عاصم بن ثابت انصاری، کنیه وی ابوسلیمان و از تیره بنی عمرو بن عوف از
قبیله اوس و از جمعیت
انصار به شمار می آید. وی قبل از
بعثت پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآلهوسلم در شهر
مدینه به دنیا آمد.
از پدر عاصم، ثابت و مادرش شموس دختر ابی عامر، خبری در تاریخ بازگو نشده است. گویا آن دو قبل از اسلام از دنیا رفته اند. عاصم دارای یک برادر به نام « عامر » و یک خواهر به نام جمیله بود. جمیله در سال هفتم هجرت به همسری
عمر بن خطاب در آمد و از او فرزندی به دنیا آورد.
عاصم در
بیعت دوم عقبه حضور داشت و ضمن پذیرش اسلام با
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بیعت کرد. به هنگام هجرت مسلمانان مکی به مدینه، وی از
عبدالله بن جحش و برادر و خانواده اش میزبانی به عمل آورد. سپس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم بین او و عبدالله بن جحش عقد اخوت اسلامی و
پیمان برادری استوار ساخت.
عاصم بن ثابت در
جنگ بدر و احد در سپاه اسلام بود و در رکاب پیامبر خدا شمشیر زد. وی از پایداران در
نبرد احد بوده است و در آن نبرد بود که ابوعزه شاعر معروف عرب، را به قتل رساند.
وی که از نخستین مسلمانان انصار به شمار می آید، توانست در مدت کوتاهی احکام و قوانین جاودان اسلام را فرا گیرد و از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان مبلغ اسلام و معلم قرآن انتخاب شود و به همراه چند تن دیگر از فرهیختگان اسلامی راهی سرزمین
قاره و
عضل شدند. آنان در منطقه
رجیع از سوی مردان پیمان شکن عضل و قاره مورد هجوم قرار گرفتند و به شهادت رسیدند. تنها دو تن از مجاهدات آن حادثه به اسارت دشمن در آمدند. این حادثه در آخر سال سوم هجرت روی داده است.
منابع:
الطبقات، ج 3، ص 462؛ الاستیعاب، ج 3، ص 132؛ اسدالغابه، ج 3، ص 111؛ الاصابه، ج 2، ص 244؛ سیره ابن هشام، ج 2، ص 344