__کروماتوگرافی ژلی Gel Cromatography__

!اطلاعات اولیه
در مطالعات ((کروماتوگرافی جذب سطحی|جذب سطحی)) بر روی سیلیکاتل و ((کربن فعال)) اثرات ((الک مولکولی)) با موادی که ((جرم مولکولی)) بالایی دارند، مشاهده شده است. جداسازی‌های مبتنی بر الک کردن ، مولکولی را می‌توان بر روی اجسام بی‌بار در ((جریان الکترو اسمزی|جریان مهاجرت الکترو اسمزی)) از داخل ژل‌ها انجام داد. این اساس جداسازی‌های را که مبتنی بر اندازه‌های نسبی مولکول‌ها هستند، تشکیل می‌دهند و از اصطلاح صاف کردن به وسیله ((ژل)) استفاده می‌شود.
!سیر تحولی رشد
در سال 1954 ((مولد وسینچ)) نشان دادند که جداسازی‌ها مبتنی بر الک کردن مولکولی را می‌توان بر روی اجسام بی‌بار از داخل ژل‌ها انجام داد. در سال 1959 __پورات__ و __فلودین__ اصل معینی را ارائه دادند و از اصطلاح ، صاف کردن بوسیله ژل برای شرح روش خودشان در مورد جداسازی مواد مولکول‌هایی با منشا زیستی در سیستم‌های آبی بوسیله ((ژل‌ پلی‌ساگارید|ژل‌های پلی‌ساگارید)) استفاده کردند. ولی __دترمان__ در سال 1964 پیشنهاد کرد که کروماتوگرافی ژلی ، عمومی‌ترین اسم برای این شیوه است.
!نکات قابل توجه این روش
در کروماتوگرافی ژلی ، فاز ساکن از یک قالب بسپار متخلخل تشکیل شده که منفذهای آن به وسیله ((حلال|حلالی)) که به عنوان فاز متحرک به کار می‌رود کاملا پر شده است. اندازه سوراخ بسیار مهم است چون اساس جدایی بر این است که مولکولی‌های بزرگتر از یک اندازه معین اصلا وارد سوراخ‌ها نشوند و تمام یا قسمتی از سوراخ‌ها برای ورود مولکول‌های کوچک‌تر آماده است. جریان فاز متحرک موجب می‌شود که مولکول‌های بزرگتر بدون برخورد با مانعی ، بدون نفوذ در قالب ژل از ستون عبور کنند، در حالی که مولکول‌های کوچک‌تر بر حسب شدت نفوذ آنها در ژل در ستون نگه داشته می‌شوند.
!خروج اجزای مخلوط
بدین ترتیب اجزای مخلوط به ترتیب جرم مولکولی نسبی از ستون خارج می‌شوند، ابتدا بزرگترین ((مولکول)) خارج می‌شود. ترکیباتی که اصلا وارد ژل نمی‌شوند از یکدیگر جدا نمی‌شوند و همچنین مولکول‌های کوچکی که کاملا در ژل نفوذ می‌کنند از یکدیگر جدا نمی‌شوند. مولکول‌های کوچکی که کاملا در ژل نفوذ می‌کنند از یکدیگر جدا نمی‌شوند. مولکول‌های با اندازه متوسط بر حسب درجه نفوذ آنها در قالب در ستون نگه داشته می‌شوند. اگر مواد ترکیب شیمیایی مشابه داشته باشند به ترتیب جرم مولکولی نسبی از ستون شسته می‌شوند.
!مقایسه با ((کروماتوگرافی تقسیمی))
از اثرات جذب سطحی بر روی سطح ذرات ژل معمولا می‌توان صرف نظر کرد و در نتیجه کروماتوگرافی ژلی را می‌توان به عنوان نوعی کروماتوگرافی تقسیمی در نظر گرفت. مایع موجود در داخل قالب ژل ، فاز ساکن و شوینده سیالی که بقیه ستون را پر می‌کند فاز متحرک را تشکیل می‌دهند به عبارت دیگر ، یک ستون تقسیمی داریم که در آن دو فاز مایع ، متحرک و ساکن ، ترکیب یکسانی دارند.
!ماهیت ژل کروماتوگرافی
ژل باید تا حد ممکن از نظر شیمیایی بی‌اثر و از نظر مکانیکی تا حد امکان پایدار باشد. مواد ژلی بصورت دانه تهیه می‌شوند و لازم است همانند ((رزین تبادل یونی|رزین‌های تبادل یونی)) ، اندازه ذرات نسبتا یکنواخت باشد و تخلخل یکنواختی داشته باشد.
!نمونه
((گرانروی)) نمونه مهم است و نباید از دو برابر گرانروی شوینده بیشتر باشد. حجم نمونه نیز مهم است. هر قدر حجم نمونه کمتر باشد کاهش غلظت هر جز در محلول خارج شده بیشتر خواهد بود. این اثر رقیق شدن در تصمیم‌گیری در مورد اندازه‌های ستون و نمونه باید مد نظر قرار گیرد.
!کاربرد کروماتوگرافی ژلی
با اینکه این روش بیشتر برای جداسازی‌هایی در مقیاس کوچک در کارهای تحقیقاتی و تجزیه‌های روزمره بکار می‌رود ولی کاربردهایی نیز در مقیاس بالاتر در تولیدات صنعتی دارد. کروماتوگرافی ژلی ابتدا برای ((جداسازی مواد)) مولکول‌های بزرگی که منشا زیستی دارند مانند پروتئین‌ها ، ((پلی‌ساکارید|پلی‌ساکاریدها)) ، ((اسید نوکلئیک|اسیدهای نوکلئیک)) ، آنریم‌ها بکار رفت و هنوز هم بیشترین کاربرد این روش در همین زمینه‌ها است.

اخیرا جداسازی مواد و بررسی ((بسپار مصنوعی|بسپارهای مصنوعی)) حدود کاربرد این روش را افزایش داده‌اند و این روش قسمت مهمی از تکنولوژی بسپارها شده است. نمک‌زدایی از محلول‌ها برای مثال از ((انواع پروتئین|پروتئین‌ها))، یکی از کاربردها‌ی مهم محیط‌های ژلی است.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((بسپار مصنوعی))
*((جریان الکترو اسمزی))
*((جداسازی مواد))
*((روشهای جداسازی))
*((رزین تبادل یونی))
*((ژل))
*((ژل‌ پلی‌ساگارید))
*((کروماتوگرافی))
*((کروماتوگرافی تبادل یونی))
*((کروماتوگرافی تقسیمی))
*((کروماتوگرافی جذب سطحی))
*((کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا))
*((کروماتوگرافی گاز - مایع))
*((گرانروی))