منو
 کاربر Online
849 کاربر online
تاریخچه ی: قضیه شرطی

در حال مقایسه نگارشها

نگارش واقعی نگارش:1
چنانچه می دانید، در قضیه حملی، به ثبوت یا سلب (وجود داشتن یا وجود نداشتن) نسبتی میان موضوع و محمول قضیه، حکم می کنیم؛ بدون اینکه حکم، مشروط به شرطی باشد.

مثلا در قضیه "آب چشمه زلال است" یا "آب چشمه زلال نیست"، زلال بودن را برای آب چشمه در حالت اول اثبات و در حالت دوم از آن سلب کرده ایم؛ بدون اینکه شرطی برای اثبات یا سلب قضیه ذکر کرده باشیم.

اما اگر قضیه را به این صورت درآوریم:
"اگر چشمه را گل آلود نکنیم، آب آن زلال است" و یا "اگر چشمه را گل آلود کنیم، آب آن زلال نیست"؛
در این صورت زلال بودن آب چشمه موکول و منوط و مشروط است به گل آلود نکردن آن و زلال نبودنش مشروط است به گل آلود کردن آن.

و یا این قضیه که:
"الان یا روز است یا شب"
که این گونه تحلیل می شود:
"اگر الان روز است شب نیست و اگر الان شب است، دیگر روز نیست."
به عبارت دیگر، روز بودن مشروط است به شب نبودن و شب بودن مشروط است به روز نبودن.

این نوع قضایا را قضایای شرطی یا قضایای وضعی می نامند؛ زیرا در آن ها، به شرط نسبت دیگر است که حکم به نسبتی شده است. (یعنی به این صورت که اگر الف، آن‌گاه ب)
بنابراین قضیه شرطی را اینگونه تعریف می کنند:
"قضیه ای است که در آن حکم به وجود یا عدم وجود نسبتی میان یک قضیه و قضیه دیگر شده است."

در حقیقت اگر دقت کنیم، می بینیم که هر قضیه شرطی از دو قضیه حملی تشکیل شده است. یعنی با تجزیه هر قضیه شرطی به دو قضیه حملی می رسیم.

مثلاً قضیه "اگر الان روز است، شب نیست" را در نظر بگیرید:
اگر ما در این قضیه، واژه "اگر" را برداریم، عبارت "الان روز است" و "الان شب نیست" هر کدام یک قضیه (خبر ) مستقل و به تعبیر دیگر، هر کدام یک قضیه حملی خواهند بود.
ولی چون گوینده دو خبر (قضیه) را در کنار هم قرار داده و یکی از آن دو را با دیگری مرتبط ساخته و میانشان با ادات شرطی(اگر) نسبتی برقرار کرده است؛ دو جمله مذکور به صورت یک قضیه واحد درآمده اند؛ و دیگر هر کدام، یک خبر (قضیه ) مستقل، که سکوت بر آن صحیح باشد، نیستند.

بنابراین اگر متکلم بگوید: "اگر الان روز است..." و دیگر هیچ نگوید، آنچه گفته است لفظی از نوع مرکب ناقص و عبارتی نا تمام است و مخاطب می پرسد که بقیه اش چه شد؟

باید توجه داشت نسبتی که میان این قضیه که در اصل از دو قضیه مستقل تشکیل شده، برقرار می شود، بر دو گونه است:در سایر قضایای شرطی نیز به همین صورت است.
1-نسبت اتصال و همراهی و پیوند؛ یعنی وابستگی قضیه و جمله دوم به جمله اول؛
مانند:
"اگر باران ببارد، زمین خیس می شود."
(خیس شدن زمین(قضیه و جمله دوم) وابسته است به باریدن باران(جمله و قضیه اول))
2-نسبت جدایی و انفکاک دو قضیه؛
مانند:
"الان یا روز است یا شب."
(اگر روز باشد، شب نیست و اگر شب باشد، روز نیست و این دو قضیه با هم قابل جمع نیستند.)
قضیه شرطی بر دو قسم است:

منابع

  • آشنایی با علوم اسلامی، جلد1، صفحه52
  • منطق مظفر، جلد1، صفحه 208 و 207
  • کلیات منطق صوری، صفحه247
قضیه شرطی
چنانچه می دانید، در قضیه حملی، به ثبوت یا سلب (وجود داشتن یا وجود نداشتن) نسبتی میان موضوع و محمول قضیه، حکم می کنیم؛ بدون اینکه حکم، مشروط به شرطی باشد.

مثلا در قضیه "آب چشمه زلال است" یا "آب چشمه زلال نیست"، زلال بودن را برای آب چشمه در حالت اول اثبات و در حالت دوم از آن سلب کرده ایم؛ بدون اینکه شرطی برای اثبات یا سلب قضیه ذکر کرده باشیم.

اما اگر قضیه را به این صورت درآوریم:
"اگر چشمه را گل آلود نکنیم، آب آن زلال است" و یا "اگر چشمه را گل آلود کنیم، آب آن زلال نیست"؛
در این صورت زلال بودن آب چشمه موکول و منوط و مشروط است به گل آلود نکردن آن و زلال نبودنش مشروط است به گل آلود کردن آن.

و یا این قضیه که:
"الان یا روز است یا شب"
که این گونه تحلیل می شود:
"اگر الان روز است شب نیست و اگر الان شب است، دیگر روز نیست."
به عبارت دیگر، روز بودن مشروط است به شب نبودن و شب بودن مشروط است به روز نبودن.

این نوع قضایا را قضایای شرطی یا قضایای وضعی می نامند؛ زیرا در آن ها، به شرط نسبت دیگر است که حکم به نسبتی شده است. (یعنی به این صورت که اگر الف، آن‌گاه ب)
بنابراین قضیه شرطی را اینگونه تعریف می کنند:
"قضیه ای است که در آن حکم به وجود یا عدم وجود نسبتی میان یک قضیه و قضیه دیگر شده است."

در حقیقت اگر دقت کنیم، می بینیم که هر قضیه شرطی از دو قضیه حملی تشکیل شده است. یعنی با تجزیه هر قضیه شرطی به دو قضیه حملی می رسیم.

مثلاً قضیه "اگر الان روز است، شب نیست" را در نظر بگیرید:
اگر ما در این قضیه، واژه "اگر" را برداریم، عبارت "الان روز است" و "الان شب نیست" هر کدام یک قضیه (خبر ) مستقل و به تعبیر دیگر، هر کدام یک قضیه حملی خواهند بود.
ولی چون گوینده دو خبر (قضیه) را در کنار هم قرار داده و یکی از آن دو را با دیگری مرتبط ساخته و میانشان با ادات شرطی(اگر) نسبتی برقرار کرده است؛ دو جمله مذکور به صورت یک قضیه واحد درآمده اند؛ و دیگر هر کدام، یک خبر (قضیه ) مستقل، که سکوت بر آن صحیح باشد، نیستند.

بنابراین اگر متکلم بگوید: "اگر الان روز است..." و دیگر هیچ نگوید، آنچه گفته است لفظی از نوع مرکب ناقص و عبارتی نا تمام است و مخاطب می پرسد که بقیه اش چه شد؟

باید توجه داشت نسبتی که میان این قضیه که در اصل از دو قضیه مستقل تشکیل شده، برقرار می شود، بر دو گونه است:در سایر قضایای شرطی نیز به همین صورت است.
1-نسبت اتصال و همراهی و پیوند؛ یعنی وابستگی قضیه و جمله دوم به جمله اول؛
مانند:
"اگر باران ببارد، زمین خیس می شود."
(خیس شدن زمین(قضیه و جمله دوم) وابسته است به باریدن باران(جمله و قضیه اول))
2-نسبت جدایی و انفکاک دو قضیه؛
مانند:
"الان یا روز است یا شب."
(اگر روز باشد، شب نیست و اگر شب باشد، روز نیست و این دو قضیه با هم قابل جمع نیستند.)
قضیه شرطی بر دو قسم است:

منابع

  • آشنایی با علوم اسلامی، جلد1، صفحه52
  • منطق مظفر، جلد1، صفحه 208 و 207
  • کلیات منطق صوری، صفحه247

تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 جمعه 06 آذر 1383 [06:44 ]   3   محمدحسین حقیقت      جاری 
 جمعه 06 آذر 1383 [06:42 ]   2   محمدحسین حقیقت      v  c  d  s 
 جمعه 06 آذر 1383 [06:41 ]   1   محمدحسین حقیقت      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..