- | !اه اجمای />انسانی که صدها سال پیش میزیست، ((شگفتیهای آسمان|شگفتیهای فراسوی آسمان)) را چنان میدید که هر ((اجرام آسمانی)) را به یک شکلی تشبیه میکرد. پیشرفت ((اختر فیزیک)) این تصور را دگرگون کرد. تصویر آسمان در نظر اختر شناس امروز ، آشناتر و زیباتر ، اما پیچیده است. با مطالعه اخترشناسی میتوانیم این جهان را سرشار از شگفتیها را بیشتر بشانسیم، ستارگان نورانی نامهای مشخص دارند. نام آنها را شکل ستارگان توصیف و نامگذاری میکنند. |
+ | !قمه بشر در طول تاریخ همواره مجذوب ((آسما شب)) بوده است. انسانی که صدها سال پیش میزیست ((شگفتیهای آسمان|شگفتیهای فراسوی آسمان)) را چنان میدید که هر ((اجرام آسمانی)) را به یک شکلی تشبیه می کرد. پیشرفت ((اختر فیزیک)) این تصور را دگرگون کرد. تصویر آسمان در نظر اختر شناس امروز ، آشناتر و زیباتر ، اما پیچیده است. با مطالعه اخترشناسی میتوانیم این جهان را سرشار از شگفتیها را بیشتر بشناسیم. ستارگان نورانی نامهای مشخص دارند، نام آنها را شکل ستارگان توصیف و نامگذاری میکنند.
بسیاری از ((ستاره|ستارهها)) و ((صور فلکی|صورتهای فلکی)) ، نام خود را از تمدنهای باستانی و اولیه به هدیه گرفتهاند. برای مثال با جستجویی ساده در آثار تاریخی به داستانها و افسانههای بسیاری در مورد ((صورت فلکی جبار)) دست خواهید یافت که به دوران سامریها ، روم باستان و بسیاری تمدنهای دیگر باز میگردد. با مراجعه به کتابها و منابع نجومی به نامهایی برای ستارگان بر میخوریم که در هیچ یک از قواعد نامگذاری ستارگان نمیگنجد. |
| |
| | | |
| | | | | |
- | ::{img src=img/daneshnameh_up/9/90/ursamajor.JPG}:: |
+ | {picture=sovardoakbar.jpg} |
| | | |
| | | |
| + | | |
| + |
|
| + | نام بسیاری از ستارهها به نحوی با نام صورت فلکی خود در ارتباط است. برای مثال Deneb به معنی __دم__ همان ستارهای است که در قسمت انتهایی و دم ((صورت فلکی قو)) یا ((صورت فلکی دجاجه|دجاجه)) قرار دارد. گاهی نیز نام ستارگان بر اساس ویژگی خود آن ستاره میباشد و هیچ ارتباطی با نام صورت فلکی خود ندارد. برای مثال ~~green:سیروس~~ به معنی ~~green:داغ و سوزان~~ میباشد. با این ترتیب این نام ، لایق درخشانترین ستاره آسمان میباشد و در عین حال هیچ نشانی از نام صورت فلکی خود در آن موجود نمیباشد. نورانیترین ستاره ((صورت فلکی حوت|صورت فلکی حوت جنوبی)) ، فم الحوت (Famolhout) و ستاره متغییر ((صورت فلکی پرساروس)) ، راس الغول (Algol) نامیده میشود.
به ندرت نامهای شگفت انگیز در میان نامها یافت میشود که در آنها نه نشانی از ارتباط با صورت فلکی هست و نه ارتباطی با ویژگی خود آن ستاره. برای مثال در ((صورت فلکی خرگوش)) ستارهای وجود دارد که از گذشته به نام ~~green:Nihal~~ خوانده میشده است. Nihal در اصطلاح به معنی "شترها عطش و تشنگی خود را رفع میکنند" است. نام برخی از ستارگان عربی است و معمولا با استفاده از حرف تعریف "ال" که در جلوی آنها میآید شناخته میشوند مانند Algol.
بسیار از این نامها در زمانهای مختلف به شکلهای گوناگون آمدهاند و گاهی "ال" از این نامها حذف شده است، مانند همین ستاره Algol که در برههای از تاریخ با نام Ghoul خوانده شده است. برخی دیگر از نامها دارای ریشههای یونانی و لاتین و یا حتی چینی میباشند. در این میان گاه با نامهای برخورد میشود که دارای ریشه فارسی بوده ولی در شکل ظاهری آن هیچ نشانی از فارسی یافت نمیشود و عمدتا در میان نامهای عربی و یا لاتین دسته بندی میشوند. حال به بررسی سیستمهای نام گداری میپردازیم که ویژه ستارگانی است که تنها با چشم غیر مسلح دیده میشوند. |
| + | !سیستم نامگذاری بایر Bayer |
| + | در سال 1603 میلادی (Johann Bayer (1572 - 1625 وکیل آلمانی که بسیار به نجوم علاقمند بود، بر اساس اطلاعات و دیتاهای منجم دانمارکی ((تیکو براهه)) (Tycho Brahe (1546 - 1601 یکی از منسجمترین اطلسهای آسمان به نام Uranometria را تدوین کرد. این اطلس حاوی 51 جدول میباشد که 48 جدول آن هر کدام به یکی از 48 ((صور فلکی بطلمیوسی|صورت فلکی بطلمیوسی)) اختصاص یافته است و یک جدول به 12 صورت فلکی جدید که توسط 2 کاشف هلندی - آلمانی Pieter Dircksen Keyzer و Frederick de Houtman در نیمکره جنوبی آسمان کشف شده بود اختصاص یافت. 2 جدول دیگر نیز به تمامی بخش شمالی و جنوبی ((کره سماوی)) اختصاص داده شد.
بایر ستارههای هر صورت فلکی (تنها ستارگانی که با چشم غیر مسلح دیده میشد) را بر اساس میزان روشنایی یا قدر آنها دسته بندی کرد. سپس به هر یک از ستارهها یکی از حروف کوچک یونانی را از __آلفا__ تا __امگا__ اختصاص داد. بعد از این 24 حرف به سراغ حروف کوچک لاتین رفت و هر یک از این حروف را بجز j و u (که ممکن بود با i و v اشتباه شود) به هر یک از ستارههای باقیمانده نسبت داد.
سپس به عنوان پسوند نام صورت فلکی را پس از این حرف ذکر کرد. برای مثال نام درخشانترین ستاره در ((صورت فلکی قنطورس)) alpha Centauri ذکر شد. در این دسته بندی ستارگان یک صورت فلکی که بسیار به هم نزدیک بودند و یا درخشندگی یکسانی داشتند نام یکسانی گرفتند. برای مثال در فهرست بایر 6 ستاره در قسمت گرز صورت فلکی جبار نام pi Orionis گرفتند که امروزه این 6 ستاره توسط منجمین با نامهای π1 - π6 Orionis تصحیح شدهاند. |
| + |
|
| + |
| | | |
| | | | | |
- | <center> />all> />all>r />
~~green:ستارگا ک~~
|
+ | {img src=img/daneshnameh_up/a/aa/alphacentauri.JPG} ::__~~green:ستار لفی قنو~~__:: |
| | | |
| | | |
| | | | |
|
- |
!تاریچه />((دانمندان ییک|ارشاان)) ستارگان نورنی ر به مای تف نامگار کردان. بیر این نامگذاریها در دود هار ا ی تس اتر شناسان ر ا رت ات هنو هم بیشتر اراا دیا ای نامها ا کار میرند. ملا نورایترین ستاره ((صورت فلکی و نوبی)) ، فم او (Famolhout) ستار مغیی ((رت لی رساروس)) ، رس اول (Algol) نامیه میشد. !سی تحوی رد ر 1603 میای (982 می) «((یوهان ای))» ر منمی برای نامگذاری ((ر|رهها)) یشناد کرد. او نرانیترین ستاره هر ((صو لی|ورت فی)) را ا این حر افای یونانی ، ، دمین ستاره نرانی را ا دوین ر ، β نامگاری کر. ه این تریب ، م الوت به رت ~~green:لفا وت~~ و رس الول به رت ~~green:بت پرساروس~~ لکی را میتون نامگاری رد. |
+ | !سیستم نامگذاری Flamsteed سیستم نام گداری ایر محدودیتهایی داشت. از آن مله میتوان به محدودیت در تعداد حروف یونانی لاتین شاره کرد. مشکلی که بیش ا ین مسئله به چشم میخورد، دشای بیش از حد در درجه بندی نور ستارگان کم نوری د که با شم غیر ملح به سختی دید مید و مایسه ست بندی بر اساس میزان درخشنگی ین ستارهها را دشار میساخت.
John Flamsteed منم درباری نگلیی در نامهای به انجمن منجمین سیستم نامگذاری بایر را به باد نتقاد رفت و واهان لغو آن شد. او در این نامه پینهاد کرد که جای حرف کچک یوننی و لاتی از شماره اسفاده شود و بجای سته بندی بر اساس روشنایی ستارگان یک ور فلکی وقیت ستار ر آ صورت لکی ا غرب تا شر به عنون معیار قرار گیرد. به این معنی که غربیترین ستاه ه صور لکی با مار 1 مشخص شود اولین ستارهای ک در شرق این ستاره بیاید ا ماره 2 مشخص شود و به همین ترتیب تا شرقیرین تاره آن صورت فلکی.
برای ثال غربیترین ستاره صورت فلکی قنوس ا نام 1 قنطورس مشخص شد. به این رتب میتوان گفت که سیستم ناگری Flamsteed سخه تصحیح شدهای از سیستم بایر بد. انجمن منمین این قعده ا ذیرفت، با ای حال سیستم نامذاری بایر را یز برای ستارگانی که با چشم بخوبی دیده میشد معتبر دانست. ه همن دلیل بسیاری ز ستارگان که با چش رهنه دیده میشود نامهای متفاوتی دارد، برای مثال Deneb ، Alpha Cygni و 50 Cygni همگی نامهای یک تاره میباشد. !نسل جدی قوای نامگذاری اران ا ورود ((بین نجومی|دربینهای نومی)) به رصه ، نامگاری ستارگان وارد مرحله جدیدی شد. دروبینهای نجومی نیایی نو ز ستارگا ا به منمین معرفی کرد و نیاز به قاعدهای جدید برای نامگذاری ه له بیشتر حس ی. ر همن موقع بود که انجمن نجمین و ستاره شناسا تعداد انبوهی از کاتالوگهای نجومی را در مقابل خود یافتند ک در آنها هر منجم بر اساس سلیقه خود به نامگذار ستارگان پرداخته بود.
گروهی ترتیب یافتن هر ستاره را معیار قرار داده بودند و گروهی مختصات و خصوص یل هر ستاره را و وهی دیگر تاریخ کشف آ ستاره و روهی رده طیفی و رنگ و سایر ویژگیهی ستاره را عیار رار دادند. این تنوع تا حدی بود که برای یک ستار گا چندین اسم متفوت یافت میشد و این خود کار را دشوارتر کرده بود. انجمن ستارشناسان به منظور ایجاد وحدت ، مختصات ه تاره بر حسب مل و بعد ب همراه سال کشف آن ستاره یا سال نشر آ اطلس را به عنوان معیار در نظر گرفت. !نامگذاری تارگان دوتایی چندگانه دسته وسیعی از ستارگان ا ستارگا وتای یا چندتایی تشکیل میدهند. مؤلفههای ی مجموعه وایی یا چندتایی در صورتی که داری فصله قابل تشخیص از یکدیگر باشند با استفاده از اعداد و بر ساس موقعیت غربی رق امگذاری میشوند. برای مثال Alpha Librae یک مموعه دوتایی با مؤلفههای یز پذیر است. ملفه غربی این مجموعه 1-Alpha و مولفه شرقی Alpha-2 نام میگیرد. ر اینگونه مجموعهها با حرکت به شرق این اعداد نیز بالاتر خواهند رف.
در سیستمهای چندتایی (یا همان سیستمهای دوتایی) هنگامی که مؤلفههی مجموعه به هم خیلی نزدیک باشند درخشش مؤلفهها میار امگذاری است به این تتیب که ستارهای که پرنورترین ستاره و مؤلفه اصلی مجموعه است با __A__ ستاره کم نور تر با __B__ نام گذای ادامه مییابد. برای مثال ستاره سیروس خود جزئی از یک مجموعه دوتایی است و ستاره همدم آن یک ستاره از نوع کوتوله سفید میباشد. به ((ستاره سیرو)) ک با شم برهنه به راحتی دیده میشود مؤلفه __A__ و ((وتوله سفی)) همم آن عنوان __B__ را به خود مییرد. |
| |
| | | |
| | | | | |
- | ::{img src=img/daneshnameh_up/a/aa/alphacentauri.JPG}:: |
+ | {img src=img/daneshnameh_up/5/5e/alpha_centauri1.jpg} ::__~~green:درخشانترین ستاره~~__:: |
| | | |
| | | |
| + | | |
| + | !نامگذاری ستارگان متغیر |
| + | نامگذاری این ستارگان را میتوان بر اساس همان طرح مورد تأیید انجمن ستاره شناسان انجام داد، اما دلایل تاریخی حاکی از آن است که این قاعده گاهی کار را بسیار دشوارتر خواهد کرد. بدین منظور برای نامگذاری دسته بزرگی از ستارگان یعنی ستارگان متغیر قاعده زیر را برمیگزینیم. نخستین ستاره متغیر کشف شده در هر صورت فلکی چنانچه بر اساس معیار بایر و یا Flamsteed نام گداری نشده باشد با حرف R و به دنبال آن ، نام صورت فلکی خوانده میشود. برای مثال نخستین ستاره متغیر که در صورت فلکی Cetus یافت شد و بر اساس معیار بایر و Flamsteed نامگذاری نشده بود R Ceti نام گرفت.
دومین ستاره کشف شده در آن صورت فلکی نام S و سپس T و همینطور تا Z را به خود میگیرد. این قاعده 9 ستاره اول کشف شده را در هر صورت فلکی نامگذاری میکند. برای ستاره 10 ام به بعد نامRR و سپسRS و سپسRT و همینطور تا RZ سپس SS وST و همینطور تا SZ. آنقدر این ترتیب را ادامه میدهیم تا به ZZ برسیم. این مجموعه نیز 54 ستاره متغیر را در هر صورت فلکی نامگذاری میکند. برای ادامه از AA شروع میکنیم و به همان شکل قبل تا AZ و سپس BB تا BZ.
آن قدر این کار را ادامه میدهیم تا با QZ برسیم. تا انجا 334 ستاره نامگذاری شده است. برای ادامه از حرف V به همراه یک شماره که از 335 شروع می شود کار را دنبال میکنیم. برای مثال V335 ، V336 و … . به دو نکته در این نامگذاری باید توجه کرد. اول اینکه QZ در این مجموعه جایی ندارد و دوما اینکه توجه کنید که هیچگاه در این نامگذاری حرف دوم بالاتر از حرف اول (در ترتیب الفبا) نمیباشد. یعنی هیچگاه به عنوان مثال BA یا CB یا SR یا ... نداریم. |
| + | !سیستم نامگذاری در برخی از کاتالوگهای معروف |
| + | !!BD numbers |
| + | این نام مشخصه کاتالوگی است که در اواسط قرن 19 توسط Bonner Durchmusterung تهیه شد. در این مجموعه نام چند صد هزار ستاره با قدر روشنتر از 10 گرد آوری شده است. این کاتالوگ حاوی موقعیت این ستارهها میباشد و فهرستی نیز بر اساس همین موقعیت در این کاتالوگ موجود میباشد. اعداد کاتالوگ بر اساس شمارش ستارگان در یک میل خاص از شمال به جنوب تعیین شده است. بنابراین BD numbers بیانگر میل به همراه یک عدد بالا رونده بر اساس شمارش ستاره در این میل خاص میباشد.
برای مثال BD + 31o216 به معنی 216 ستاره در محدوده میل 31+ و 32+ میباشد. BD محدوده میل بین 90+ تا 22+ را پوشش میدهد. (CD (Cordoba Durchmusterung و (CPD (Cape Photographic Durchmusterung کار مشابهی را برای مناطق جنوبیتر انجام میدهند. |
| + |
|
| + |
| | | |
| | | | | |
- | <center> all> <small>r />
~~green:ستاره آفی نطورس~~
|
+ | {picture=catalogo_messier_peq.jpg} ::__~~green:فهرست ی~~__:: |
| | | |
| | | |
| | | | |
|
- | r>r> !طبقه بندی ستارگان />ا ار ((کپ)) اختر شناسان انند اهای بیشی ببیند و دیگ ور فلکی هو ود را دت میدادند. از ین با نه بداری منم ما ، ستارها را ا ااد نامگذاری میکدند و د هرسای مصی شند. کامدتین این فهرستها وط «((هی دار))» تکیل شد و برای نخی بار ر سالهای 1924- 1918 یادی (1303- 1297 می) منت . این فهست لاوه ر ((ق ستارگان|در)) و مکا 225300 ساره ، یگیای آنها را نی ص ی کد. ین هست رو و الر میشد.
ههای یری نی وود اند ک ویژگیهای ان مشخی ستارگان ان میدهن. مثلا در ی آنها ق ((ا نای ا یک|ستارگان اه ای)) بی دیر ((کویار|کیارها)) رده نی میون. |
+ | !!The Bright Star Catalog ستارگان رخشانتر ا قر 6.5 رهای ک ر اساس زای عد فای ییابد مش میو. پیشند HR و ی BS ر جلوی ای شاره نوشت میود. برای مل HR1099. !!The Henry Draper Catalog د این کتالو ستاان درخشانتر از قر 8.5 و کمی عیتر بر اساس رنگ ده طیفی دسته بنی و نمذاری میشون. ای مثا HD183143. />!ستارگا دوتای در کاتالوگها />ستارگان وتایی بر اس سیستم کاالوی به شکل زیر نامگذاری میوند. ابتد یک شاره و سپ ام کف و یا بسی شمره آنها در هر یک ا کتلوگهای: *(the Burnham Double Star catalog (BDS *Washington Double Star catalog *(Aitken Double Star catalog (ADS نامگذاری مؤلفههای صلی مجموهی دوایی مانطور ک ذکر شد بر اساس درخنگی با ستفاده از حروف A B ... نیز می متول ت. />!!The Guide Star Catalog این کتلوگ حاوی نم و موقی ستارگانی است ک دارای موقعیت بسیار مناسب قابل آدرس هی است. سنسوره رابری ((تلسپ فضایی هابل)) بر اساس آن کار میکن هف صلی تیه این کالو نی همین بده ست. ستارگن ی مموه ستارا رخشانی نمیباشد ای قدری ر دود 13 میاند. آسان توسط این ستارگان ب قمهای مخلف تقسیم میو و ستارگان یک از این منطقهه شماره گی منر به آن منظقه را دار. ای ما: GSC 4068/1167 !کتالوگهی اا یستارهای />کالوگهای دیی یز موو میبد ه به فهرست کدن اجرا غی ستارهای پرداخته ست که از آن مله میوان ه:
Messier Catalog با مشخصه M New General Catalogue of Nebulae and Star Clusters با مشخصه NGC Index Catalog با مشخصه IC |