{picture file=img/daneshnameh_up/d/d9//Verasat.jpg}
|
هر سازوارهای، خواه گیاه باشد، یا ماهی، یا حیوان و یا انسان، شباهت به زوجی خواهد یافت که او را پدید آوردهاند؛ اما در ضمن اختلافهایی هم با آن زوج دارد.
برای مثال، کودک ممکن است شبیه پدر یا مادر خود باشد؛ ولی معمولا از هر یک از آن دو، صفات ویژهای به ارث میبرد. پس میتوان گفت که: هر یک از پدر و مادر صفاتی را به فرزندان خود انتقال میدهد، و فرزندان نیز آن صفات را به وراثت، از پدر و مادر، کسب میکنند.
وراثت یعنی مطالعه در اینکه چرا نوزاد به پدر یا مادر خود شبیه میشود.
واحد وراثت، ژن نامیده میشود.
ژنها مولکولهای درشتی هستند که در درون هسته یاختههای نطفه و تخمک وجود دارند.
در هسته یاخته، رشتههای باریک و بلندی وجود دارند بهنام کروموزم. کروموزمها با خود، ژنها را حمل میکنند.
کروموزمها بهصورت زوج یافت میشوند، و ژنهای مربوط نیز همینطور. شاید کروموزمها یک یاخته، صدهاهزار جفت ژن دربر داشته باشند. هر زوج ژن، قسمت یا قسمتهایی از سازواره را مهار میکنند: مانند رنگ مو، شکل بینی، اندازه بدن و . . .
وراثت دارای قوانین بسیاری است.
بر طبق هر قانونی، فرایند ویژهای تحقق میپذیرد؛ مثلا هر خصوصیتی که از طریق وراثت منتقل میشود، وابسته به یک عامل است، و هر عاملی به طور مستقل، کار خود را انجام میدهد.
بنابراین، اگر فرزند خصوصیتی را از پدر و مادر به ارث برده باشد، نباید انتظار داشت که حتما دیگر خصوصیتهای آنان را نیز به ارث ببرد. به سخن دیگر، عاملهای وراثت یا ژنها جدا و مستقل از یکدیگرند.
برخی از ژنها خصوصیاتی را حاملند که خصوصیات برتر خوانده میشوند؛ ولی پارهای دیگر به خصوصیات پسگرا معروفند.
مثلا چنین مینماید که ژن موهای فرفری نسبت به ژن موهای صاف، چیره و حکمران باشد. از اینرو هرگاه پدر یا مادری مو فرفری باشند، موی فرزندشان هم فر خورده خواهد بود.
دانشمندان در پارهای از خصوصیات بدن انسان، مانند رنگ چشم، مو و پوست، آنگونه مطالعه کردهاند که معمولا میتوانند چگونگی وراثت فرزندان را با توجه به تاریخچه چند نسل گذشتهشان، بیان کنند.
{picture file=img/daneshnameh_up//chromosome.jpg}
|
بیشتر سلولهای انسان 46 کروموزوم دارند به صورت (23 جفت)
سلولهای جنسی فقط 23 کروموزوم دارند.
|
!کروموزومها و وراثت
موجودات زنده ای که به صورت جنسی ((تولید مثل)) می کنند فرزندانی را به وجود می آورند که از بسیاری جهات مانند آنها هستند اما از بسیاری جهات نیز با آنها تفاوت دارند. نحوه انتقال این شباهتها و تفاوتها از والدین به فرزند، وراثت خوانده می شود. ساختار های نخ مانندی به نام ((کروموزوم)) در هسته (مرکز کنترل) هر ((سلول)) وجود دارد. سلولها دو مجموعه کروموزوم دارند، بجز سلولهای جنسی، که فقط یک مجموعه کروموزوم دارند. هر کروموزوم از ژنهای بسیاری تشکیلی می شود که مانند مهره های گردنبند هستند. ژنها اطلاعاتی را که مشخصات یک موجود زنده را کنترل می کنند نگهداری می کنند، و از والدین به فرزند منتقل می شوند.