مستعصم خلیفه عباسی
« 656- 640 ق / 1258-1242 م»
با درگذشت
مستنصر، پسرش ابو احمد عبدالله ملقب به المستعصم بالله به سال 640 ق / 1242 م بر تخت
خلافت نشست. وی مردی هوسباز و خوشگذران بود که بیشتر اوقات خود را به تماشای دلقکان و مطربان میگذرانید و همچنین به خواندن کتاب نیز علاقه نشان میداد. دربار این واپسین خلیفه عباسی، محل کشمکش و نزاع بین امیران گوناگون و پیروان مذاهب مختلف بود.
مستعصم در 642 ق / 1244 م، وزارت خویش را به مؤید الدین مشهور به ابن العلقمی که مذهب شیعه داشت، سپرد. او به هواداری از اهل
تشیع برخاست و در مقابل، ابوبکر، پسر مستعصم به هواخواهی از
اهل سنت قد برافراشت و بر اهل تشیع ناروایی های زیادی روا داشت. به همین دلیل ابن العلقمی از خلیفه رنجید و زمانی که هلاکو آهنگ
بغداد را نمود، دربار خلافت گرفتار چند دستگی و ناسازگاری های خانمان بر انداز بود.
هلاکو از
همدان، نمایندگانی نزد خلیفه فرستاد و نمایندگانی از بغداد به خدمت هلاکو آمدند. هلاکو از خلیفه درخواست کرد که بر علیه اسماعیلیان با او همداستان شود، ولی درخواست او بدون پاسخ ماند. خلیفه از این فرصت مناسب استفاده نکرد و در مقابل
مغول ها به سوی بغداد سرازیر شدند. خلیفه که در آن زمان توان گردآوری نیرو و پایداری نداشت با سپاهی کوچک که برای دفاع گسیل داشته بود، به آسانی شکست خورد و مغولان دست به چپاول شهر زدند و دیوارهای آن را ویران نمودند. کوشک خلیفه چپاول شد و خلیفه را با شماری زیاد از خویشانش به بیرون شهر برده و همه را به قتل رساندند. در برخی از تواریخ آمده که خلیفه را در نمد پیچیده و آن قدر مالیدند تا درگذشت.
مدت خلافت مستعصم 16 سال و 8 ماه و سن او بنا به گفته حمد الله مستوفی در تاریخ گزیده، 46 سال و سه ماه بوده است. بدین ترتیب با مرگ مستعصم، سلسله عباسی پس از چند سده سیادت مادی، مذهبی و دینی فرو پاشید و از میان رفت.
