منوچهر پسر قابوس بن وشمگیر
« 420- 403ق /1029-1012 م»
با توقیف و زندانی شدن
قابوس و احیاناً قتل او در زندان، پسرش منوچهر به جای پدر به امارت نشست. وی که مراسم عزاداری با شکوهی برای مرگ پدر ترتیب داد .
گرفتن لقب از خلیفه
خلیفه القادر بالله، به خاطر این واقعه، برای او نامه ای به عنوان تسلیت فرستاد و به قرینه نام پدرش یعنی قابوس، او را فلک المعالی لقب داد «403 ق / 1012 م».
ارتباط با اهل فرهنگ
هر چند منوچهر ظاهراً از معالی پدر بی بهره بود و حتی از علاقهای هم که او به تربیت و تشویق اهل علم و ادب نشان میداد، نصیبی نبرد.
ابوالنجم احمد دامغانی معروف به
منوچهری شاعر معروف دربار غزنه هم که در اواخر عهد او به شهرت رسید، هر چند تخلص خود را از نام او گرفته بود، ولی ظاهراً با
سپهسالار کالیجار بن ویهان کوهی، بیشتر مربوط بود .
بعدها نیز این شاعر
قومس، در عهد
سلطان مسعود غزنوی، قلمرو
آل زیار را ترک کرد و از طریق
ری به
غزنین رفت.
ارتباط با سلطان محمود غزنوی
به هر حال فلک المعالی از همان آغاز جلوس به قدرت ، با
سلطان محمود مکاتبه کرد و ضمن اظهار دوستی و طاعت نسبت به سلطان در قلمرو خود خطبهای به نام او کرد .
- در آن دوره ، هر حاکمی نماز جمعه را در پایتختش برگزار می کرد و چون در نماز جمعه ، خطبه خوانده می شد ، خیلی مهم بود که نام چه کسی را در آن می برند . اگر سلطانی می خواست اعلام کند که با خلیفه سر دشمنی دارد و او را قبول ندارد ، نامش را نمی برد .
- در دوره های بعد ، مثل زمان همین سلطان محمود غزنوی ، حاکمان ضعیف تر مجبور بودند که نام سلطان محمود را نیز در خطبه خود ببرند و در واقع اعلام کنند که سلطان محمود را به عنوان حاکم بالاتر از خود قبول دارند و نسبت به او خاضع هستند .
پسر قابوس ( فلک المعالی )حتی دختری از سلطان محمود را هم برای خود خواستگاری کرد و با آن دختر ازدواج نمود که با این پیوند دلش به حمایت سلطان محمود محکم شد.
- پیوند ازدواج در آن دوره ، کاملا سیاسی بود .و همینکه سلطان محمود حاضر می شد که دخترش را به کسی بدهد ، به این معنا بود که با او سر دشمنی ندارد .
اعمال قدرت
فلک المعالی با مجازات قاتلان پدر، تزلزلی را که در اواخر عهد قابوس در ارکان حکومت پدید آمده بود، بر طرف ساخت. او حتی قاتلانی را که از بیم انتقامش گریخته بودند، به هر تدبیری بود، به ایشان دست یافت و محبوس نمود و به قتل رساند .
همین که برادرش ، یعنی دارا بن قابوس که در ایام پدر از نزد قابوس گریخته بود «389 ق / 999 م» در دربار غزنه به عنوان گروگان میزیست، و سلطان محمود به او نظارت داشت ، فلک المعالی را از جانب مدعی خانوادگی نیز آسوده و ایمن میداشت.
پیروی کامل از محمود غزنوی
منوچهر علاوه بر تقدیم خراج سالانه و اظهار طاعت نسبت به سلطان محمود ، در شیوه حکومت هم تابع رأی این دوستدار خلیفه بغداد یعنی محمود بود .
بدین گونه به رغم آن چه که در آغاز قیام
مرداویج زیار اظهار شد، خاندان زیار با
عباسیان وابستگی نشان می داد . چرا که محمود غزنوی برای کسب احترام مسلمانان معتقد به خلافت بغداد ، خود را حامی آنان نشان داده بود .
این در حالی بود که جد همین منوچهر ، یعنی
وشمگیر پیش از خروج از سرزمین
گیل نسبت به آنان ابراز تنفر میکرد .
حضور ابوعلی سینا در جرجان
در واقع منوچهر در اظهار تولی به عباسیان چنان شیوه محمود را در مخالفت با
معتزله و
قرامطه دنبال میکرد که شیخ الرئیس
ابو علی سینا با آن که هنگام خروج از
ماوراء النهر به قصد دیدار قابوس به
جرجان آمده بود ، جرئت نکرد به دیدار منوچهر بیاید .
چرا که مقارن ورودش، قابوس توقیف و هلاک شده بود، و ابوعلی سینا ، به خاطر ابتلا به بیماری ، مجبور بود اقامتی نه چندان کوتاه در جرجان، داشته باشد .
دشمنی محمود غزنوی با تشیع و فلسفه
البته امیر جدید جرجان هم علاقهای به صحبت با اهل علم نداشت و از روی بی اعتقادی یا مجبور بودن به خاطر ترس از سلطان محمود ، نمیتوانست با دانشمندی مرتبط شود که مشهور به اعتقاد فلسفه است و همچنین منتسب است که به تشیع و قرمطه گری معتقد است .
ابوعلی سینا مورد سوء ظن دستگاه سلطان غزنه بود .
میزان پیروی منوچهر از سلطان محمود
منوچهر با آن که بصورت ظاهری استقلال نسبی داشت ، در عمل چیزی جز یک امیر تابع و دست نشانده سلطان غزنه نبود .
این تا آنجا بود که هنگام عزیمت سلطان محمود به
جنگ نارایین در سرزمین
هند «404 ق / 1013 م»، فلک المعالی برای ابراز طاعت نسبت به سلطان، از نظر سپاه و مال او را کمک کرد.
مقابله با آل بویه
بعلاوه در مخالفت با
آل بویه هم، سیاستش مبنی بر تحریک و ایجاد تفرقه در بین آنها بود، چنان که در واقعه خروج ابن فولاد «407 ق / 1016 م» تنها برای استمرار ناآرامی در قلمرو آل بویه، پشتیبانی می کرد .
مرگ فلک المعالی
دوران فرمانروایی منوچهر تماماً به اطاعت مطلق از سلطان غزنه و پرداخت خراجهای گزاف سپری شد.
فلک المعالی در سال 420 ق / 1029 م« وفات یافت و پسرش
انوشیروان جانشین او شد.
