منو
 کاربر Online
713 کاربر online
تاریخچه ی: نظامی

نگارش: 3

تصویر


احسنت زهی سخنور چست
کاز نکته دهان عالمی شست
می داد چو نظم نامه را پیچ
باقی نگذاشت بهر ما هیچ

«امیر خسرو دهاری»

حکیم جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید نظامی گنجوی از داستانسرایان بزرگ و استادان مسلم در سرودن شعر تمثیلی و بزمی است. وی به سال 525 در شهر گنجه متولد شد و همه عمر را به جز سفر کوتاهی که به دعوت قزل ارسلان (581-587) به یکی از بلاد نزدیک گنجه کرد، در وطن خود باقی بود تا به سال 614 یا 619 در همین شهر وفات کرد و به خاک سپرده شد.

چنانچه از اشعار او معلوم می شود «فضیلت نظامی منحصر به شعر و شاعری نبوده و از جوانی به فنون ادب و تواریخ و قصص رغبتی داشته و به تحصیل علم همت گماشته و مخصوصاً درنجوم صاحب اطلاع بوده است چنانکه خود گوید.

هر چه هست از دقیقه های نجوم----- با یکایک نهفته های علوم
خواندم و هر ورق که می جستم ----- چون ترا یافتم ورق شستم


دوران زندگی نظامی با دوره حکومت اتابکان آذربایجان و موصل و شروانشاهان مقارن بوده است. تعلق خاطر نظامی به تصوف زندگانی وی را بیشتر با زهد و عزلت همراه کرده و این امر او را از التزام در بارهای سلاطین به دور داشته است. دولتشاه سمرقندی او را از مریدان اخی فرج زنجانی که از مشایخ معروف زمان او بوده است دانسته.

اثر معروف نظامی غیر از دیوان که تعداد ابیات آن را تا حدود 20 هزار بیت نوشته اند.

تصویر


مثنویهای پنجگانه او «خمسه» یا پنج گنج می باشد که شامل مثنویهای ذیل می باشد:

1- مخزن الاسرار که شامل 2260 بیت است. این مثنوی در حدود سال 570 به نام فخرالدین بهر شاه بن داود (متوفی 622) به رشته نظم کشیده شده است و مشتمل بر 20 مقاله در مواعظ و حکم است.

2- مثنوی خسرو و شیرین شامل 6500 بیت است. این مثنوی داستان عشق بازی خسرو پرویز پادشاه ساسانی با معشوقه او شیرین می باشد و در سال 576 به پایان رسیده و از طرف شاعر به اتابک شمس الدین محمد جهان پهلوان بن ایلد گز (567-581) تقدیم شده است.

3- مثنوی لیلی و مجنون شامل 4500 بیت است که به سال 584 به نام شروانشاه ابوالمظفر اخستان سروده شده است در این مثنوی داستان پر سوز و گداز عشق مجنون (قیس عامری) از قبیله بنی عامر و لیلی دختر سعد که از داستانهای مشهور تازی در دوره جاهلیت می باشد به رشته نظم درآمده است.

تصویر


4- مثنوی هفت پیکر یا هفت گنبد یا بهرامنامه است که در 5136 بیت به سال 593 به نام علاء الدین کرپ ارسلان پادشاه مراغه سروده شده است. این داستان از جمله قصه های ایرانی مربوط به دوره ساسانی است و شرح معاشقه بهرام گور (420-348 میلادی) با هفت دختر از پادشاهان هفت اقلیم است که بهرام برای هر کدام گنبدی به رنگی خاص بر پا می کند و هر روز از هفته را میهمان یکی از آنان می شود و داستانی از هر کدام می شود.

5- مثنوی اسکندرنامه است که شامل 10500 بیت و در دو بخش به نامهای شرفنامه و اقبالنامه به نظم درآمده است. در بخش اول نظامی اسکندر را به صورت فاتحی بزرگ و در بخش دوم در لباس حکیم و پیامبری خردمند معرفی می کند. نظم این مثنومی در سال 599 به اتمام رسیده و به نام نصرت الدین ابوبکر محمد جهان پهلوان نامگذاری شده است.

«نظامی از شاعران است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم ابن زبان دانست. وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص توفیق یابد. اگر چه داستانسرایی در زبان فارسی به وسیله فارسی به وسیله نظامی شروع نشده لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم توانسته است شعر تمثیلی را به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.

وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دلپسند و تصویر جزئیات و نیری تخیل و دقت در وصف مناظر و توصیف طبیعت و اشخاص و به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و نو، در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته است.

نظامی بر خلاف بسیاری از شعرا و بخصوص مدیحه سرایان محض، زبانی مفسر دارد و به عبارت دیگر توانسته است با دیوانهای خود آئینه هائی بسازد که هر کس در گذرگاه عمر و جوانی عکسی از دوران خویش را در آنها تماشا کند. بحث او تقریباً در تماش اشعارش بحث درباره قویترین عامل مشترک حیات بشر یعنی عشق با جلوه ها و عوارض گوناگون آن است.»

.... با وجود آنکه آثار نظامی خالی از عیوب صوری و معنوی نیست و مخصوصاً از نظر اطناب در سخن و بازی با لفاظ و آوردن اصطلاحات علمی و فلسفی و ترکیبات عربی فراوان و پیچیدگی معانی بعضی از ابیات قابل خرده گیری است، ولی «محاسن کلام او به قدری است که بی تردید و تزلزل به هر نقادی اجازه می دهد که وی را یکی از بزرگترین شعرای ایران بنامد و مخصوصاً در فن خود بی همتا و بی نظیر معرفی کند. و نیز می توان گفت که اگر از میان شعرای فحل و ممتاز ایران از قبیل رودکی، فرخی، منوچهری مسعود سعد، انوری و امثال آنها یکی را بردارند دیگران جای او را پر می کنند، اما اگر نظامی را بردارند جای او همچنان خالی خواهد ماند.
از مخزن الاسرار:

در توحید

ای همه هستی زتو پیدا شده----- خاک ضعیف از تو توانا شده
زیر نشین علمت کائنات ----- ما به تو قائم چو تو قائم به ذات
هستی تو صورت و پیوند نه ----- تو به کس و کس به تو مانند نه
آنچه تغیر نپذیرد توئی ----- آنچه نمرده است و نمیرد توئی
ما همه فانی و بقابس تر است----- ملک تعالی و تقدس تر است
ساقی شب دستکش جام تست ----- مرغ سحر دستخوش نام تست
پرده بر اندازد و برون آی فرد ----- گر منم آن پرده به هم در نورد
عجز فلک را به فلک وانمای ----- عقد جهان راز جهان واگشای
ای به ازل بوده و نابوده ما ----- وی به ابد مانده و فرسوده ما
دور جنبیت کش فرمان تست ----- سفت فلک غاشیه گردان تست




تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 دوشنبه 30 مرداد 1385 [09:50 ]   10   لیلا مهرمحمدی      جاری 
 دوشنبه 30 مرداد 1385 [09:21 ]   9   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 شنبه 14 مرداد 1385 [11:27 ]   8   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 چهارشنبه 11 مرداد 1385 [11:51 ]   7   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 چهارشنبه 11 مرداد 1385 [11:30 ]   6   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 چهارشنبه 11 مرداد 1385 [11:29 ]   5   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 دوشنبه 02 مرداد 1385 [07:18 ]   4   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 دوشنبه 02 مرداد 1385 [07:15 ]   3   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 دوشنبه 02 مرداد 1385 [07:13 ]   2   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 
 دوشنبه 02 مرداد 1385 [06:57 ]   1   لیلا مهرمحمدی      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..