حسن بصری خدمت امام باقر علیه السلام رسید و عرض کرد: « آمده ام سؤالاتی از شما بپرسم.»
حضرت فرمود: « مگر تو فقیه اهل
بصره نیستی؟»
گفت: « چنین می گویند. »
حضرت فرمود: « امر بزرگی را به عهده گرفته ای، شنیده ام که می گویی خداوند امر مردم را به خودشان واگذار کرده است!!»
حسن بصری ساکت شد، حضرت فرمود: « اگر خداوند به کسی وعده امن و امان دهد، آیا دیگر ترسی بر او هست؟»
گفت: « نه»
حضرت فرمود: « من آیه ای می خوانم که تو آن را به اشتباه تفسیر کرده ای.»
پرسید: « کدام آیه؟»
حضرت فرمود: « و جعلنا بینهم وبین القری التی بارکنا فیها قریً ظاهرةً وقدرنا الّّسیر سیروا فیها لیالی و ایّاماً آمنین. » (سوره سبا آیه18)
شنیده ام که جای امن و امان را به
مکّه تفسیر کرده ای؟ ای وای بر تو! چگونه خداوند برای افرادی امن و امان قرار داده در حالیکه اموال آنها به سرقت می رود و عده ای کشته می شوند. این چه امنیتی است؟!»
سپس امام باقر علیه السلام به سینه مبارک خود اشاره کردند و فرمودند : «ماییم آن قریه های مبارک.»
حسن بصری گفت: « فدایت شوم! آیا در قرآن آیه ای هست که مردان را به لفظ قریه تعبیر کرده باشد؟!»
حضرت فرمود: « بله، این آیه که میفرماید« و کاین من قریه عتت عن امر ربها ورسله محاسبناها حسابا شدیدا و عذبناهاعذابا نُّکرا" (سوره طلاق آیه 8) (و چه بسیار قریه ای که از امر پروردگارش سرپیچی کرد.)
بعد فرمود: «آیا سرپیچی کننده در و دیوار است یا انسانها؟»
حسن بصری گفت: « بله منظور همان مردان اند.»
حضرت فرمود: « این آیه« واسأل القریه التی کنافیها»» (سوره یوسف،آیه 82) (از قریه ای که ما بودیم بپرس.) حضرت فرمود: « از قریه و دهستان سؤال میشود یا از افراد ؟!»
سپس حضرت فرمود: « قری یعنی علماء شیعیان ما و مقصود از سیر، علم است، یعنی هر کس به سوی ما آمد و حلال و حرام را از ما گرفت، دیگر از شک و گمراهی در امان است زیرا احکام را از آنجا که باید بگیرد، گرفته است.
چون
اهل بیت وارثان علم و فرزندان برگزیده اند و مائیم آن فرزندان، نه تو و امثال تو ای حسن بصری! و مبادا بگویی خداوند امر بندگان را به خودشان واگذاشته زیرا در خداوند عزوجل، سستی و ضعف نیست تا به آنها واگذار کند و نیز آنها را هم مجبور نمی کند که در این صورت به آنها ظلم می شود؛ امر بندگان نه جبر است و نه تفویض؛ بلکه امری است بین آن دو.
منابع:
بحار الانوار، ج 24، ص 232، ح 1.
بحار الانوار، ج 24، ص 235، ح 4.
مراجعه شود به:
مناظرات امام باقر علیه السلام 
