V{maketoc}

((ایتربیم)) - __Lutetium__ - ((هافنیم)) ((Yttrium | Y)) __Lu__ ((Lawrencium | Lr))       {picture=Lu_TableImage.png} ((جدول استاندارد|جدول کامل)) __عمومی__ ((فهرست نام عناصر|نام)), ((فهرست علائم عناصر|علامت اختصاری)), ((فهرست شماره عناصر|شماره)) Lutetium, Lu, 71 ((گروه شیمیایی)) ((فلز انتقالی)) ((گروه جدول تناوبی|گروه)), ((دوره جدول تناوبی|تناوب)), ((بلوک جدول تناوبی|بلوک)) ((عنصر گروه 3|3)), ((عنصر دوره 6|6)) , ((بلوکd|d)) ((جرم حجمی)), ((درجه سختی موهز|سختی)) 9841 ((کیلوگرم بر مترمکعب|kg/m3)), __ ((رنگ)) سفید نقره ای {picture=125pxLu2C71.jpg} __خواص اتمی__ ((وزن اتمی)) ((1 E-25 kg|174.967 amu)) ((شعاع اتمی)) (calc.) ((1 E-10 m|175 «217» pm)) ((شعاع کووالانسی)) 160 ((پیکومتر|pm)) ((شعاع وندروالس)) no data ((ساختار الکترونی)) ~np~[~/np~((زنون|Xe))~np~]~/np~4((f-orbital|f))14 5d1 6((s-orbital|s))2 ((electron| -e)) بازای هر ((سطح انرژی)) 2, 8, 18, 32, 9, 2 ((درجه اکسیداسیون)) ((«اکسید))) 3 ((«باز «شیمی»|باز))ضعیف) ((ساختار کریستالی)) شش گوشه __خواص فیزیکی__ ((حالت ماده)) جامد ((«مگنتیسم|__))) ((نقطه ذوب)) 1925 ((کلوین|K)) (3006 ((°F))) ((نقطه جوش)) 3675 K (6156 °F) ((حجم مولی)) 17.78 ((scientific notation|ש»10-6 ««متر مکعب بر مول|m3/mol)) ((گرمای تبخیر)) 355.9 ((کیلوژول بر مول|kJ/mol)) ((گرمای هم جوشی)) 18.6 kJ/mol ((فشار بخار)) 2460 ((پاسکال|Pa)) at 1936 K ((سرعت صوت)) no data __متفرقه__ ((الکترونگاتیویته)) 1.27 ((«درجه پاولینگ))) ((ظرفیت گرمایی ویژه)) 150 ((ژول بر کیلوگرم-کلوین|J/«kg*K))) ((رسانائی الکتریکی)) 1.85 106/m ((اهم)) ((رسانائی گرمایی)) 16.4 ((وات بر متر-کلوین|W/«m*K))) 1st ((پتانسیل یونیزاسیون)) 523.5 kJ/mol 2nd پتانسیل یونیزاسیون 1340 kJ/mol 3rd پتانسیل یونیزاسیون 2022.3 kJ/mol 4th پتانسیل یونیزاسیون 4370 kJ/mol 5th پتانسیل یونیزاسیون 6445 kJ/mol __پایدارترین ایزوتوپها__ ((ایزوتوپ|iso)) ((وفور طبیعی|NA)) ((نیمه عمر)) ((روش فروپاشی|DM)) ((فروپاشی انرژی|DE)) ((مگا|M))((الکترون ولت|eV)) ((محصول فروپاشی|DP)) 173Lu ((رادیوایزوتوپ مصنوعی|{syn.})) ((1 E_ s|1.37 y)) ((الکترون گیری|ε)) 0.671 173((ytterbium|Yb)) 174Lu {syn.} 3.31 y ε 1.374 174Yb 175Lu __97.41%__ Lutetiumبا104 ((نوترون)) ((ایزوتوپ پایدار|پایدار)) است 176Lu 2.59% ((1 E_ s|3.78 E10 y)) ((ارسال بتا|β-)) 1.193 176((هافنیم|Hf)) واحدهای((SI)) & ((دما و فشار استاندارد|STP)) استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد.

لوتتیوم ((عنصر شیمیایی)) است که در ((جدول تناوبی)) دارای نشان Lu و ((عدد اتمی)) 71 می باشد.لوتیتم که عنصر فلزی گروه عناصر ((خاکی کمیاب)) است ، در طبیعت معمولا" به همرا ه ((ایتریم)) یافت می شود و گاهی اوقات در ((آلیاژ))های فلزی بکار رفته و در فرآیندهای مختلف نقش ((کاتالیزور)) دارد.

! خصوصیات قابل توجه وکاربردها


لوتیتم ((فلز))ی سیمگون ، سه ظرفیتی و مقاوم در برابر ((فرسودگی)) است که نسبتا" در ((آزمایش‌های مربوط به هوا)) پایدار و سنگین ترین و سخت ترین عنصر ((خاکی کمیاب)) به شمار می رود.
چون تهیه این فلز بصورت مقادیر مفید بسیار گران می باشد بنابراین کاربردهای تجاری بسیار کمی دارد.اما لوتیتم پایدار را می توان در ((پالایشگاه))ها و بعنوان ((کاتالیزور)) در کراکینگ ((بنزین)) مورد استفاده قرار داد. موارد استفاده دیگر آن در آلکیلاسیون ، ((هیدروژناسیون)) و ((پلیمریزاسیون)) می باشد.

! تاریخچـــــــــه


لوتیتم ( از واژه ((لاتین Lutetia)) به معنی ((پاریس))) در سال ((1907)) توسط ((Georges Urbain)) شیمیدان فرانسوی و Baron ((Carol Auer von Welsbach)) کانی شناس اتریشی مستقلا" ((کشف)) شد.هر دوی آنها این عنصر را در ناخالصی موجود در ((ایتریم)) معدنی کشف نمودند که به عقیده ((Jean Charles Galissard de Marignac)) شیمیدان سوئیسی ( و بیشتر شیمیدانان دیگر) تماما" متشکل از ایتربیم بود.

جداسازی لوتیتم ایتربیم Marignac برای اولین بار توسط Urbain توصیف شد و وافتخارنامگذاری این عنصر نصیب او گشت.او نامهای neoytterbium( ایتربیم جدید) و luteciumرا برای این عنصرجدید انتخاب کرد اما بالاخره نام neoytterbium بصورت ytterbiumبرگشت نمود و در سال ((1949)) نگارش عنصر 107 به شکل lutetium ( لوتیتم) تغییر نمود.

Welsbach نامهای cassiopium را برای عنصر 71 ( برگرفته از نام نجومی ((Cassiopeia))) و albebaranium را برای نام جدید ایتربیم پیشنهاد کرد اما این اسامی مورد تایید قرار نگرفت ( گرچه بسیاری از دانشمندان آلمانی هنوز عنصر 71 را cassiopiumمی نامند.

! پیدایـــــــش


لوتیتم که اغلب نه به تنهایی بلکه با فلزات خاکی دیگر یافت می شود، بسیار سخت از سایر عناصر جدا می شود و کمترین فراوانی را در میان تمامی عناصر طبیعی دارد.
کانی تجاری اصلی لوتیتم ، سنگ معدن ((مانزونیت)) [ Ce,La,PO و ...] است که حاوی 003/0% این عنصر می باشد.((فلز)) لوتیتم خالص فقط تاحدی در سالهای اخیر جداسازی شده و تهیه آن بسیار دشوار است( بنابراین یکی از نادرترین و گران ترین فلزات خاکی کمیاب است).لوتیتم را با روش ((جابجایی یونی)) از عناصر خاکی کمیاب دیگر بدست می آورند( کاهش LuCl3 یــــا LuF3 بوسیله یک ((فلز قلیایی)) و یا یک ((فلز قلیایی خاکی))).

! ایزوتوپهـــــــا


لوتیتم بطور طبیعی دارای 1 ((ایزوتوپ)) پایدار Lu-175 ( ((وفور طبیعی)) 41/97%) می باشد. 33 ایزوتوپ پرتوزاد هم برای آن شناسائی شده که پایدار ترین آنها لوتیتم 176 با ((نیمه عمر)) 78/3 X 10 10 سال ( فراوانی طبیعی 59/2%) ، لوتیتم 174 با نیمه عمر31/3 سال و لوتیتم 173 با نیمه عمر 37/1 سال می باشد.کلیه ایزوتوپهای دیگر آن دارای نیمه عمری کمتر از 9 روز هستند که نیمه عمر اکثر آنها کمتر از نیم ساعت می باشد.همچنین این عنصر دارای 8 ((meta states)) است که پایدار ترین آنها Lum-177( t 4/160 روز) ، Lum-174( t 142روز) و Lum-178( t 1/23 دقیقه) می باشد.

ایزوتوپهای لوتیتم از نظر ((وزن اتمی)) بین amu 973/149 (لوتیتم 150) و amu 961/183 (لوتیتم 184) قرار دارند.((حالت فروپاشی)) اولیه قبل از فراوان ترین ایزوتوپ پایدار، (لوتیتم 175) ((جذب الکترون)) ( با مقداری ((ارسال الکترون)) مثبـت و ((آلفا))) است و اولین حالت بعد از آن ارسال ((بتا)) می باشد. ((محصولات فروپاشی)) اولیه قبل از لوتیتم 175 ایزوتوپهای عنصــــــــــــــر 70 ( ((ایتربیم))) و محصولات اولیه بعد از آن ایزوتوپهای عنصر 72 ( ((هافنیم))) هستند.

! ترکیبات


((فلورید)) : LuF₃ ((کلرید)) : LuCl₃ ((برمید)) : LuBr₃ ((یدید)) : LuI₃ ((اکسید)) : Lu₂O₃ ((سولفید)): Lu₂S₃ ((تلورید)) : Lu2Te3 ((نیترید)) : LuN.

! هشدارهــــــــــا


لوتیتم مانند سایر فلزات خاکی کمیاب دارای درجه ((مسمومیت)) کمی است اما بهرحال با این فلز و مخصوصا" ترکیبات آن باید بسیار با احتیاط رفتار شود.گرده فلزی این عنصر خطر ((آتش زائی)) و ((انفجار)) به همراه دارد. لوتیتم هیچگونه نقش بیولوژیکی در بدن انسان ندارد اما احتمالا" به افزایش ((متابولیسم)) کمک می کند.

!منابع
*''Guide to the Elements - Revised Edition'', Albert Stwertka, (Oxford University Press; 1998) ISBN 0-19-508083-1
*[http://pearl1.lanl.gov/periodic/elements/71.html|Los|Alamos|National Laboratory's Chemistry Division: Periodic Table - Lutetium]

! اتصالات خارجی
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Lu/index.html WebElements.com - Lutetium] (also used as a reference)
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Lu.html EnvironmentalChemistry.com - Lutetium] (also used as a reference)
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele071.html It's Elemental - Lutetium]