ابوالفضل عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، سه سال قبل از
عام الفیل در
مکه به دنیا آمد. پدرش
عبدالمطلب از بزرگترین شخصیتهای مکه و مادرش
نُتیله دختر حباب یکی از بانوان باشخصیت بود که به عنوان اولین زن توانست خانه کعبه را با پارچه های حریر و دیبا بپوشاند.
همسر عباس
ام الفضل نیز از زنان نامی اسلامی است.
عباس دارای یازده فرزند به شرح زیر بود:
عبدالله بن عباس،
عبیدالله بن عباس،
فضل بن عباس،
قثم بن عباس،
تمام بن عباس،
معبد بن عباس،
کثیر بن عباس،
حارث بن عباس،
عبد الرحمن بن عباس،
آمنه و
صفیه.
عباس در عصر جاهلیت و نیز در اسلام یکی از رجال برجسته قریش به شمار می آمد.
منصب سقایت زائران کعبه که یکی از
مناصب کعبه بود، به واسطه ضیق معیشت و تنگدستی برادرش
ابوطالب به وی واگذار شد. او به همراه مشرکان مکه در
جنگ بدر علیه پیامبر شمشیر زد و در همان نبرد اسیر شد و با پرداخت فدیه آزاد شد.
می گویند عباس به واسطه معجزه و پیشگوئی که در آن هنگام از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مشاهده کرده بود، اسلام آورد و به مکه بازگشت و از آن زمان تا
فتح مکه به عنوان نیروی اطلاعاتی ایفای نقش کرد و هر گاه مشرکان قصد جنگ بر ضد پیامبر خدا را داشتند وی با فرستادن نامه آن حضرت را در جریان کارها قرار می داد.
عباس در زمان فتح مکه، جهت استقبال از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به بیرون مکه آمد و در هنگام فتح و ورود پیامبر خدا به شهر، آن حضرت را همراهی کرد. و پس از آن در
نبرد حنین نیز شرکت کرد و درخششی از خود به نمایش گذارد.
نوادگان عباس که به «
بنی عباس » معروف شده اند، بیشترین ستم را علیه خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روا داشته اند. نقل است که
جبرئیل از سوی خداوند فرود آمد و از زیّ و لباس « بنی عباس » و ظلم و ستم آنها درباره خاندان آن حضرت، خبر داد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هنگامیکه عباس را دید از ستم فرزند زادگانش ویرا مطلع نمود.
عباس در آخرهای عمر خویش دچار نابینایی شد و سرانجام در سال 32 هجری قمری در سن هشتاد و اندی سالگی در شهر
مدینه دار فانی را وداع گفت و در قبرستان
بقیع به خاک سپرده شد.
منابع:
اسدالغابه، ج 3، ص 164؛ اعیان الشیعه، ج 7، ص 418؛ قاموس الرجال، ج 6، ص 15؛ بحارالانوار، ج 28، ص 48؛ سفینه البحار، ج 6، ص 113
