منو
 کاربر Online
945 کاربر online
Lines: 1-121Lines: 1-133
 V{maketoc} V{maketoc}
 !نظام مالیاتی در عهد ایلخانان  !نظام مالیاتی در عهد ایلخانان
 «758 - 616 ق / 1357م»  «758 - 616 ق / 1357م»
 !!حضور ایلخانان در ایران !!حضور ایلخانان در ایران
 هجوم ((مغول)) به ایران، ویرانی و تخریب شهرها و نهادها و زیر ساختارهای اقتصادی، به ویژه کشتار فجیع و بی اندازه مردمان، اثرات مخربی در نظام اقتصادی و معیشتی ایران پدید آورد که برخی از نتایج آن برای چندین سده پس از این حمله دامنگیر نظام اجتماعی ایران بود.  هجوم ((مغول)) به ایران، ویرانی و تخریب شهرها و نهادها و زیر ساختارهای اقتصادی، به ویژه کشتار فجیع و بی اندازه مردمان، اثرات مخربی در نظام اقتصادی و معیشتی ایران پدید آورد که برخی از نتایج آن برای چندین سده پس از این حمله دامنگیر نظام اجتماعی ایران بود.
 آمدن دوباره ((مغولان)) به ایران پس از چهل سال از هجوم نخستین و تشکیل سلسله ((ایلخانان)) که به هر صورت نظام سیاسی و دیوانی آن می‏بایست با تأمین مخارج از طریق خراج و مالیات دوام می آورد، بر پیچیدگی شرایط اقتصادی ایران افزود.  آمدن دوباره ((مغولان)) به ایران پس از چهل سال از هجوم نخستین و تشکیل سلسله ((ایلخانان)) که به هر صورت نظام سیاسی و دیوانی آن می‏بایست با تأمین مخارج از طریق خراج و مالیات دوام می آورد، بر پیچیدگی شرایط اقتصادی ایران افزود.
 حتی چهل سال وقفه در آمدن دوباره این مهاجمان نتوانسته بود، درمانی بر آلام و زخمهای کهنه مردمان باشد.  حتی چهل سال وقفه در آمدن دوباره این مهاجمان نتوانسته بود، درمانی بر آلام و زخمهای کهنه مردمان باشد.
 تمدنی فرو پاشیده و مضمحل شده،  تمدنی فرو پاشیده و مضمحل شده،
 نظام دیوانی از میان رفته،  نظام دیوانی از میان رفته،
 کاهش شدید نفوس و نیروی کار،  کاهش شدید نفوس و نیروی کار،
 شخصیت و حیثیث انسانی که به وحشیانه‏ترین وجه لگدکوب مهاجمان شده بود و میل به زندگی، سازندگی، کار و کوشش  شخصیت و حیثیث انسانی که به وحشیانه‏ترین وجه لگدکوب مهاجمان شده بود و میل به زندگی، سازندگی، کار و کوشش
 را منکوب ساخته بود،  را منکوب ساخته بود،
 عدم وجود امنیت و  عدم وجود امنیت و
 نابودی اقشار متفکر، کاردان و روشنفکر،  نابودی اقشار متفکر، کاردان و روشنفکر،
 تنها گوشه‏ای از اوضاع نابسامان آن دوران را می‏تواند به تصویر کشد. افزون بر این  تنها گوشه‏ای از اوضاع نابسامان آن دوران را می‏تواند به تصویر کشد. افزون بر این
 خوی تمدن ستیزی و  خوی تمدن ستیزی و
 عدم پذیرش حداقل قواعد کشور داری و نظام دیوانی که  عدم پذیرش حداقل قواعد کشور داری و نظام دیوانی که
 به صورت دردی چاره ناپذیر می‏نمود، بر وخامت اوضاع و ستم مضاعف این اقوام بیابانگرد می‏افزود.  به صورت دردی چاره ناپذیر می‏نمود، بر وخامت اوضاع و ستم مضاعف این اقوام بیابانگرد می‏افزود.
 !خزانه ی دولت ایلخانی !خزانه ی دولت ایلخانی
 __~~green:خزانه ایلخانان ~~__غیر از  __~~green:خزانه ایلخانان ~~__غیر از
 __عواید مالیات__ و  __عواید مالیات__ و
 __غنیمتهای جنگی__، از  __غنیمتهای جنگی__، از
 __عواید گمرکی__ که در این ایام رونقی نسبی داشت و  __عواید گمرکی__ که در این ایام رونقی نسبی داشت و
 __تجارت خارجی__،  __تجارت خارجی__،
 میزان آن را بالا برده بود، حاصل می‏شد.  میزان آن را بالا برده بود، حاصل می‏شد.
 به علاوه آن چه از حکام تابع بر سبیل  به علاوه آن چه از حکام تابع بر سبیل
 __هدیه و باج به درگاه خان تقدیم یا ارسال می‏شد__،  __هدیه و باج به درگاه خان تقدیم یا ارسال می‏شد__،
 خود قابل توجه بود.  خود قابل توجه بود.
 اگرچه میزان این باج و خراج و هدایا به دقت نیست، اما ظاهراً در دوره‏های اقتدار و قدرت ایلخانان برای رفع نیازهای کشوری و لشکری می‏بایست کفایت کند.  اگرچه میزان این باج و خراج و هدایا به دقت نیست، اما ظاهراً در دوره‏های اقتدار و قدرت ایلخانان برای رفع نیازهای کشوری و لشکری می‏بایست کفایت کند.
 __اما__ __اما__
   
 ~~blue:تصرف بی قاعده و خودسرانه خانان این خاندان، ~~ ~~blue:تصرف بی قاعده و خودسرانه خانان این خاندان، ~~
 ~~blue:مسامحه حکام در ارسال مالیات~~ و همچنین  ~~blue:مسامحه حکام در ارسال مالیات~~ و همچنین
 ~~blue:بد حسابیهایی که از جانب صاحبان ((اقطاع)) در ارسال مال دولت روی می‏داد، ~~ ~~blue:بد حسابیهایی که از جانب صاحبان ((اقطاع)) در ارسال مال دولت روی می‏داد، ~~
 __((خزانه)) را دائم با دشواریهایی مواجه می‏ساخت.__  __((خزانه)) را دائم با دشواریهایی مواجه می‏ساخت.__
 ~~green:مزید بر این مصائب و مشکلات~~،  ~~green:مزید بر این مصائب و مشکلات~~،
 ~~green:فساد امیران ~~و  ~~green:فساد امیران ~~و
 ~~green:طمع ورزی شاهزادگان و سلطان ~~و  ~~green:طمع ورزی شاهزادگان و سلطان ~~و
 ~~green:رافت خواری بی حساب و کتاب وابستگان مغول و بزرگان کشوری و لشکری خزانه ~~ ~~green:رافت خواری بی حساب و کتاب وابستگان مغول و بزرگان کشوری و لشکری خزانه ~~
 __چیزی برای مصارف عامه و عمومی باقی نمی‏گذاشت__.  __چیزی برای مصارف عامه و عمومی باقی نمی‏گذاشت__.
-!!جمع آوری مالیات 
-وصول مالیات توسط عمال دولت و حکام ولایت صورت می‏گرفت.  
-البته بسیاری از علماء، مشایخ و ترخانان که مقربان خاص دربار ایلخان بودند، غالباً از پرداخت معاف می‏شدند.  
-اما حکام ولایات گه گاه بیش از حد مقرر مالیات وصول کرده و یا قسمتی از دریافتیها را در دفاتر ثبت نمی‏کردند.  
-با این حال مظالمی که در این زمینه در حق رعایا می‏رفت، حتی با اثبات خیانت عامل و عمال حکومت، جبران نمی‏شد و مازاد وصول شده هرگز به صاحب آن مسترد نمی‏گشت.  
-در مواردی که مالیات به صورت جنسی گرفته می‏شد، مازاد بر نیاز خزانه را به مزایده می‏گذاشتند و البته برای آن بهایی بسیار گزاف می‏طلبیدند و چون به فروش نمی‏رفت، آن را بین کسبه و محترفه تقسیم و به زور و اجبار می‏فروختند.  
-نمونه‏ای از این نقد کردن مالیات جنسی در داستان برادر شیخ سعدی در کلیات این شاعر آمده است.  
-این شیوه هم نوعی ساده بود که به صورتهای مختلف بر عهده محترفه، یا روستاییان قرار می‏گرفت و شکایت آنها نیز هرگز به جایی نمی‏رسید.  
 !!انواع مالیات  !!انواع مالیات
 تداوم این نوع مالیات ستانی، موجب ورشکستی و تخلیه دکان و مهاجرت اهالی می‏شد. با چنین احوالی غریب نیست که روستاییان به محض آگهی از ورود تحصیل داران مالیات به نواحی مجاور می‏گریختند و خانه و کاشانه و کسب و کار خود را رها می‏کردند.  تداوم این نوع مالیات ستانی، موجب ورشکستی و تخلیه دکان و مهاجرت اهالی می‏شد. با چنین احوالی غریب نیست که روستاییان به محض آگهی از ورود تحصیل داران مالیات به نواحی مجاور می‏گریختند و خانه و کاشانه و کسب و کار خود را رها می‏کردند.
 مالیاتهای تازه‏ای هم که برای رهایی خزانه از افلاس و ورشکستگی معمول می‏شد و این سیاستها غالباً توسط تازه به دوران رسیده‏ها و عناصر بی لیاقت و بی کفایتی که مدیریت جامعه را بر عهده گرفته بودند، بی آن که متضمن رفع مشکلی برای دولت باشد، ناخرسندی و شکایت دائم عامه را موجب می‏شد.  مالیاتهای تازه‏ای هم که برای رهایی خزانه از افلاس و ورشکستگی معمول می‏شد و این سیاستها غالباً توسط تازه به دوران رسیده‏ها و عناصر بی لیاقت و بی کفایتی که مدیریت جامعه را بر عهده گرفته بودند، بی آن که متضمن رفع مشکلی برای دولت باشد، ناخرسندی و شکایت دائم عامه را موجب می‏شد.
 گویی مردمان محکوم بودند تا تاوان مال اندوزی، رافت خواری، غارت خزانه، بی تدبیری و بی سیاستی عمال دولت و کارگزاران آن را تماماً عهده گرفته، پرداخت آن را از سفره خالی خود ضمانت کنند.  گویی مردمان محکوم بودند تا تاوان مال اندوزی، رافت خواری، غارت خزانه، بی تدبیری و بی سیاستی عمال دولت و کارگزاران آن را تماماً عهده گرفته، پرداخت آن را از سفره خالی خود ضمانت کنند.
 غیر از مالیات  غیر از مالیات
-__«تمغا»__ که از همه چیز گرفته می‏شد، +__~~green:«تمغا»~~__ __که از همه چیز گرفته می‏شد__،
   
-مالیات دیگری به نام __«قاقلان»__ که ظاهراً __نوعی خراج ارضی__ تازه بود ، بر کسانی که بر روی زمین کار می‏کردند تحمیل می‏شد و گه گاه به صورت بیگاریهای سخت تأدیه می‏شد. +مالیات دیگری به نام

__~~green:«قاقلان»~~__
__
که ظاهراً نوعی خراج ارضی تازه بود ، بر کسانی که بر روی زمین کار می‏کردند تحمیل می‏شد و گه گاه به صورت بیگاریهای سخت تأدیه می‏شد.__
 مالیات دیگری نیز که تازگی داشت و به شدت مایه شکایت و ناخرسندی مردمان شد،  مالیات دیگری نیز که تازگی داشت و به شدت مایه شکایت و ناخرسندی مردمان شد،
-__قبجر__ «= __قبچور__» نام داشت که در آغاز به عنوان __مالیات دام __مطرح شد، اما به تدریج همه چیز را شامل شد و در واقع موضوعی نماند که قبجر بر آن تعلق نگیرد. +
__~~green:قبجر~~__ «= __~~green:قبچور~~__» نام داشت که /> __در آغاز به عنوان مالیات دام مطرح شد، اما به تدریج همه چیز را شامل شد و در واقع موضوعی نماند که قبجر بر آن تعلق نگیرد.__
   
 فقیر و غنی و روستایی و شهری دچار بلای قبجر شدند و یک شاعر عصر به نام __پور بهاء جامی، __قصیده قبجریه‏ای ساخت که شکایت حال تمام آحاد خلق را از این مالیات ظالمانه با درد و سوز بسیار، به بیان آورد.  فقیر و غنی و روستایی و شهری دچار بلای قبجر شدند و یک شاعر عصر به نام __پور بهاء جامی، __قصیده قبجریه‏ای ساخت که شکایت حال تمام آحاد خلق را از این مالیات ظالمانه با درد و سوز بسیار، به بیان آورد.
 با این همه، __مالیات قبجر __ که برای طبقات روستایی سنگینتر بود و به صورتی ظالمانه‏تر تحمیل می‏شد.  با این همه، __مالیات قبجر __ که برای طبقات روستایی سنگینتر بود و به صورتی ظالمانه‏تر تحمیل می‏شد.
 این دو نوع مالیات که غازان خان ضمن سایر اصلاحات اداری و اجتماعی خویش آنها را عفو کرد. این دو نوع مالیات که غازان خان ضمن سایر اصلاحات اداری و اجتماعی خویش آنها را عفو کرد.
 +!!جمع آوری مالیات
 +وصول مالیات توسط
 +__عمال دولت __و
 +__حکام ولایت __
 +صورت می‏گرفت.
 +__~~green:البته بسیاری از علماء، مشایخ و ترخانان که مقربان خاص دربار ایلخان بودند، غالباً از پرداخت معاف می‏شدند.~~__
 +اما حکام ولایات گه گاه بیش از حد مقرر مالیات وصول کرده و یا قسمتی از دریافتیها را در دفاتر ثبت نمی‏کردند.
 +با این حال مظالمی که در این زمینه در حق رعایا می‏رفت، حتی با اثبات خیانت عامل و عمال حکومت، جبران نمی‏شد و مازاد وصول شده هرگز به صاحب آن مسترد نمی‏گشت.
 +__در مواردی که مالیات به صورت جنسی گرفته می‏شد، مازاد بر نیاز خزانه را به مزایده می‏گذاشتند و البته برای آن بهایی بسیار گزاف می‏طلبیدند و چون به فروش نمی‏رفت، آن را بین کسبه و محترفه تقسیم و به زور و اجبار می‏فروختند. __
 +نمونه‏ای از این نقد کردن مالیات جنسی در داستان برادر شیخ سعدی در کلیات این شاعر آمده است.
 +این شیوه هم نوعی ساده بود که به صورتهای مختلف بر عهده محترفه، یا روستاییان قرار می‏گرفت و شکایت آنها نیز هرگز به جایی نمی‏رسید.
 !!ماموران اخذ مالیات  !!ماموران اخذ مالیات
 در این ایام مأموران دولت برای جمع آوری انواع خراج به اطراف مملکت می‏رفتند،  در این ایام مأموران دولت برای جمع آوری انواع خراج به اطراف مملکت می‏رفتند،
 __باسقاق__ یا __ایلچی__ خوانده می‏شدند و  __باسقاق__ یا __ایلچی__ خوانده می‏شدند و
 هر جا به خانه روستایی ضعیفی می‏رسیدند تقریباً تمام آن چه را او در همه عمر به خون جگر جمع آورده بود، به بهانه قبچر و قاقلان در توبره و کیسه خویش می‏کردند و بر پشت استران و اشتران خویش به غارت می‏بردند.  هر جا به خانه روستایی ضعیفی می‏رسیدند تقریباً تمام آن چه را او در همه عمر به خون جگر جمع آورده بود، به بهانه قبچر و قاقلان در توبره و کیسه خویش می‏کردند و بر پشت استران و اشتران خویش به غارت می‏بردند.
 وصول مالیات در قلمرو ایلخانان به مقاطعه گذاشته می‏شد و  وصول مالیات در قلمرو ایلخانان به مقاطعه گذاشته می‏شد و
 __تحصیلداران مالیات __که از جانب این مقاطعه کاران می‏آمدند  __تحصیلداران مالیات __که از جانب این مقاطعه کاران می‏آمدند
 در بسیاری موارد برای مزید دخل، __مالیات زایدی __هم به نامهای مختلف وضع و مطالبه می‏کردند که به ندرت چیزی از آن را به خزانه دولت می‏رساندند.  در بسیاری موارد برای مزید دخل، __مالیات زایدی __هم به نامهای مختلف وضع و مطالبه می‏کردند که به ندرت چیزی از آن را به خزانه دولت می‏رساندند.
 اصلاحات غازان خان هم دیری نپایید و مرگ زود هنگام این ایلخان باعث شدکه اصلاحات او به عنوان رویه‏ای اجتماعی قوام گیرد.  اصلاحات غازان خان هم دیری نپایید و مرگ زود هنگام این ایلخان باعث شدکه اصلاحات او به عنوان رویه‏ای اجتماعی قوام گیرد.
 !همچنین ببینید  !همچنین ببینید
-*((حیف و میل خراج ولایات)) +*((حیف و میل خراج ولایات در عهد ایلخانان))

تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:33 ]   5   آآوا رسا      جاری 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:26 ]   4   آآوا رسا      v  c  d  s 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:17 ]   3   آآوا رسا      v  c  d  s 
 شنبه 11 شهریور 1385 [10:15 ]   2   آآوا رسا      v  c  d  s 
 یکشنبه 28 فروردین 1384 [08:31 ]   1   نغمه آذربویه      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..