تاریخچه ی:
کلسیت
کلسیت
!ریشه لغوی
نام کلسیت از کلمه لاتین کالکس (Calx) به معنی آهک سوزان گرفته شده است.
!سیستم تبلور
کلسیت در سیستم تریگونال ، رده اسکالنوئدریک متبلور میشود. دارای بلورهای درشت و مشخص و یا بصورت تودههای دانهای میباشد. فرمهای رومبوئدر و اسکالنوئدر کلسیت فراوانتر است. دارای ماکلهای گوناگون و متنوع نیز میباشد.
!ساختار کلسیت
ساختار کلسیت بهصورت رومبوئدر است و در آن یونهای کلسیم و بنیان (CO3)2- بهطور یک درمیان قرار دارند. در بنیان CO3 هر کربن به وسیله سه اکسیژن ، به صورت مثلث احاطه شده است و مثلثها در صمغههای عمود بر محور C قرار دارند. این ساختار را میتوان با شبکه تبلوری نمک طعام مقایسه نمود که در آن یونهای کلسیم در موقعیت یونهای سدیم ، و مثلثهای CO3 در موقعیت مکانی یونهای Cl قرار دارند.
!مشخصات ماکروسکوپی کلسیت
*کلیواژ :
دارای کلیواژ کامل موازی با سطوح رومبوئدری (1011) است و زاویه بین سطوح کیلواژ 4 درجه میباشد. در اثر کلیواژ کلسیت به آسانی بهصورت متوازی السطوح لوزی میشکند.
*سختی :
سختی کلسیت در سطح کلیواژ 3 میباشد و در سطوح دیگر 2.5 است. که به آسانی توسط چاقو خط بر میدارد ولی توسط ناخن خط بر نمیدارد.
*رنگ :
رنگ آن سفید یا بیرنگ است، اما در اثر وجود بعضی ناخالصیها میتواند به رنگهای بز ، زرد ، آبی و حتی قهوهای تا سیاه نیز دیده شود، رنگ خاکه آن نیز بیرنگ است.
*ماکل :
ماکل در بلورهای کلسیت بصورت فراوان دیده میشود. فراوانترین آنها با سطح ماکل (0001) است که در این صورت شبیه به دیتری گونال پایرامیدال میباشد. همچنین ماکل پلی سنتتیک ، ماکل قلبی شکل و پروانهای نیز در آن دیده میشود.
*فرم :
کلسیت علاوه بر فرمهای بلوری ، به صورت دانهای ، ساقهمانند ، رشتهای ، استالاکتیتی و تودهای نیز تشکیل میشود.
*خاصیت مشخصه کلسیت :
کلسیت در اسیدها ، حتی در حالت سرد ، با ایجاد گاز CO2 ، به آسانی حل میشود. اگر کمی اسید کلریدریک دقیق و سرد روی کلسیت بریزیم با آن واکنش داده و میجوشد.
!مشخصات میکروسکوپی کلسیت
*نور طبیعی :
کلسیت در نور طبیعی بیرنگ است؛ اما بعضی اوقات به صورت مهالود دیده میشود. گاهی به صورت االیتی یا اسفرولیتی دیده میشود. کلیواژ کامل ان به موازات سطح (1011) به صورت دو سری متقاطع با زاویه 74ْ.55' دیده میشود. گاهی دارای جدایش به موازات سطح (0112) میباشد، که بهخاطر ماکل است. برجستگی بلور از جهات گوناگون ، متفاوت است. از اینرو برجستگی ضعیف تا متوسط ، منفی یا مثبت دارد. مقاطع موازی با سطح (0001) برجستگی ثابت دارد.
*نور پلاریزه :
بیرفرژانس فوقالعاده قوی دارد و رنگهای تداخلی ان رنگهای سفید سریها فوقانی میباشد. خاموشی نسبت به اثر کلیواژ متقارن است. ماکل پلیسنتتیک زیاد دیده میشود. تیغههای ماکل به ویژه ارکلیستها تولید شده در اثر دگرگونی بهطور معمول موازی با قطر بزرگ لوزی است؛ اما گاهی نسبت به آن مایل دیده میشود. این تیغهها اغلب خیلی ظریف هستند و تیغههای ماکل به علت نازکی زیاد از خود رنگ تداخلی سری اول را نشان میدهند.
*نور متقارب :
یک محوری منفی است و اغلب دوایر رنگین دارد. گاهی به صورت دو محوری دیده میشود.
!نحوه و محل پیدایش کلسیت
کلسیت یکی از کانیهای فراوان سنگهای رسوبی و دگرگونی است. سنگ آهک ، تراورتن و مرمر فقط از کلسیت ساخته شدهاند. حدود 50 درصد ترکیب مارنها ، کلسیت است. بخش اعظم ماسهسنگهای آهکی را کلسیت میسازد. کلسیت در سنگهای آذرین بیرونی بهطور ثانوی تشکیل میشود. اسکلت آهکی موجودات زنده ممکن است کلسیتی باشد. گل سفید یک نوع آهک متخلخل و نرم و خاکی است که از پوسته آهکی روزن داران تولید شدهاست. مرمر اونیکس یک نوع آهک است که از رشتههای ظریف کلسیت ساخته شدهاست. تراورتن نیز کلسیت است که در محل چشمههای آهکی تشکیل میشود. در ایران سنگهای اهکی که از کلسیت همراه با ناخالصی تشکیل شدهاند، بسیار فراوان است و تقریبا در همه استانها وجود دارد.
!کاربرد کلیت
کلسیت به صورت سنگ آهک در صنایع سیمان و کارخانجات آهکپزی بهمقدار زیاد مصرف دارد. در صنایع شیمیایی مانند کارخانه قند ، برای تصفیه جداسازی ترکیبات فسفاتی و اسیدهای آلی ، در صنایع نفت برای خنثی کردن ترکیبات آلب ، سولفیدها و بی اثر ساختن گاز ایندرید سولفوره و تهیه گریس ویژه بکار میرود. در کارخانههای ذوب فلزات ، به عنوان کمک ذوب ، در صنایع رنگ به عنوان پرکننده ، و نیز در صنایع چرم ، برای جدا کردن مو و پشم استفاده میشود. همچنین به صورت پودر مل در نقاشی و نیز در خمیردندان ، لاک ، عطر و لاستیکسازی مصرف میشود. در صنایع ساختمانی به عنوان سنگ نما به نام مرمریت یا تراورتن ، سنگ چینی ، مرمر و نیز در بتن به صورت سنگدانه مصرف میشود. انواع شفاف آن به نام اسپات دیسلند قبلا در ساخت وسایل نوری ، از جمله نیکل ، برای ولید نور پلاریزه به کار میرفت. اما امروزه به جای آن از صفحات پولاروید استفاده میشود.