پاسخ این پرسش که چرا آیات قرآن به گونه ای نیست که احتیاج به نسخ نداشته باشد این است که همانگونه که جامعه بشری به تدریج بسوی تکامل در حرکتند دین هم که برای تکامل انسانهاست می بایست مطابق رشد فکری و اجتماعی آنها باشد.

زمانی جامعه این مقدار قابلیت دارد که به حکم مخصوصی مکلف شود و پس از مدتی که کاملتر شد حکم سابق برایش مفید نیست و باید حکم جدیدی بیاید. سّر این که بعضی از احکام و دستوراتی که برخی از پیامبران الهی آورده اند در زمان پیامبر دیگر نسخ شده چیزی جز مسأله تکامل نیست.

دستورات انبیاء در حقیقت مانند نسخه های شفابخش طبیبان و یا مانند دروسی است که برای تعلیم و تربیت فرزندان انسان بیان می گردد. بدیهی است که غالبا نسخه امروز طبیب برای فردا زیان بخش و یا نسخه فردا برای امروز زیان آور است و هم چنین دروس امسال یک محصل به درد سال گذشته و یا سال آینده او نمی خورد.

در دستورات الهی نیز گاهی پاره ای از تعالیم پیدا می شود که به همین صورت است یعنی مخصوص زمان معینی است و با گذشت آن زمان فلسفه خود را از دست می دهد که در چنین شرایطی باید تغییر یابد و نسخ گردد.

نسخ در قرآن کریم به سه صورت قابل تصور است :

1- آیه ای در قرآن نسخ بشود، هم حکمش و هم تلاوتش بنحوی که دیگر در قرآن موجود نباشد چنین نسخی در قرآن وجود ندارد.

2- آیه ای در قرآن حکمش بماند ولی تلاوتش ((ناسخ و منسوخ|منسوخ)) شود بنحوی که دیگربه عنوان قران تلاوت نشود ولی حکمش باقی باشد. چنین قسمی نیز در قرآن موجود نیست.

3- آیه ای در قرآن حکمش نسخ بشود ولی تلاوتش باقی بماند. این همان قسم موجود در قرآن است.

منابع :

تفسیر المیزان، ‌ج 1، ص 252؛ تلخیص المجتهد،‌ ج 1، ص 420؛ تفسیر نمونه، ج 1، ص 278