V{maketoc}
!نصر بن احمد بن اسماعیل سامانی
(امیر سعید)
« 331- 301 ق / 943 - 914 م»

__~~green:درخشانترین دوران فرمانروایی ((سامانیان))، دوران امارت نصر بن احمد بود که هنگام جلوس بیش از هشت سال سن نداشت و مدت سی سال و سه ماه بر ماوراء النهر و خراسان حکمروایی کرد.~~__

__با آن که پدرش احمد، به تحریک و توطئه سران سپاه کشته شده بود، حمایت دیوانیان - و سعی و تدبیر وزیرانی چون ____~~blue:ابو عبدالله جیهانی~~__ __و ____~~blue:ابوالفضل بلعمی ~~____- آغاز فرمانروایی او را از تزلزل و بی ثباتی ایمن ساخت.__

__~~green:امیر خردسال بعدها به کمک این وزیران، در حمایت از اهل ادب و احیاء فرهنگ ایرانی سعی قابل ملاحظه‏ای نشان داد که تشویق رودکی در به نظم کردن کلیله و دمنه یک نمونه آن بود.~~__

در آغاز کار،__~~blue: وزیرش ابو عبدالله جیهانی ~~__به کمک __~~blue:سپهسالار حَمّویه بن علی ~~__، اداره امور را تحت نظم در آوردند و شورشها و توطئه‏هایی را که در آغاز امارت وی روی داد با قدرت فرو نشاندند.

!ناآرامیها در قلمرو نصر بن احمد سامانی
*__در واقع در همان آغاز امارت نصر، بار دیگر __اسحاق بن احمد عموی پدرش __در ((سمرقند)) به دعوی امارت برخاست، اما به وسیله حمویه مغلوب شد.__


*شورش دیگری به رهبری __حسین بن علی مرورودی در نیشابور __رخ داد که ظاهراً ((اسماعیلیه)) خراسان در پشت سرش بودند.
این شورش هم به وسیله __احمد بن سهل که از دهقانان خراسان و از خاندانهای اشرافی بلخ__ بود، فرو نشست.
اما خود احمد تقریباً بلافاصله بعد از آن سر به شورش گذاشت و __سپهسالار حمویه __آن را دفع کرد.

__~~green:آرامشی که بعد از این وقایع در قلمرو آل سامان به وجود آمد، ده سال به طول انجامید و در این مدت، نصر بن احمد که سالهای کودکی را پشت سر گذاشته بود، زمام امور را در دست گرفت.~~__

*شورشی هم که در این ایام در __فرغانه__ به وسیله__ الیاس بن اسحق __در گرفت هر چند نواحی شرقی قلمرو نصر را برای مدتی دچار اغتشاش کرد، اما سرانجام با پیروزی نصر خاتمه یافت. در این میان الیاس هم مورد عفو قرار گرفت وبه دربار ((بخارا)) بازگشت.


*وقتی نصر برای تنظیم امور خراسان و دفع تحریکات ((علویان)) ((طبرستان)) به نیشابور رفت، حادثه تازه‏ای در بخارا روی داد; ((فتنه ی برادران نصر))

!فتنه ی برادران نصر
برادران نصر؛ یحیی، ابراهیم و منصور که در قهندز بخارا محبوس بودند، به کمک آشپز خویش؛ ابوبکر خباز که مردی ماجراجو بود، ظاهراً به تحریک طرفداران ((علویان)) و ((دیلمیان)) که در بخارا بودند و تنی چند از عیاران و ناراضیان که مؤلف __زین الاخبار__ از آنان به نام «خصومیان» یاد می‏کند، ایجاد نوعی طغیان عمومی کردند و بدین گونه شورشی سخت بر علیه امیر نصر به وجود آمد.

ابوبکر خباز با برادران نصر، پنهانی برای ایجاد این طغیان تبانی کرده بود و هنگامی که امیر نصر از بخارا خارج شد، صبحگاه یک روز جمعه او دروازه‏بان قهندز را اغفال کرد و با عده‏ای از همدستان خویش به آنجا رفت و امیر زادگان را از زندان بیرون آورد.

عاقبت، کار آنها بالا گرفت و یحیی خود را امیر خراسان خواند و خباز را هم سرهنگ سپاه کرد. در این احوال بخش عمده‏ای از خزانه نصر در بخارا به باد غارت رفت.
نصر که با شنیدن این خبر، آهنگ بخارا کرده ، خباز را در نزدیک ((جیحون)) دستگیر و با عذابی سخت به قتل رساند، اما تعقیب یحیی و برادرانش مدت زیادی امیر را در خراسان بین بلخ و نیشابور سرگردان ساخت.

با این وجود با تدبیر وزیر،__ ابوالفضل بلعمی __، ماجرا خاتمه یافت و غوغا فرو نشست. ماجرای خباز و فتنه برادران نصر که چندین سال موجب دل مشغولی امیر سامانی شد، مجالی بود تا
امیر چغانیان، ابوبکر محمد بن مظفر چغانی ((آل محتاج))، در دفاع از نصر و حمایت او خدمات شایسته‏ای انجام دهد و نصر نیز به دنبال این خدمات، او را امیر و سپهسالار خراسان کند.

(( ابوبکر چغانی ))به خاطر حکایت آن نیش عقرب که در حضور امیر تحمل کرد و همچنین جرأت، ادب و مقاومت فوق العاده‏ای که از این بابت از خود نشان داد، مورد توجه و اعتماد خاص امیر واقع شد و خدمات ارزنده‏ای نیز به او کرد.
از جمله با استفاده از اختلاف بین ماکان کاکی و مردآویج زیاری، ماکان را تشویق به التجاء به امیر بخارا کرد و این سردار ماجراجوی دیلم را که غالباً در حدود جرجان و ری برای ((خراسان ))مایه تهدید بود به هر نحو ممکنی مدتی به دستگاه امیر نصر جلب نمود «حدود 317 ق / 933 م».

امیر چغانی به وسیله ماکان فتنه الیاس را که بر کرمان غلبه یافته بود، فرو نشاند و ماکان از جانب وی ولایت کرمان یافت «322 ق / 934 م».


*در همین دوران __ماکان__ نیز __در کرمان __بر سر قدرت بود که __داستان رسول امیر جعفر بانویه __میان آنها رخ داد و دلیری، چابکی و عیاری این امیر صفاری در رفع اهانتی که از جانب ماکان به رسول وی شده بود، دربار بخارا و خود امیر نصر را با آن که ماکان در واقع گماشته خود وی بود به اعجاب و تحسین نسبت به امیر جعفر واداشت.

__نصر ظاهراً به قصد ایجاد دوستی و حصول از عدم مداخله احتمالی او در حدود خراسان، با ارسال هدایای دوستانه و تشویق کردن رودکی در نظم قصیده «نونیه» معروف در ذکر مناقب او جانب امیر جعفر را نگه داشت.__

در حقیقت، دو دستگیهایی در دربار نصر پدید آمده بود که منجر به روی کار آمدن __~~blue:ابو علی جیهانی، پسر ابو عبدالله جیهانی وزیر و نایب معروف نصر شد~~__ «326 ق / 937 م».

اما این کامیابیها نصر را از
*توطئه مرموزی که در بخارا ناگهان بنیاد حکومت ((سامانیان)) را به شدت متزلزل کرد، نرهانید.
__~~blue:این توطئه که منجر به کناره گیری نصر و روی کار آمدن نوح شد، مبتنی بر اتهام نصر به تمایلات شیعی بود، هر چند که مداخله فقیهان بخارا و امیران دربار، نصر را وادار به کناره گیری کرد، ولی در عین حال امارت سامانیان را از انقراض و سقوطی که ممکن بود خشم و ناخرسندی فقهای ولایت و عامه ((اهل سنت)) بدان گرفتار شوند، نجات داد.~~__


!پایان کار نصر بن احمد
نصر بن احمد در اواخر عمر به بیماری سل دچار شد و به رغم کامیابیهایی که سردارانش در کارهای مربوط به خراسان و جبال حاصل می‏کردند او به تدریج در خود احساس انزوا جویی و میل به عزلت و کناره گیری زاهدانه می‏کرد.

امیر سامانی، وقتی به نفع پسر خویش، نوح، کنار رفت و از امارت استعفاء داد توطئه‏ای که فقها همراه با عده‏ای از رؤسای متعصب ترک بر ضد خاندان سامانی چیده بودند، نقش بر آب شد.
اما خود او تحت نظر قرار گرفت و یا مجبور به انزوایی اجباری شد تا بالاخره عمرش در گوشه عزلت به پایان آمد (رجب 331 ق / مارس 943 م).__ بعد از وفاتش، او را ____~~blue:امیر سعید ~~____خواندند. __