ویتامین B12 نیز
کوبالامین نامیده میشود. برای کمک به رشد و عملکرد طبیعی سلولهای بدن نیاز روزانه به مصرف این ویتامین داریم. مخصوصاً این ویتامین برای سلامت
مغز استخوان (جایی که سلولهای خونی تشکیل میشود) و سیستم عصبی ، مهم و ضروری است. مصرف ناکافی این
ویتامین منجر به یک بیماری به نام
کم خونی پرنیشیوز میشود که منجر به دریافت ناکافی اکسیژن توسط سلولها و ایجاد اختلالات سیستم عصبی میشود. افراد پا به سن گذاشته بیشتر در معرض خطر
کم خونی پرنیشیوز هستند زیرا افزایش سن باعث کاهش میزان ویتامین B12 دریافتی از طریق غذا میشود.
این ویتامین بسیار حساس است و به سرعت تخریب می شود . تحمل نور ، حرارت و مواد
اسید ی و
قلیایی را ندارد . حتی در بدن هم به سرعت تخریب می شود . در حقیقت اگر وسیله خاصی برای انتقال آن به خون وجود نداشت ما اصلاً ویتامین B12 دریافت نمیکردیم.
اما این وسیله خاص
با خوردن غذای حاوی این ویتامین و ورود آن به دهان همزمان یک عامل پروتئینی ترشح می شود که به ویتامین B12 متصل می شود و محافظت از آن را تا ابتدای روده بر عهده می گیرد . در مرحله بعد باز هم محافظ دیگری ، به نام فاکتور داخلی Intrensic factorوجود دارد که یک عاملی پروتئینی ، برای محافظت از ویتامین B12 در برابر محیط های اسیدی و قلیایی به شمار می رود . فاکتور داخلی مثل گاردی محکم ، ویتامین B12 را صحیح و سالم تا دیواره روده رسانده و آنرا به خون منتقل می کند . در خون نیز 2 عامل دیگر موجود است که دست ویتامین B12 را گرفته به کبد ، استخوانها و سایر اندامها می برد.
نقش ویتامین B12
- ویتامین B12 در تولید سلولهای بدن نقش دارد و نقش آن مانند اسید فولیک، شرکت در همانند سازی ژن های هسته سلول است . تکثیر سلولی در دستگاه گوارش ، مغز استخوان و بافت عصب با کمک ویتامین B12 صورت می گیرد . اگر ویتامین B12 دریافت نکنیم ظرف حدود یکسال ذخیره موجود در کبد تمام شده و تولید سلولی در اندامهای یاد شده دچار اختلال می شود .
- ویتامین B12 در دستگاه گوارش به تولید سلولهای مخاطی دیواره کمک می کند. اگر ویتامین B12 نباشد زبان متورم و سرخرنگ می شود و اختلالات گوارشی مثل اسهال بروز می کند .
- ویتامین B12 در مغز استخوان موجب تولید سلولهای خونی می گردد، در صورت کمبود ویتامینB12 ، ژنهای موجود در گلبولهای قرمز بزرگتر از حد طبیعی شده ، زود از بین می روند و فرد مبتلا به کم خونی مگالوبلاستیک می شود .
- ویتامین B12 در بافت عصبی نقش تولید سلولهای رشته های عصبی را عهده دار است. کمبود ویتامین B12 اختلالات عصبی را به همراه دارد که کرخی و لرزش بدن است و سوزش در پاها نیز احساس می شود .
- در صورتیکه تعدادی ازعلائم کمبود B12 ، در شما بروز کرد به پزشک مراجعه کرده و با آزمایش خون میزان ویتامین B12 و اسید فولیک خونتان را کنترل کنید .
- مهمترین استفاده ویتامین B12 در درمان علایم و نشانه های کم خونی پرنیشوز است. این علایم شامل: ضعیفی، رنگ پریدگی، نشانه های عصبی نظیر سوزن سوزن شدن و سوزش دست ها و پاها، عدم تعادل، گیجی از دست دادن حافظه و کج خلقی است.
- تحقیقات اخیر مشخص کرده است که ویتامین B12 در جلوگیری از بیماریهای قلبی دخالت دارد. افرادی که ترکیبی از اسید فولیک، ویتامین B12 و ویتامین B6 استفاده می کنند سطح خونی پایینی از هوموسیستئین (که به نظر می رسد مرتبط با خطر بیشتر برای بیماری قلبی باشد) دارند.
کمبود ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 در افرادی که رژیم گیاهی Megaloblastic animiaصرف دارند و
شیر و
تخم مرغ نمی خورند ، بروز می کند زیراویتامین B12 فقط درمنابع غذایی حیوانی موجود است . در افراد کهنسال که ترشح اسید
معده و فاکتور داخلی کاهش می یابد ، کمبود ویتامین B12 عارض می شود ، در واقع رنگ زرد چهره، زبان سرخ و ناتوانیهای عصبی را در نتیجه این کمبود می دانند . میزان مورد نیاز بدن یک فرد بزرگسال 2 میکرو گرم است که در زمان بارداری و شیر دهی نیاز فرد بیشتر می شود . افرادی که جراحی معده انجام داده اند و بخشی از معده ، تمام معده یا قسمت انتهای
روده آنها ( ایلئوم ) برداشته شده است ، و کسانی که از قرصهای درمان کننده زخم
دستگاه گوارش استفاده می کنند بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 هستند .
منابع غذایی
البته معمولا در پروسه پخت مواد غذایی 70 درصد از ویتامین از دست می رود ؛ به کار گیری روش مناسب پخت بسیار مهم است ، برای پخت هرگز نباید از
جوش شیرین استفاده کرد .
ویتامین B12 در غذاهای حاوی
پروتئین حیوانی وجود دارد. غنی ترین منبع این ویتامین
جگر و
قلوه است. دیگر منابع خوب برای این ویتامین شامل
شیر،
تخم مرغ،
ماهی و
پنیر است.
اشکال دیگر
ویتامین B12در فرم ویتامینی
سیانوکوبالامین نیز یافت میشود. ویتامینB12 به صورت قرص، ژل یا در
مولتی ویتامین (قابل جویدن و به صورت قطره مایع)، فرم
B کمپلکس یا به تنهایی وجود دارد.
نحوه مصرف
برای جلوگیری از اختلالات ناشی از کمبود ویتامین B12، بزرگسالان باید روزانه 2 میکروگرم از این ویتامین استفاده کنند. افرادی که رژیم غذایی شان شامل گوشت، شیر و دیگر فرآورده های لبنی است، میزان نیاز روزانه آنها برطرف شده نیازی به مصرف مکمل ویتامینی ندارند. گیاهخوارانی که فرآورده های پروتئین حیوانی مصرف نمی کنند مکمل های ویتامینی را ترجیحاً بعد از غذا باید مصرف کنند. خانم های حامله 2/2 میکروگرم از ویتامینB12 و خانم های شیرده 6/2 میکروگرم از این ویتامین روزانه باید مصرف کنند. قبل از دادن هرگونه مکمل ویتامین B12 به بچه ها با پزشک مشورت کنید. افراد پا به سن گذاشته روزانه بیش از 2 میکروگرم ویتامین B12 نیاز دارند زیرا توانایی جذب ویتامین B12 با افزایش سن کاهش می یابد. افراد مسن باید در مورد میزان مصرف روزانه این ویتامین با پزشک مشورت کنند.
موارد احتیاط
ویتامین B12 غیرسمی است، اما در مصرف بیش از 2 میکروگرم آن در روز، اثر مفید شناخته شده ای وجود ندارد.
تداخل های احتمالی
جذب ویتامین B12 باممصرف
مت فورمین که برای درمان افزایش
قند خوناستفاده میشود، کاهش می یابد. همچنین مصرف زیاد
ویتامین C نیز(500 میلی گرم یا بیشتر) باعث تخریب این ویتامین میشود.
در صورت ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
- مصرف مکمل یا تزریق ویتامین B12 طبق دستور پزشک ضروری است .
- در رژیم غذایی خود مواد حاوی ویتامین B12 فراوان تغذیه کنید .
- مصرف دیگر مکمل های ویتامینی بیش از نیاز ( ویتامین C ویتامین B) نیز می تواند موجب کاهش ویتامین B12 در بدن شود .
تأمین ویتامین B12 بدن
با خوردن غذایی که ، دارای 100 گرم
گوشت قرمز یا 200 تا 300 گرم گوشت مرغ است و مصرف 2 لیوان
شیر یا ماست درروز ، ویتامینB12 مورد نیاز ما تأمین می شود .
بانوان باردار و افراد مسن نیز با مصرف مرتب جگر می توانند ، ویتامین B12 مورد نیازشان را تأمین کنند
