||اصطلاح بین ستاره‌ای معرف هر رویه یا هر شکلی از ماده و انرژی موجود در فضای مابین ستارگان است. هر چند بخشی از مواد بین ستاره‌ای به صورت ذرات کوچک غبار می‌باشد، ولی قسمت اعظم آن را گاز هیدروژن تشکیل می‌دهد. در ((کهکشان راه شیری)) جرم ماده موجود در فضای بین ستاره‌ای تقریبا 10 درصد کل جرم تمامی ستارگان است.||

!نگاه اجمالی
گرچه در ((آسمان شب)) ، ((ستاره|ستارگان)) را در نزدیک هم می‌بینیم، ولی در واقع فضای بسیار بزرگی میان آنها وجود دارد. فاصله بین ستارگان تاریک به نظر می‌رسد، ولی به راستی فضا کاملا خالی نیست. اتمهای گاز و همچنین ذرات غبار در فضا شناورند. این مواد مه بسیار رقیقی درست می‌کنند که ستارگان دوردست را کم نورتر و رنگ آنها را به سرخ متمایل می‌کند.

اخترشناسان به گاز و غبار فضایی ، ~~green:''ماده میان ستاره‌ای''~~ می‌گویند. ماده میان ستاره‌ای بسیار رقیقتر از هوای ماست. یک فنجان هوا حدود {TEX()} {15^{10}} {TEX} اتم دارد، در حالی که یک فنجان ماده میان ستاره‌ای فقط دارای پانصد اتم است.

{picture=origins.jpg}

!ماده بین ستارگان
در میان ذرات غبار از بلورهای یخ زده ((آب)) ، ((آمونیاک)) و ((متان)) تا ترکیبات بسیار پیچیده یافت می‌شود. بیشتر گاز موجود در فضای بین ستارگان ، ((هیدروژن)) است. در بعضی از نقاط گاز و غبار در کنار هم جمع یا بوسیله ((گرانش)) جاروب می‌شوند و ابرهای ضخیمی تشکیل می‌دهند. بعضی از این ابرها چنان پرپشت هستند که جلوی نور ستارگان ورای خود را کاملا می‌گیرند.

در یک شب صاف هنگامی که راه شیری به وضوح دیده می‌شود، می‌توانید ابرهای غبارآلودی را ببنید که در متن نقره فام این نوار نورانی ، تکه‌های تاریکی بوجود آورده‌اند. علاوه بر ابرهای تیره غبار ، ابرهای درخشانی از گاز هم وجود دارند که به رنگ صورتی می‌درخشند. آنها از زیباترین ((اجرام آسمانی)) هستند.
!سحابی جبار
شبهای زمستان به راحتی می‌توان ((صورت فلکی جبار)) را یافت. درست در پایین سه ستاره‌ای که کمربند آن را تشکیل می‌دهند، لکه‌های نورانی و مه‌آلود دیده می‌شود. آن سحابی بزرگ جبار و یکی از معدود سحابیهای قابل دیدن با چشم غیر مسلح است. با ((دوربین دوچشمی)) و یا ((تلسکوپ|تلسکوپهای کوچک)) می‌بینید که با نور ضعیف سبز رنگی می‌درخشند.

{picture=C3-21-A093.jpg}

!علت رنگ سحابیها
در عکسهای رنگی معمولا سحابیهای درخشان به رنگ صورتی یا ارغوانی دیده می‌شوند. بیشترین گاز موجود در فضا ، هیدروژن است و ستارگان نورانی درون ((سحابی|سحابیها)) سبب می‌شوند که هیدروژن مانند ((لامپ نئون|چراغهای نئون)) بدرخشد. ستارگان داغ ، ((اشعه فرابنفش|پرتوهای نامرئی فرابنفش)) گسیل می‌کنند که به هنگام عبور از میان گاز هیدروژن سبب درخشش آن به رنگ صورتی مایل به سرخ می‌شود، علاوه بر این ابرهای روشن ، سحابیهای دیگر نیز وجود دارند که همانند آینه‌های فضایی عمل می‌کنند، یعنی نور مرئی رسیده از ستارگان نزدیک را باز می‌تابانند.
!تولد ستاره در سحابیها
یکی از کشفیات هیجان‌انگیز اخترشناسی به این ابرهای گازی مربوط است. همواره ستارگان جدیدی در میان آنها متولد می‌شوند. اخترشناسان در میان سحابی جبار روشن شدن ستارگان جدیدی را به راستی مشاهده کرده‌اند. ستاره جدید هنگامی شکل می‌گیرد که ذرات گاز و غبار به صورت یک توپ غول‌پیکر در کنار هم جمع می‌شوند.

این ستاره بر اثر ((نیروی گرانش|کشش گرانش)) سفت‌تر و سفت‌تر و همزمان داغتر و داغتر می‌شود و سرانجام به چنان حرارتی می‌رسد که برای شروع ((واکنش هسته‌ای|واکنشهای هسته‌ای)) کافی است و سپس پرتو افشانی خود را آغاز می‌کند، ستاره متولد می‌شود و بیشتر حیات خود را مانند خورشید در حالت عادی می‌گذراند.
!تجمع ستارگان نوزاد
در گذشته دور حدود نه دهم ماده موجود در ((کهکشان راه شیری)) به شکل ستاره در آمده است، یک دهم بقیه گاز و غبار پراکنده در میان ستارگان است. در میان این مواد ستارگان جدیدی بوجود می‌آیند. ستارگان نوزاد عموما به صورت خوشه‌های باز در کنار هم جمع می‌شوند که ((خوشه پروین)) یکی از آنهاست.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((آسمان))
*((اجرام آسمانی))
*((اقمار))
*((پیدایش جهان))
*((پیدایش منظومه شمسی))
*((جو ستاره))
*((خورشید))
*((خوشه پروین))
*((ستاره رادیویی))
*((سحابی))
*((شهاب))
*((صورت فلکی جبار))
*((ستاره))
*((غبار کیهانی))
*((فضای بین ستاره‌ای))
*((فضای بین سیاره‌ای))
*((کمربند سیارک))
*((کهکشان راه شیری))
*((ماده در کیهان))
*((متان))
*((نوترینو))