه در سرابیت الخادم در
شبه جزیره سینا واقع بوده که زمان آن به 4000 سال پیش از میلاد باز می‌گردد و بدون شک فیروزه‌های
گردنبند ملکه زر ( Queenzer ) ملکه سلسله اول مصر ، از این مکان فراهم شده است.
گونه سبز زیتونی و گوهری الیوین ، امروزه به عنوان پریروت ( زبرجد ) شناخته می‌شود، اما تا همین اواخر به آن کریزوتیل ( مترادف الیوین ) و زمرد شب گفته می‌شد.
زیرکن گوهری شرقی است که قرنهای زیادی است که از شنهای گوهردار
سریلانکا و
هندوستان و
چین به دست می‌آید. در این مناطق به صورت
بلورهای آبرفتی به رنگهایی با سایه سرخ یا قهوه‌ای بازیافت می‌شد، اما می‌تواند به رنگ سبز ، خاکستری یا بی‌رنگ نیز باشد.
مباحث مرتبط با عنوان
