واقعه حره از جنایات بزرگ امویان پس از به شهادت رساندن امام حسن (علیه السلام) واقعه حره می باشد. این واقعه مربوط به شورش مردم مدینه در بیست و ششم یا بیست و هفتم ذیحجه سال 63 هجری قمری است که توسط سپاه شام به خاک و خون کشیده شد.
سه علت اصلی برای این شورش بر شمرده اند که هر سه مطرح بوده است:
1. بیعت بسیاری از مردم با
عبدالله بن زبیر که آن زمان در مکه بود و ادعای خلافت داشت .
2. زمانی که عثمان بن محمد والی مدینه گردید، یکی از مأموران
یزید بن معاویه برای بردن اشیای برگزیده و گرانبهای
بیت المال به مدینه آمد تا آنها را برای یزید ببرد. گروهی از مردم از بردن آن اموال، که حق خویش می دانستند، جلوگیری کردند و این منجر، شورش مردم و اخراج امویان از شهر گردید .
3. گروهی از بزرگان مدینه به شام نزد یزید رفتند، اما وقتی باز گشتند شروع به بدگویی از یزید کرده و اعمال ناپسند او را اعلام کردند که: دین ندارد، مشروب می خورد، بر طنبور می کوبد و با سگان بازی می کند. لذا گفتند که حاضر به اطاعت از او و پذیرش امامتش نمی باشند.
باید گفت که مردم مدینه که شریک در قتل
عثمان بودند، مورد انتقاد بنی امیه بودند متقابلاً بنی امیه بودند که مانند خلیفه دوم به مردم مدینه توجه نشان نمی دادند، نیز مورد قبول آنها نبودند. ظهور ابن زبیر در صحنه سیاسی و ضعف بنی امیه در حجاز پس از واقعه کربلا، زمینه شورش مردم مدینه را فراهم کرد. یزید در آغاز کوشید تا توسط کسانی چون عبدالله بن جعفر و نعمان بن بشیر، مردم مدینه را به آرامش و اطاعت از خلیفه دعوت کند، اما مردم نپذیرفتند .
شورشیان، امویان و یاران آنها را که تقریباً حدود هزار نفر بودند، در خانه
مروان بن حکم محاصره کردند و پس از آن با خفت و خواری از شهر بیرون راندند، البته با آنها شرط کردند که اگر قسم یاد کنند که همراه سپاه شام باز نگردند، اجازه می دهند که از شهر خارج شوند. امویان شهر پذیرفتند گرچه افرادی چون مروان بعداً عهد خود را پایمال کردند .
رهبر این شورشیان، عبدالله حنظله غسیل الملائکه، از طرف ابن زبیر حاکم مدینه گردید. یزید سپاهی را به سمت مدینه فرستاد، فرماندهی این سپاه با مسلم بن عقبه که به دلیل اینکه کشتار زیادی کرد، به« مسرف» شهرت یافت .
سپاه او حدود 5 هزار نفر بیشتر بوده است به سپاهیان که اهل شام بودند، گفته شده بود که پس از پیروزی می توانند به غارت شهر بپردازند و آنچه را می خواهند، از خانه های مردم تصاحب کنند، به علاوه سهمیه شان از بیت المال را دادند و صد دینار اضافی نیز به آنها پرداخت کردند .
مردم مدینه در ورودی شهر در محلی که رسول خدا خندق کنده بود یعنی فاصله بین حره شرقی و غربی خندقی حفر کردند تا بتوانند از شهر دفاع کنند، رهبران آنها عبدالله مطیع، معقل بن سنان و در رأس آنها عبدالرحمن حنظله بود که در حین درگیری خود و فرزندانش کشته شدند، زمانی که سپاهیان شام به مدینه رسیدند، با مشورت عبدالملک مروان که او نیز همراه سایر بنی امیه از شهر اخراج شده بود در منطقه حره مستقر شدند و به کمک مروان توانستند با وعده های مالی، گروهی از بنی حارثه را فریب داده و از طریق آنها به داخل شهر و درگیری آنها، کمتر از یک روز به طول انجامید و پس از آن شهر به تصرف شامیان در آمد .
طبق وعده یزید، سه روز اموال شهر برای سپاهیان شام سپاهیان حلال شمرده شد و آنها از هیچ جنایتی فروگذار نکردند. در این میان علاوه بر کشته شدن زیادی، به بسیاری از نوامیس نیز تجاوز شد. مسلم بن عقبه بسیاری از اسیران را که شامل تعدادی از قریشیان بودند، به قتل رساند و در میان مقتولین کسانی از میان صحابه پیامبر بودند.
در تعداد کشته ها اختلاف است و از شش هزار تا ده هزار نوشته اند. در جریان حره تنها انصار نبودند که مورد کینه امویان قرار گرفتند، بلکه تعدادی از خانواده های مهاجرین نیز از بین رفتند. در اینجا ذکر 2 نکته ضروری است:
1. علاوه بر دلایلی که موجب حمله امویان شد. باید در نظر داشت که مردم مدینه در سال سی و شش هجری در قتل عثمان شرکت داشتند و بنی امیه که سرمایه گذاری زیادی در مورد عثمان کرده بودند و مردم مدینه را از مقصرین اصلی می شناختند، واقعه حره را پاسخی به قتل عثمان عنوان کردند .
2.مساله دوم قوت اصل« اطاعت از خلیفه» و رومیان و شامیان بود، به طوری که امویان مردم شام را نخست به آن پای بند کرده بودند. در جریان روانه ساختن آنها به مدینه، از چنین بهانه ای برای فرو فرستادن و تحریک آنها استفاده شد. سپاه شام پس از قتل و غارت مردم مدینه روانه مکه شدند تا این زبیر و یاران او را نیز به همین سرنوشت دچار سازدند.
مسلم بن عقبه در نیمه راه جان داد و طبق دستور یزید کار به دست« حصین بن نمیر» افتاد. او به سوی مکه رفت و مدت چند ماه آنجا را محاصره کردند و از روی کوهها با منجنیق به حرم خدا سنگهایی آتشین پرتاپ می کرد. سرانجام خبر مرگ یزید به سپاه شام رسید و آنها محاصره شهر را رها کردند و بازگشتند.
منابع :
تاریخ خلفا، ص 50 الی 570
