عمربن خطاب از قبیله قریش بود و کنیه او« ابو حفص ». مادرش حنتمه، خواهر ابوجهل بود؛ وی در سال 13 عام الفیل در مکه به دنیا آمد؛ تا پیش از مسلمان شدن از دشمنان سر سخت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بود.
بنا بر برخی نقل ها، هنگامی که از سوی سران قریش مامور کشتن رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم شده بود، متوجه شد که خواهر و شوهر خواهرش مسلمان شده اند، از این رو خشمگینانه به خانه آنها رفت و برای تنبیه، خواهر خود را به شدت کتک زد ;اندکی بعد با آیات قرآن آشنا شد و اسلام آورد. مسمان شدن وی در سال ششم بعثت رخ داد.
اندکی پیش از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به مدینه هجرت کرد. وی در بسیاری از جنگ های زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم شرکت داشت لیکن مورخین هیچ گونه مبارزه وجنگی از او نقل نکرده اند. متاسفانه هنگام رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم مانع نوشته شدن وصیت رسول خدا شد و گفت: « تب بر رسول خدا چیره شد و هذیان می گوید !» از این رو مایه حسرت بسیاری از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را فراهم کرد که چرا مسلمانان از آن وصیت مهم محروم شدند.
در
سقیفه بنی ساعده حضور داشت و بیشترین نقش را در برگزیدن
ابوبکر و بیعت مردم با او ایفا نمود، ابوبکر نیز در هنگام مرگ، وصیت کرد که عمر پس از وی خلیفه شود از این رو در سال 13 هجری، پس از مرگ ابوبکر، به خلافت دست یافت و لقب« امیر المؤمنین» را برای خود بر گزید. عمر ده سال و شش ماه خلافت کرد و در این مدت به تاسیس دیوان و دفتر برای حکومت همت گماشت و مقررات حکومتی بسیاری وضع کرد بسیاری از سرزمین های اسلامی (مانند عراق، فلسطین، شام، مصر، و بخش های بسیاری از ایران) در دوران خلافت او فتح شد.
یکی از اقدامات نادرست وی، درجه بندی اصحاب رسول خدا جهت دریافت حقوق و مزایا بود، بطوری که درسال اّخر زندگی خود با مشاهده اختلاف طبقاتی شدیدبین مسلمانان گفت : اگرسال دیگرزنده باشم، بیت المال رابه روش پیامبر به طورمساوی بین مردم تقسیم می کنم،با این حال، زندگی ساده ای داشت و در امورات مالی سخت گیر بود. عمر را مردی بلند قد ، سرخ فام و تندخو معرفی کرده اند که در مواردی به رسول خدا نیز اعتراض می نموده است.از اّن جمله واقعه
صلح حدیبیه و
متعه حج می باشد.
حفضه دختر او یکی از همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بود. عمر در سن 63 سالگی در 27 ذحجه سال 23 هجری بر اثر ضربه ابولؤلؤ جان سپرد و در خانه رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم، در کنار مرقد آن حضرت به خاک سپرده شد .
منابع:
اسدالغابه، ج 4، ص 145،
الکامل، ج 2، ص 209 تا 219 و 9 تا 19،
معجم رجال الحدیث، ج 13، ص 31.