ابوعبدالرحمن انصاری اوسی حارثی، در میان طایفه بنی حارثه از تیره اوس، در شهر
مدینه به دنیا آمد وی برادر محمود بن مسلمه، شهید
جنگ خیبر است. وی 7 بار ازدواج کرد و صاحب ده پسر و شش دختر شد .
محمد بن مسلمه توسط
مصعب بن عمیر در مدینه اسلام آورد؛ در هنگام
پیمان برادری بین وی و
ابوعبیده جراح عقد اخوت اسلامی بر قرار شد.
گویند که وی در تمامی نبردهای زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از
بدر،
احد،
خندق و سایر غزوات حضور یافت، برخی از مورخان
اهل سنت نوشته اند که وی در نبرد خیبر،
مرحب یهودی را به قتل رساند! ولی این نقل با تاریخ و روایات صحیح در تعارض است.
ابن اثیر جزری از دانشمندان اهل سنت می نویسد: سخن و قول صحیح که اکثر سیره نویسان و راویان حدیث نیز بر این عقیده اند، این است که مرحب یهودی به دست حضرت
علی علیه السلام کشته شد.
همچنین برخی از تاریخ نگاران اهل سنت نوشته اند که وی به هنگام
غزوه تبوک، جانشین پیامبر در مدینه بود! ولی از ضروریات تاریخ اسلام است که جانشین رسول خدا در این جنگ امیرالمومنین علی علیه السلام بود و تنها جنگی که حضرت علی علیه السلام در آن حضور نیافت،
غزوه تبوک بود .
زیرا به جهت خطری که از ناحیه منافقان شهر مدینه تهدید می شد، رسول خدا، امیرالمومنین را به عنوان جانشین خود در مدینه معین کرد و اّن جمله تاریخی خود را که به حدیث « منزلت » معروف است به نقل تمامی علمای سنی و شیعه در مدح امیرالمومنین فرمود:
«
یاعلی! انت منّی بمنزلة هارون من موسی، الّا انّه لا نبیّ بعدی ».
« ای علی! منزلت تو نسبت به من، مانند منزلت هارون است نسبت به موسی، مگراین که پس از من پیامبری نیست».
وی پس از رحلت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، از مسیر حق منحرف گشت .
ابن ابی الحدید نقل می کند که وی به همراه
عمر بن خطاب به خانه دختر پیامبر،
زهرای مرضیه، هجوم برد. نیز نقل است که وی بازرس مخصوص عمر بود که از کارگزاران دستگاه خلافت تفحص به عمل می آورد. وی به همراه
خالد بن ولید به فرمان
عمر،
سعد بن عباده را در
شام به قتل رسانده، مرگ وی را به جنیان نسبت دادند. محمد بن مسلمه از بیعت با امام علی علیه السلام سرباز زد و در جنگ های آن حضرت نیز شرکت نکرد. وی و برخی از شخصیت های سیاسی آن عصر همچون
سعد بن ابی وقاص،
اسامة بن زید و
عبدالله بن عمر از حزب قاعدین آن روزگار بودند.
سرانجام، محمد بن مسلمه در
ماه صفر سال 46 یا 47 قمری در سن 77 سالگی در مدینه درگذشت و
مروان بن حکم بر پیکر وی نماز گزارد .
منابع:
اسدالغابه، ج5، ص 112؛
الطبقات، ج 3، ص 443؛
قاموس الرجال، ج 9، ص 586؛
سفینه البحار، ج2، ص 418؛
