!فشار خون
{picture=listening75.GIF}
|
((اندازه گیری فشار خون)) شریانی با ((فشارسنج پزشکی|فشارسنج)) انجام میشود. کاف فشارسنج دور بازو بسته میشود و به سرعت تا 30 میلیمتر جیوه بالاتر از فشار سیستولیک پیشبینی شده باد میشود. با کاهش تدریجی فشار (3-2 میلیمتر جیوه در ثانیه)، خون به داخل شریان بازویی تازه باز شده ، راه پیدا میکند و صداهای نبض شریان (صداهای کورتکوف) شنیده میشوند. فشاری که به محض شنیدن صدای اول (به صورت تاپتاپ واضح) مشاهده میشود، نشاندهنده فشار سیستولیک است، با محو شنیدن صداهای کورتکوف فشار دیاستولیک مشاهده میشود. معمولا ((فشار خون)) در هر دو دست یکسان است. اما فشار سیستولیک در پاها 20-10 mmHg بالاتر است.
فشار خون نامتقارن دستها ناشی از ((آترواسکلروز|آترواسکلروز آئورت)) ، دیسکسیون آئورت و تنگی شریانهای زیر ترقوهای یا براکیوسفالیک است. در کوارکتاسیون آئورت و آترواسکلروز شدید آئورت یا شریانهای رانی یا ایلیاک فشار خون در پاها کمتر از دست است. در نارسایی آئورت فشار خون پاها نسبت به دستها بیش از mmHg20 افزایش مییابد. اگر اندازه کاف برای بازوی بیمار بزرگ باشد، فشار خون اشتباها بیش از آنچه هست نشان داده میشود. بر عکس در صورت کوچک بودن کاف ، فشار خون کمتر از میزان واقعی نشان داده میشود.
!گرفتن نبض
گرفتن نبض یکی از متداولترین و اولیهترین معاینات پزشکی چه در رشته قلب و عروق چه در سایر رشتهها میباشد. نبض انسان یکی از ((علائم حیاتی)) او به شمار میرود و در تشخیص بسیاری از بیماریها پزشک را یاری میدهد. نبض در واقع موجی است که از مبداء سرخرگهای بزرگ قلب به صورت گریز از مرکز به سرخرگهای کوچکتر ومحیطی انتقال پیدا میکند. به عبارت دیگر تپش و ضربان قلب در سرخرگها به صورت نبض نمود پیدا میکند. بنابراین اگر کسی با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش دهد و همزمان نبض بیمار را بگیرد، میان یکی از صداهای قلب و نبض همزمانی نسبی احساس میشود.
همانگونه که گفته شد نبض در تمام سرخرگهای بدن وجود دارد اما در قسمتهایی قابل معاینه است که سرخرگ از بستر نسبتاً سفتی عبور کند. از نظر سهولت معاینه ، بهترین نبض ، نبض مچ دست (یا رادیال) میباشد. این نبض در سطح بدون موی مچ دست و نزدیک به قاعده شست قابل لمس است. به جز مچ دست قسمتهای دیگری نیز در بدن برای اندازهگیری نبض به کار میروند که فهرست وار به نام آنها اشاره میکنیم: نبض آرنج دست ، نبض شاهرگ گردن ، نبض کشاله ران ، نبض پشت زانو ، نبض پشت قوزک داخلی پا و در نهایت نبض روی پا. برای گرفتن نبض کافی است که با انگشت سبابه محل نبض را پیدا کرده و در حدی آن را فشار دهیم که جریان خون بیمار متوقف نشود ولی ضربان آن به راحتی حس شود.
در بررسی عروق شریانی ، باید نبض شریانهای (سرخرگ) کاروتید (نبض گردن) ، رادیال (نبض مچ دست) ، بازویی (نبض آرنج) و شریان رانی (نبض کشاله ران) نبض پشت زانو (شریان پوپلیتهآل و نبض روی پا و پشت قوزک داخلی پا را نیز لمس کرد، هر چند نبض کاروتید بهتر از بقیه نبض مرکزی آئورت را نشان میدهد. در لمس نبض باید ریتم ، قدرت ، شکل و تقارن نبض مورد توجه قرار گیرد، که تغییر در هر یک از این اجزاء نبض نشان دهنده و کمک کننده برای تشخیص نوع خاص بیماری قلبی- عروقی خواهد بود.
!!یک مثال
ارتفاع موج نبض در نارسائی آئورت ، ((کم خونی)) ، حاملگی و ... افزایش مییابد و در شرایط مانند کمبود حجم خون (((شوک))) و ((نارسایی قلبی|نارسایی قلب)) و تنگی شدید دریچه میترال کاهش می یابد. و یا در نارسایی شدید بطن چپ ، شدت نبض از ضربانی به ضربان دیگر متغیر است. در تمام بیماران قلبی لمس نبضهای محیطی الزامی است.
*اولین چیزی که از نبض میتوان برداشت کرد تعداد ضربات آن در یک دقیقه است. از آنجایی که نبض انسان معمولاً پدیدهای منظم است. اگر تعداد آن را در 15 ثانیه یا 30 ثانیه نیز بشماریم و حاصل را در 4 یا 2 ضرب کنیم تعداد نبض در دقیقه حاصل میشود. نبض انسان به طور طبیعی باید 50 تا100 ضربان در دقیقه باشد. نبضهای تندتر یا کندتر از این محدوده غیر طبیعی است و باید علت آن بررسی شود. البته هنگام خواب نبض انسان به حداقل خود میرسد( اما نه کمتر از 50 بار در دقیقه) و در فعالیت ورزشی به حداکثر خود میرسد (اما معمولاً نه بیشتر از 150 ضربان در دقیقه). افراد ورزشکار نیز معمولاً در حالت استراحت نبض کند دارند (بین 50 تا70 بار در دقیقه) که این امر نشانه سلامت قلب و عروق این افراد میباشد.
*نکته دوم که باید در گرفتن نبض مورد دقت شود. منظم یا نامنظم بودن آن است. شاید شایعترین بینظمی آن باشد که گاهی تند و گاهی کند میشود. اگر این تند و کند شدن نبض جزئی باشد، نشانه بیماری خاصی نیست. اما اگر این مساله شدت پیدا کند باید علت آن به دقت بررسی شود. بینظمی نسبتاً شایع نبض آن است که گاهی حس میکنیم یک نبض ساکت میشود و ضربانی حس نمیشود گویی که قلب در آن لحظه نتوانسته ضربان موثری داشته باشد. علت چنین نبضهایی نیز در بیشتر موارد ((آریتمی قلبی|آریتمیهای قلبی)) بویژه از نوع انقباضهای زود هنگام بطنی است.
*نکته پر اهمیت دیگر در گرفتن نبض ، قوت و ضعف آن است. نبض افراد پر فشار و بویژه آنهایی که تفاوت فشار سیستولی و فشار دیاستولی آنها بالاست، قوی میزند. در حالی که نبض افرادی که فشار پایین دارند یا به هر علتی دچار ((خونریزی خارجی|خونریزی)) یا ((اسهال)) ((استفراغ)) شدید شدهاند ضعیف میباشد.
!بررسی ضربان ورید ژگولار
با معاینه وریدهای گردن میتوان فشار دهلیز راست را تخمین زد و اشکال امواج وریدی را مشخص کرد. با قرار دادن بیمار در وضعیت زاویه 45 درجه و چرخاندن سر بیمار به سمت چپ میتوان ارتفاع نقطه نبض ضربان وریدی را از موازات زاویه جناغ تعیین کرد. در ((نارسایی قلبی|نارسایی احتقانی قلب)) ، ((بیماریهای دریچهای قلب|نارسایی یا تنگی دریچه سه لختی)) و بعضی بیماریهای دیگر ارتفاع نبض ورید بالاتر قرار گرفته و برجسته میشود.
!معاینه جلوی قلب
با مشاهده و لمس جلوی قلب میتوان اطلاعات مهمی در مورد بیماریهای قلب به دست آورد توجه به ناهنجاریهای قفسه صدری مثل سینه فرو رفته یا سینه برآمده یا افزایش قوس و انحراف ستون فقرات پشتی ضروری است چون هر کدام از آنها نشانهای از بیماری خاص قلبی است. در لمس نیز باید به لرزشهای قابل مشاهده در روی قلب توجه نمود. برای لمس ، ناحیه جلوی قلب بهتر است بیمار نشسته باشد، یا به پهلوی چپ دراز بکشد و پزشک در سمت راست بیمار بایستد. در این حالت دست راست پزشک کاملا با قسمت چپ و پایین قفسه سینه جفت میشود، نوک انگشتان در ناحیه راس قلب و کف دست در ناحیه بطن راست قرار میگیرد. ضربه راس قلب ضربه کوتاه و واضحی است که در اثر برخورد بطن چپ قلب با قفسه سینه لمس میشود. که در حالت عادی در فضای بین دنده ای چهارم در امتداد خط وسط ترقوه لمس میشود. جابجایی راس قلب (و نقطه لمس) و همچنین شدت آن و ... هر کدام نشاخه خاص از بیماری قلبی است.
{picture=stethoscope_blue25.JPG}
|
{picture=piorryc75.JPG}
|
!گوش دادن به قلب
برای شنیدن صداهای بم بهتر است سمت بل گوشی را ملایم به دیواره قفسه سینه در محلهای خاص چسبانده و صداهای با فرکانس بالا را میتوان با چسباندن دیافراگم گوشی به قفسه سینه بهتر شنید. در یک فرد عادی گوش دادن به قلب در 4 نقطه (مربوط به هر کدام از دریچههای قلب) امکانپذیر است. صدای طبیعی قلب فقط شامل یک صدای اول S1 (مانند پوم)و یک صدای دوم S2 (مانند تاک )میباشد که لحظهای سکوت آن دو را بدرقه میکند. در حالت طبیعی صدای اضافهای نباید در قلب شنیده شود و بین صدای اول و دوم نیز باید سکوت برقرار باشد. که این صداها ناشی از بسته شدن طبیعی دریچههای قلب هستند. هر گونه صداهایی در وسط این دو صدا یا تغییر در شدت این صداها و غیره هر کدام نشانهای از بیماری خاصی است.
در اختلالات مادر زادی ، در ((بیماری دریچهای قلب|بیماریهای دریچهای قلب)) و در ((آریتمی قلبی|آریتمی های قلبی)) این نظام بر هم میخورد و صداهای اضافه و سوتهای خاصی میان صداهای قلبی اضافه میشوند. به عنوان مثال در نظر داشته باشید که صدای اول مربوط به بسته شدن دریچههای بین دهلیزها و بطنها است و صدای دوم مربوط به بسته شدن دریچههای آئورت و ریوی. حال اگر بین صداهای اول و دوم صدای سوت مانند شنیده شود یعنی یا خون دارد از دریچه نارسای میترال یا سه لتی به عقب باز میگردد یا از دریچه تنگ آئورت و ریوی به جلو رانده میشود. مکان دقیق این سوت ها ( که در زبان فرانسوی به آن سوفل میگویند ) و نحوه انتشار آن ، نوع ضایعه را تا حد دقیقی مشخص مینماید.
صداهای غیر طبیعی قلب شامل سوفلها و صداهای S4 , S3 هستند. سوفلها ارتعاشات قابل سمعی هستند که هنگام عبور جریان غیر طبیعی خون از یک دریچه طبیعی قلب یا جریان طبیعی خون از یک دریچه غیر طبیعی و در نتیجه اغتشاش جریان بوجود میآیند. این صداها با توجه به شدت ، فرکانس ، کیفیت ، مدت و موقعیت زمانی آنها نسبت به انبساط و انقباض قلب (سیستول و دیاستول) تعریف میشوند و نشانه بیماری خاص هستند. این است که پزشک باید بتواند با دقت صداهای مختلف قلبی را از یکدیگر تفکیک نماید تا با حداقل امکانات بتوان بیشترین بهره را از معاینه ساده برد و بهترین کمک را به بیمار نمود. دقت داشته باشید که بیشترین ارزش تشخیصی سمع قلب در ناهنجاریهای مادرزادی ، مشکلات دریچهای قلب ، بینظمیها و نارسایی قلب میباشد و در مراحل حاد ((سکته قلبی)) ممکن است تغییر خاصی در صداهای قلبی ایجاد نشود.
!گوشی پزشکی
گوشی پزشکی وسیلهای است که میتوان صداهای ضعیف قسمتهای مختلف بدن را با آن تقویت کرد و بدون آنکه لازم باشد سر خود را روی شکم یا سینه بیمار بگذاریم معاینه را انجام داد. ((قلب)) یکی از پر سر و صداترین اعضا بدن انسان است. صداهای قلبی که در سمع اول ممکن است فقط یک تاپتاپ ساده به نظر برسند دنیایی از رمز و راز را با خون به همراه دارند و پزشک را در تشخیص درست راهنمایی میکنند.
گوشی پزشکی سه قسمت عمده دارد. قسمت اول گوشی روی بدن فرد قرار میگیرد و دو طرفه است که یک طرف را دیافراگم و طرف دیگر را قسمت زنگولهای یا بل مینامند و ارتعاشات بدن را تبدیل به ارتعاشات صوتی کرده و کمی تشدید مینماید. سپس صوت حاصل وارد لوله یا لولههای هدایت کننده صدا شده و در نهایت از طریق گوشیهای مخصوصی وارد گوش پزشک میگردد. گوشیهای پزشکی انواع و اقسام گوناگونی دارند. قسمت دیافراگمی گوشی (که سطح بیشتری دارد) به صورت معمول برای گوش دادن صداهای مختلف بدن به کار میرود. قسمت زنگولهای یا بل گوشی (که عملاً پردهای ندارد) فقط در مواردی به کار میرود که صدای آن اندام از بمی خاصی برخوردار است.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((اندازه گیری فشار خون))
*((علائم حیاتی))
*((طپش قلب))
*((فشار خون))
*((فشارسنج پزشکی))