نظام کیفری دوران هخامنشیان
نخستین خانوادهای که در میان ایرانیان به حکومت رسیدهاند
پیشدادیان نام داشتند که به معنی نخستین قانونگذاران است و پادشاهان این سلسله چون
هوشنگ و
طهمورث و
جمشید و
فریدون و غیره در نامه های اوستا و پهلوی از اولین قانونگذاران ایران به شمار میروند.
از طرف دیگر، چون بنابر نامه
وندیداد زمان پادشاهی جمشید را با دوره
نوح برابر میدانند و شرح طوفان و یخ در زمان جمشید درست شبیه به شرح طوفان باران و سیل زمان نوح میباشد، بر این اساس پیدایش حقوق را میتوان در ایران به زمان بسیار دوری که تاریخ آن بر ما مجهول است جلو برد.
تاریخ حقوق در ایران را میتوان با تاریخ
ورود قوم آرین در این سرزمین و تشکیل نخستین گروه و اجتماع این قوم پیش برد زیرا هیچ اجتماعی بدون قانون دوام و بقایی نخواهد داشت.نخستین کسی که در بین ایرانیان به تدوین و وضع قانون پرداخت شاهزاده
اوراخشیه برادر گرشاسب پهلوان دوره اوستایی است.
در ایران باستان حق و قانون، منحصر به اراده پادشاه و قدرت ارتش بود و هیچ حقی در برابر این حق محترم شمرده نمیشد و هیچ سابقه و سنتی بدون آن که بر حکم شاه متکی باشد ارزش نداشت. تصمیمات و فرمانهای شاه در نظر مردم چونان وحی و الهام بود که از جانب
اهورامزدا به وی فرستاده میشد و لذا قوانین مملکت عنوان مشیت الهی را داشت و سرپیچی از آن سرپیچی از فرمان و خواست الهی به شمار میرفت، قوه عالیه قضائیه در اختیار شخص شاه بود.
ویژگیهای عمده نظام کیفری در دوران هخامنشیان
ویژگیهای عمده نظام کیفری هخامنشیان را میتوان به شرح زیر نام برد:
- اختیارات مطلق سلاطین در رسیدگی به جرائم، تعیین نوع و میزان مجازاتها و عفو مجرمین.
- عدم وحدت همه مجازاتها و تعیین جرائم در تمامی امپراطوری
- اصل عدم عقاب بلا بیان: در نامه ارتخشترای اول به عزرا که مأمور ایجاد تشکیلات قضایی برای اقوام یهود براساس کتاب تورات بوده است چنین آمده است: «برای تمام قوم آن طرف رود برای تمام آنها که قوانین خدای تو را میدانند، قضات و مأمورینی معین کن و به آنها که از این قوانین بیاطلاعند و قوانین مذکور را بیاموز»، مستفاد از این عبارت این است که قضات برای آنکه بتوانند بین افراد قضاوت کنند، آنان باید به قوانین آگاهی داشته باشند و این همان اصل عدم عقاب بلا بیان است.
- مقایسه کارهای خوب و بد مجرم برای تعیین مجازاتها
همچنین ببینیم: