نگاهی دیگر به نتایج حمله ی مغول
البته تهاجم مغول باعث شد که
- از اهمیت ماوراءالنهر به عنوان یک مرکز اسلامی بسیار کاسته شود.
بالاتر از همه،
- بغداد به سرعت از یک مرکز خلافت و ام القرای اسلامی به مقام یک شهر کوچک ایالتی تنزل کرد.
از سوی دیگر،
- در دره نیل، شهرها دست نخورده باقی ماند و مردم به هیچ وجه در معرض قتل و غارت قرار نگرفتند، در نتیجه قبطیان مسیحی بر سر جای خود باقی ماندند.
- سازمانهای تعلیمی اسلام به ویژه الازهر، که مدرسه اهل سنت شده بود، اکنون میتوانست به راحتی به فعالیت خود ادامه دهد و دره نیل را به صورت مرکز روحانی اسلام عربی در سدههای آینده درآورد. تأثیر این امر در شمال آفریقا نیز احساس میشد. *مقارن این اوضاع و احوال، یک اسلام ایرانی دوش به دوش و با حقوق مساوی و برابر با اسلام عربی وجود پیدا کرد و حتی در آناتولی و هند، مراکز فرهنگی و اسلامی مشابهی به زودی تأسیس شد.
