واژه محکم در اصل از «اِحکام» به معنی ممنوع‌ساختن گرفته شده و به همین دلیل به موجودات پایدار و استوار محکم می‌گویند. زیرا عوامل انحرافی را می‌زدایند. به سخنان روشن و قاطع نیز که هر گونه احتمال خلاف را از خود دور می‌سازد محکم می‌گویند. بنابراین «آیات محکمات» (آیات محکم) آیاتی را می‌گویند که معنا و مفهوم‌شان به قدری روشن است که جای گفتگو و بحث نیست مثل آیات « قل هو الله احد » (بگو خدا یکی است) یا مثل « الله خالق کل شیء » (خداوند آفریننده‌ی همه چیز است) یا مثل «لیس کمثله شیء» (مثل او چیزی نیست) و هزاران آیه روشن دیگر. به این گونه آیات « ام الکتاب » نیز می‌گویند چرا که اصل و مرجع و مفسّر و توضیح‌دهنده‌ی آیات دیگرند.

از سوی دیگر، واژه «متشابه» به معنی چیزی است که قسمت‌های مختلف آن شبیه یکدیگر است. به همین جهت به جمله‌ها و کلماتی که معانی آنها پیچیده‌اند و برداشت‌های مختلفی از آنها می‌توان کرد « متشابه » می‌گویند.
«متشابهات قرآن» نیز به آیاتی گفته می شود که معانی پیچیده‌ای دارند و در آغاز، احتمالات متعددی درباره آنها می‌رود؛ و باید آنها را با توجه به آیات محکم، تفسیر کرد.

واژه محکم در اصل از « احکام » به معنی ممنوع ساختن گرفته شده است و به همین دلیل به موجودات پایدار و استوار محکم می گویند. زیرا عوامل انحرافی را می زدایند و نیز سخنان روشن و قاطع که هر گونه احتمال خلاف را از خود دور می سازد محکم می گویند، بنابراین مراد از« آیات محکمات » (آیات محکم) آیاتی است که مفهوم آن به قدری روشن است که جای گفتگو و بحث نیست مثل آیات « قل هو الله احد » و مثل « الله خالق کل شیء » و مثل « لیس کمثله شیء » و هزاران آیه دیگر که در موضوعات دیگر مطرح شده است این آیات محکمات نامیده شده و « ام الکتاب » می باشند یعنی اصل و مرجع و مفسّر و توضیح دهنده آیات دیگرند.

واژه « متشابه » در اصل به معنی چیزی است که قسمتهای مختلف آن شبیه یکدیگر باشند به همین جهت به جمله ها و کلماتی که معانی آن پیچیده و گاهی احتمالات مختلف درباره آن داده می شود « متشابه » می گویند.
و منظور از متشابهات قرآن همین است یعنی آیاتی که معانی آن در ابتدا نظر پیچیده است و در آغاز احتمالات متعددی در آن می رود هر چند که با توجه به آیات محکم تفسیر آن واضح و روشن می گردد.

لازم به یاد آوری است در مورد معنای محکم و متشابه به تفاسیر دیگری نیز نقل شده است که در کتب تفسیری بیان شده است.