||معرفهای __PH__ یا شناساگرهای شیمیایی اسید و باز ، ترکیبات رنگی یا غیر رنگی ((شیمی آلی|آلی)) با وزن مولکولی بالا هستند که در ((آب)) یا ((حلال|حلالهای)) دیگر به دو صورت اسیدی و بازی وجود دارند.||
{img src=img/daneshnameh_up/d/d9/ph-indicator.jpg}
!نگاه اجمالی
بهترین شناساگرهای اسید - باز ، اسیدهای آلی ضعیف میباشند. شکل اسیدی شناساگر رنگ مشخصی دارد و در صورت از دست دادن ((پروتون)) ، به ترکیب بازی که دارای رنگ دیگری میباشد، تبدیل میشود. یعنی تغییر رنگ اغلب شناساگرها از ((محلول)) بستگی به تغییر شکل آنها دارد. با استفاده از شناساگرها میتوان __PH__ یک محلول را تعین کرد شناساگرهای مختلفی برای تعیین __PH__ شناخته شدهاند که هر یک در محدوده خاصی از __PH__ تغییر رنگ میدهند.
!چگونگی تغییر رنگ یک شناساگر
شناساگرها ، اسیدها یا بازهای ضعیفی هستند و چون اکثر آنها شدیدا رنگی هستند، در هر ((اندازه گیری __PH__)) چند قطره از محلول رقیق شناساگر کافی میباشد. شناساگرهای اسید - باز را معمولا به صورت __HIn__ نشان میدهند.
::__فرم اسیدی HIn ↔ H
+ +
-In فرم بازی__::
::__(K
a = (H
+)x(In
-)/(HIn)__::
اگر محلولی شامل دو جزء رنگی __A__ و __B__ باشد، معمولا رنگ __A__ در مخلوط وقتی توسط چشم انسان تشخیص داده میشود که شدت آن ، ده برابر بیشتر از شدت رنگ __B__ باشد، چون شدت آن تابع غلظت است. بنابراین رنگ ترکیب اسیدی شناساگر زمانی قابل رویت است که :
::__(10In
-) = (HIn) __::
و رنگ و ترکیب بازی شناساگر زمانی قابل مشاهده است که:
::__(In
-) = 10(HIn)__::
انتظار میرود وقتی که __(In
-) = (HIn)__ میباشد، رنگ شناساگر حد واسط بین دو رنگ باشد. در آن نقطه ویژه :
__K
a__ شناساگر برابر غلظت __
+H__ و __PK
a = PH__ است. در نتیجه __PH__ ای که در آن یک شناساگر که __PK
a__ آن نزدیک __PH__ نقطه همارزی ((تیتراسیون)) است، تغییر رنگ شناساگر در نزدیک نقطه تعادل ، امکانپذیر میباشد.
!اهمیت استفاده از شناساگر مناسب در تیتراسیون
با استفاده از انواع شناساگر ، میتوان __PH__ یک محلول را تعیین کرد. برای این کار لازم است محدوده __PH__ تغییر رنگ شناساگر را بدانیم. در تیتراسیونهای اسید و باز هم لازم است که __PK
a__ شناساگر مورد استفاده به __PH__ محلول مورد نظر نزدیک باشد، در غیر اینصورت آزمایش همراه با خطا خواهد بود. اگر شناساگر قبل از نقطه همارزی تغییر رنگ دهد، حجم نقطه پایان کمتر از نقطه همارزی (((واکنش خنثی شدن|خنثی شدن اسید یا باز))) است و اگر شناساگر بعد از نقطه هم ارزی تغییر رنگ دهد، حجم نقطه پایان بیشتر از نقطه هم ارزی است.
در برخی از موارد مخلوطی از دو یا چند شناساگر در یک تیتراسیون مصرف میشود تا تغییر رنگ مشخصی در نقطه پایان رخ دهد. بعنوان مثال میتوان __متیلن آبی__ را با __متیلن قرمز__ مخلوط کرده و یک شناساگر مخلوط بوجود آورد که در __PH__ حدود __5.4__ از بنفش به سبز تغییر رنگ میدهد. در این مورد ، __متیلن آبی__ حین تیتراسیون بدون تغییر رنگ میماند. اما __متیلن قرمز__ در __PH__های کمتر از حدود __5.4__ قرمز و در __PH__های بیشتر از حدود __5.4__ زرد میباشد.
در PHهای کمتر ، قرمز و آبی ترکیب شده و رنگ بنفش ایجاد میکنند و در __PH__های بیشتر ، زرد و آبی ترکیب شده و رنگ سبز ایجاد میکنند. دیدن تغییر رنگ بنفش به سبز ، آسانتر از تشخیص تغییر رنگ قرمز به زرد در شناساگر __متیلن سرخ__ تنهاشت.
{img src=img/daneshnameh_up/b/b5/DSCN1799.jpg}
!معرفهای معروف PH
||
::__نمونهای از معرفهای __PH__ ، پر کاربرد در ((آزمایشگاه شیمی|آزمایشگاهای شیمی))__::
__((معرف رنگی|شناساگر))__|__رنگ اسیدی__|__دامنه PH برای تغییر رنگ__|__رنگ قلیایی__
آبی تیمول|قرمز|1.2 - 2.8|زرد
متیل اورانژ|قرمز|3.1 - 4.5|زرد
سبز برموکروزول|زرد|3.8 - 5.5|آبی
سرخ متیل|قرمز|4.2 - 6.3|زرد
لیتموس|قرمز|5 - 8|آبی
آبی برمتیمول|زرد|6 - 7.6|آبی
آبی تیمول|زرد|8 9.6|آبی
((فنل فتالین))|بیرنگ|8.3 - 10|قرمز
زرد آلیزارین|زرد|10 - 12.1|ارغوانی کم رنگ
تیمول فتالئین|بیرنگ|9.3 - 10.5|آبی
ایندوفنول|قرمز|7.1 - 9.1|آبی
برموفنول آبی|زرد|3 - 4.6|ارغوانی
مالاشیت سبز|زرد
آبی|0 - 2
11.5 - 14|سبز
بیرنگ
آزو بنفش|زرد|13 - 11|بنفش
متیل بنفش|زرد|0.15 - 3.2|بنفش
||
!مباحث مرتبط با عنوان
*((اسید))
*((اندازه گیری PH))
*((باز))
*((بررسی خواص اسیدها))
*((تعیین اسیدیته آب))
*((تعیین قلیائیت آب))
*((تیتراسیون))
*((فنل فتالین))
*((معرف رنگی))
*((واکنش خنثی شدن))